| Περίληψη |
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναπτύξει μια σύγχρονη μέθοδο με την οποία θα μπορούν να πραγματοποιηθούν πειράματα που θα ελέγχουν και στη συνέχεια θα χρησιμοποιούν την επίδραση που έχει ο ήχος στη συμπεριφορά εκτρεφόμενων ειδών. Εξετάζονται 3 είδη: η τσιπούρα (Sparus aurata), το λαβράκι (Dicentrarchus labrax) και το φαγκρί (Pagrus pagrus).
Σχεδιάστηκε ψηφιακό σύστημα απεικόνισης που καταγράφει σε 2 διαστάσεις τη θέση των ψαριών σε συνάρτηση με το χρόνο και συνοδεύεται με 2 ειδικά λογισμικά προγράμματα για την άμεση καταγραφή και επεξεργασία των δεδομένων σε φορητό υπολογιστή. Το παραπάνω σύστημα συνδέεται με το σύστημα εκπομπής ήχου που περιλαμβάνει γεννήτρια παραγωγής ήχων, ενισχυτή και αδιάβροχο ηχείο που τοποθετείται μέσα στο νερό. Έτσι, προκύπτει ένα πλήρες, φορητό, αδιάβροχο, εύχρηστο σύστημα μελέτης της συμπεριφοράς ψαριών που εκτίθενται σε ηχητικό ερέθισμα. Το σύστημα αυτό δοκιμάστηκε με επιτυχία σε ενυδρείο, δεξαμενή, ιχθυοκλωβό και στο πεδίο. Η ποιότητα της εικόνας που καταγράφεται μπορεί να ρυθμιστεί ανάλογα με τις συνθήκες φωτισμού. Το λογισμικό πρόγραμμα ανάλυσης και επεξεργασίας των δεδομένων αποδίδει τη θέση που έχουν τα ψάρια και τον τρόπο που αυτή μεταβάλλεται, συνεχόμενα στο χρόνο (κάθε 1/15 του δευτερολέπτου). Το πλήρες σύστημα έχει τη δυνατότητα λειτουργίας με φορητή, επαναφορτιζόμενη μπαταρία.
Πραγματοποιήθηκαν πειράματα α) σε ενυδρείο (110 lt), με 2 πληθυσμούς S. aurata (τσιπούρες) μέσου βάρους 5,2g και 12,0g , με 1 πληθυσμό D. labrax (λαβράκια) μέσου βάρους 1,6g και με 1 πληθυσμό P.pagrus (φαγκριά) μέσου βάρους 1,7g β) σε δεξαμενή (10 m3) με πληθυσμό S. aurata μέσου βάρους 250g γ) σε ιχθυοκλωβό εντατικής μονάδας ιχθυοκαλλιέργειας με πληθυσμό S. aurata μέσου βάρους 150g και δ) απευθείας σε κλειστό κόλπο (Μενίδι, Αμβρακικός), μετά την απελευθέρωση του πληθυσμού S. aurata που βρίσκονταν στον ιχθυοκλωβό. Εφαρμόστηκε η μέθοδος της εξαρτημένης αντίδρασης (conditioned response), όπου το νέο ερέθισμα -ο ήχος- ακολουθείται από ανταμοιβή –χορήγηση τροφής. Στο ενυδρείο δοκιμάστηκαν 6 συχνότητες (100, 200, 500, 800, 1250 και 2500 Hz), -και επιπλέον τα 5000 Hz για τις τσιπούρες- σε 5 εντάσεις (-62, -42, -32, -20 και -10 dBu). Στη δεξαμενή ελέγχθηκαν 3 συχνότητες (200, 500 και 800 Hz) σε 1 ένταση (-20 dBu), αλλά και σύνθετος ήχος (μουσική) με 4 διαφορετικές χροιές οργάνων: έγχορδα, πνευστά, κρουστά, ηλεκτρικά όργανα. Στον ιχθυοκλωβό δοκιμάζονται 5 συχνότητες (100, 200, 500, 800 και 1250 Hz) σε 1 ένταση (-10 dBu), και στον κόλπο 3 (100, 200 και 500 Hz) σε -10 dBu.
Η απόκριση στον ήχο εκτιμήθηκε με βάση τη θέση που έχουν τα ψάρια πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εκπομπή του ήχου, σε σχέση με την ηχητική πηγή. Αποδεικνύεται η θετική απόκριση και των 3 ειδών στα στάδια ανάπτυξης που μελετήθηκαν. Ως θετική απόκριση λαμβάνεται η συγκέντρωση των ψαριών με την εκπομπή του σήματος, στη θέση όπου θα πέσει η τροφή. Στα περισσότερα πειράματα η θέση της ηχητικής πηγής συμπίπτει με τη θέση χορήγησης τροφής. Όταν ωστόσο, μετακινήθηκε το ηχείο μέσα στο ενυδρείο, οι τσιπούρες το εντόπισαν οπτικά και ηχητικά –όταν αυτό ενεργοποιήθηκε. Η συσχέτιση του ήχου με τη χορήγηση τροφής είναι ευκολότερη όταν η τροφή χορηγείται αμέσως μετά ή και κατά τη διάρκεια του
ήχου. Με αυτή την προϋπόθεση, ένα σήμα διάρκειας 15-30 s και κατάλληλης συχνότητας, είναι ιδανικό ώστε τα ψάρια να αποκριθούν θετικά.
