| Περίληψη |
Εισαγωγή: Η παρούσα μελέτη είναι η πρώτη που άντλησε δεδομένα επιδημιολογικών
μελετών δυο αντιπροσωπευτικών δειγμάτων παιδιών της Κρήτης που εγγράφηκαν στην
Α' δημοτικού κατά τις χρονικές περιόδους 1992/93 και 2006/07. Ανέλυσε τις μεταβολές
των σωματομετρικών μεγεθών, της Αρτηριακής Πίεσης (ΑΠ), των δεικτών: φυσικής
δραστηριότητας (ΦΔ), φυσικής κατάστασης (ΦΚ), και σωματικής αδράνειας
(παρακολούθηση τηλεόρασης) καθώς και των διατροφικών συνηθειών των παιδιών με
σκοπό την μελέτη της εξέλιξης της παιδικής παχυσαρκίας στην Κρήτη το 1992/93 και το
2006/07.
Υλικό και μέθοδοι: Μελετήθηκαν δυο αντιπροσωπευτικά δείγματα 967 παιδιών ηλικίας
5.7-7.8 ετών, τις χρονικές περιόδους 1992/93 και 2006/07. Και οι δυο μελέτες
διεξήχθησαν από την Κλινική Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής της Ιατρικής Σχολής
του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το πρώτο δείγμα αποτελούνταν από N=606 παιδιά (323
αγόρια και 283 κορίτσια) ηλικίας 5.9-7.8 και επιλέχθηκαν από το σύνολο 1098 μαθητών
που εγγράφηκαν στην Α' δημοτικού το 1992/93 και συμμετείχαν σε πρόγραμμα εξαετούς
εκπαιδευτικής παρέμβασης σε σχολεία της Κρήτης και αφορούσε τον έλεγχο της
αποτελεσματικότητας του προγράμματος στην αλληλεπίδραση των διατροφικών
συνηθειών, της σωματικής άσκησης (ΣΑ) και φυσικής κατάστασης (ΦΚ). Παρόμοια με
αντιστοίχηση (ως προς το φύλο-ηλικία-περιοχή κατοικίας) επιλέχθηκε το δεύτερο δείγμα
των N=361 παιδιών Α' δημοτικού (199 αγόρια και 162 κορίτσια) από το σύνολο 798
μαθητών που εγγράφηκαν στην Α', Β', Γ' δημοτικού το 2006/07 και συμμετείχαν σε
παρόμοια μελέτη μονοετούς εκπαιδευτικής παρέμβασης σε σχολεία του νομού Χανίων.
Η επιλογή των δεδομένων και στις δυο μελέτες για την συγκρότηση και αντιστοίχηση
των δυο δειγμάτων κατά τις δυο χρονικές περιόδους (1992/93 και 2006/07) ήταν τυχαία
και καθορίστηκε από τη σύνθεση (κατά φύλο-ηλικία-περιοχή κατοικίας) και περιοχή
μελέτης δηλαδή αστική-ημιαστική-αγροτική πριν την έναρξη της εκπαιδευτικής
παρέμβασης και στις δυο χρονικές περιόδους.
Μετρήθηκαν το βάρος, το ύψος, ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ), η περίμετρος μέσης,
περιφέρεια μέσης προς ισχίου, ο δείκτης κωνικότητας, η ΑΠ, εκτιμήθηκε η Φ.Δ με την
συμπλήρωση ερωτηματολογίου καταγραφής 3 ημερών του χρόνου που αφιέρωσαν σε
έντονες Φ.Δ. Επίσης εκτιμήθηκε η ΦΚ βάση των δοκιμασιών που περιλαμβάνονται στο
πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής δέσμης Eurofit. Η συνήθειες διατροφής εκτιμήθηκαν με
βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την συμπλήρωση ερωτηματολογίου
καταγραφής τριήμερης κατανάλωσης τροφίμων. Υπολογίστηκε και ο επιπολασμός της
παχυσαρκίας. Έγινε συλλογή στοιχείων σχετικά με την συχνότητα παρακολούθησης
τηλεόρασης και ενασχόλησης με ηλεκτρονικό υπολογιστή, video-games προκειμένου να
εκτιμηθεί η αδράνεια τους.
Αποτελέσματα: Την τελευταία δεκαπενταετία διαπιστώνεται σημαντικά μεγαλύτερη
αύξηση στους δείκτες ΣΑ, ΦΔ, και της καρδιο-αναπνευστικής αντοχής. Μεταξύ των
περιόδων 1992/93 και 2006/07 βρέθηκε σημαντική αύξηση σε όλες τις δοκιμασίες
φυσικής κατάστασης (plt;0.001) και στα δυο φύλα ενώ ο χρόνος που δαπανήθηκε σε
μέτρια-προς-έντονη Σ.Α (ΜΕΣΑ) ήταν σημαντικά μεγαλύτερος στα αγόρια το 2006/07
(76,5λεπτά/εβδομάδα έναντι 38,7 λεπτά/εβδομάδα, αντίστοιχα +49%, p<0.001) σε
σχέση με αυτά το 1992/93. Ταυτόχρονα όμως τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια το
2006/07 αφιέρωσαν περισσότερο χρόνο στην ΜΕΣΑ σε σχέση με τα αγόρια και κορίτσια
το 1992/93 (p<0.001) αλλά με μια ταυτόχρονη ανησυχητική αύξηση του χρόνου
παρακολούθησης τηλεόρασης τις καθημερινές (p<0.001). Παρατηρήθηκε επίσης μια
σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους (+10,2% και +6,7%, pl<0.001), του δείκτη
μάζας σώματος (ΔΜΣ) (+6,9% και +4,0%, p<0.001), της περιμέτρου μέσης (+5,6% και
5,1%, p<0.001), της περιμέτρου μέσης προς ισχίο (+3,0% και +3,4%, p<0.001) και στα
δυο φύλα, αντίστοιχα, το 2006/07. Ο επιπολασμός των υπέρβαρων/παχύσαρκων αγοριών
αυξήθηκε από 19,4% σε 33,7%, (p<0.001), ενώ η αρτηριακή πίεση (ΑΠ) μειώθηκε
σημαντικά και στα δυο φύλα. Και στις δυο χρονικές περιόδους η ΑΠ παρουσίασε
υψηλότερες τιμές στα παχύσαρκα παιδιά σε σύγκριση με τα υπέρβαρα και φυσιολογικού
βάρους (p<0.001), αλλά δεν βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ ΑΠ και της ΣΑ.