Τα είδη S. aurata και D. labrax είναι «γενικοί ακροατές», δηλαδή ανταποκρίνονται θετικά στις χαμηλές συχνότητες μέχρι τα 800 Hz. Το είδος P. pagrus δείχνει να αποκρίνεται θετικά μόνο στα 500 Hz. Οι διαφορετικές εντάσεις δε φαίνεται να παίζουν ρόλο μέσα στο ενυδρείο, ενώ στη δεξαμενή και το πεδίο χρησιμοποιήθηκε μόνο η υψηλότερη από τις εντάσεις που δοκιμάστηκαν στο ενυδρείο. Σύνθετοι ήχοι που εκπέμπονται σε εκπαιδευμένα άτομα, προκαλούν θετική απόκριση. Όταν, όμως, έγινε εκπομπή τέτοιων ήχων εξωτερικά (στον αέρα) δεν έγιναν αντιληπτοί. Η απόκριση στον ήχο επηρεάζεται από τους αβιοτικούς παράγοντες –ιδιαίτερα στο πεδίο-, αλλά όχι από την ώρα της ημέρας.
Στα πειράματα που έγιναν σε ενυδρείο η μεταβολή της συμπεριφοράς που οφείλεται στην εκπομπή ηχητικού σήματος εμφανίζεται ανάμεσα στην 2η και την 4η ημέρα εφαρμογής του ήχου με σταδιακή βελτίωση της απόκρισης όσο συνεχίζεται η εκπομπή του ήχου, και εφόσον η συχνότητα γίνεται αντιληπτή. Στον πληθυσμό του είδους S. aurata η συμπεριφορά αυτή, διατηρήθηκε στη μνήμη των ψαριών για 1 μήνα, οπότε επανεμφανίστηκε όταν ο πληθυσμός εκτέθηκε ξανά σε κατάλληλο ηχητικό ερέθισμα. Στα πειράματα που έγιναν στη δεξαμενή, η μεταβολή της συμπεριφοράς εμφανίστηκε την 4η ημέρα έκθεσης του πληθυσμού στο ηχητικό ερέθισμα και διατηρήθηκε όταν εφαρμόστηκαν οι επόμενες 2 συχνότητες. Στον ιχθυοκλωβό εμφανίστηκε κάποια απόκριση κατά την 3η ημέρα η οποία όμως, δεν ήταν σταθερά επαναλαμβανόμενη και φάνηκε να επηρεάζεται δραματικά από τις αλλαγές των αβιοτικών παραγόντων (θερμοκρασία, κυματισμός, θολερότητα).
Ο ήχος γίνεται αντιληπτός ακόμα και σε περιβάλλον με υψηλά επίπεδα θορύβου (που προκαλείται από αντλίες νερού, την παροχή νερού μέσα στη δεξαμενή, γεννήτριες, χαμηλή πτήση αεροσκαφών) εφόσον συνδυάζεται με ανταμοιβή.
Η κίνηση των 3 ειδών μέσα στο ενυδρείο παρουσιάζει διαφορές σε ότι αφορά την οριζόντια και κατακόρυφη μετακίνησή τους. Τα λαβράκια κινούνται γρήγορα κυρίως οριζόντια, ενώ η κάθετη μετακίνησή τους συνδυάζεται με την παρουσία ερεθίσματος (ήχου ή τροφής). Μόλις ακούγεται το ηχητικό σήμα σχηματίζουν κοπάδι και κινούνται όλα μαζί από το ηχείο στην ταΐστρα. Η κίνηση που έχουν τα φαγκριά είναι γρήγορη και γίνεται κατακόρυφα (πάνω –κάτω) με ταυτόχρονη μετατόπιση και οριζόντια. Τείνουν να σχηματίσουν κοπάδι, όταν ακουστεί το ηχητικό σήμα. Οι τσιπούρες κινούνται σε όλο το ενυδρείο χωρίς επαναλαμβανόμενες κινήσεις πάνω – κάτω και εμφανίζουν σαφή προτίμηση για την κεντρική περιοχή του ενυδρείου. Κατά την εκπομπή κατάλληλου ηχητικού σήματος συγκεντρώνονται στην περιοχή του ηχείου χωρίς να σχηματίζουν κοπάδι.
|
Ανάπτυξη Μεθοδολογίας Επικοινωνίας με Ηχοαπόκριση την ελεγχόμενη Διαχείριση Πληθυσμών Οστεϊχθύων