Κατά την διάρκεια της 15-ετίας και στα δυο φύλα βρέθηκε σημαντική αύξηση στην
ενεργειακή τους πρόσληψη (ΕΝ.ΠΡ) (αγόρια: +167 kcal, p=0.014; κορίτσια: +167 Kcal,
p=0.028), στην συνολική περιεκτικότητα σε λιπαρά (αγόρια: p=0,028, κορίτσια:
p=0,019), στις πρωτεΐνες (αγόρια: p<0,001, τα κορίτσια: p=0,007), στο ασβέστιο και στο
σίδηρο (p<0,001). Ένα σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών το 2006/07 υπερέβη το
120% της Συνιστώμενης Ενεργειακής Πρόσληψης (ΣΕΠ) για την ενέργεια (34,5% έναντι
20,5%, p<0,001) σε σύγκριση με το 1992/93. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα αυξήθηκαν
αντίστοιχα σε αναλογία με την ΕΠ (≤100%, 101-120% και ≥120% του ΣΕΠ), 220, 284
και 308g για τα παιδιά το 1992/93 (p-trend=0.001) και 272, 427 και 429g για τα παιδιά
το 2006/07 (p-trend<0.05).
Διαπιστώθηκε επίσης και στα δύο φύλα σημαντική αύξηση στην κατανάλωση
γαλακτοκομικών προϊόντων (p<0.001), και σημαντική μείωση στην κατανάλωση
δημητριακών (p<0.001). Μεταξύ των κοριτσιών, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών
αυξήθηκε σημαντικά (p<0,05), ενώ η πρόσληψη οσπρίων μειώθηκε (p<0,005). Μεταξύ
των υπέρβαρων/παχύσαρκων παιδιών, η ενεργειακή πυκνότητα (ΕΝ. ΠΥΚΝ) τροφίμων
μειώθηκε σημαντικά (p<0,05) ενώ η μέση κατανάλωση φρούτων/λαχανικών αυξήθηκε
σημαντικά (p<0.001). Ο επιπολασμός των υπέρβαρων/παχύσαρκων αγοριών αυξήθηκε
σημαντικά το 2006/07 (p<0.001) με παράλληλη σημαντική αύξηση του ΜΕΣΑ
(p<0.001). Επιπλέον παρατηρήθηκε σημαντικά χαμηλότερη λήψη υψηλής ΕΝ. ΠΥΚΝ
τροφίμων στα αθλούμενα παιδιά το 2006/07 έναντι των αθλούμενων παιδιών το 1992/93
(p<0.001).
Συμπεράσματα: Την τελευταία δεκαπενταετία διαπιστώνεται σημαντική αύξηση στους
δείκτες παχυσαρκίας των παιδιών της Κρήτης, με την αντιφατικά ταυτόχρονη αύξηση
της Σ.Α και της καρδιο-αναπνευστικής αντοχής. Παράλληλα, διαπιστώθηκε αύξηση της
τηλεθέασης τις καθημερινές που σχετίζεται με την αύξηση του ποσοστού παχυσαρκίας
Προσπάθεια βελτίωσης των διατροφικών συνηθειών των παιδιών με κατανάλωση
περισσότερων φρούτων/λαχανικών είναι περιορισμένη γιατί μεγάλο ποσοστό παιδιών
λάμβανε ανεπαρκή ποσότητα. Η σημαντική πτώση της κατανάλωσης δημητριακών που
παρατηρήθηκε το 2006/07 ενδέχεται να οφείλεται στην προσπάθεια μείωσης της
παχυσαρκίας των παιδιών που είναι βέβαια αναποτελεσματική και βλαπτική για την
ανάπτυξή τους ιδιαίτερα με την ελάττωση των σύνθετων υδατανθράκων. Η συχνή
κατανάλωση τροφίμων υψηλής ΕΝ.ΠΥΚΝ, σχετίζεται με την αύξηση των δεικτών
παχυσαρκίας. Η πτώση της ΑΠ που παρατηρήθηκε στην διάρκεια της περιόδου αυτής,
ίσως να υποδεικνύει την προσπάθεια των παιδιών και των οικογενειών τους, για
βελτίωση του τρόπου ζωής με καλύτερες επιλογές τροφίμων.
|
Μελέτη της ανάπτυξης του φαινομένου της παιδικής παχυσαρκίας σε σχέση με την σωματική άσκηση και τη διατροφή και ανάλυση των πιθανών κινδύνων σε μαθητές πρώτης τάξης δημοτικών σχολείων του νομού Χανίων
