| Περίληψη |
Εισαγωγή: Τα οφέλη που προκύπτουν από την εισαγωγή και διάδοση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας (ΤΠΕ), και ειδικότερα των Πληροφοριακών Συστημάτων Υγείας (ΠΣΥ) είναι αδιαμφισβήτητα, τόσο σε οικονομικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο. Τα πλεονεκτήματα αφορούν τόσο τους ίδιους τους τελικούς χρήστες των ΠΣΥ όσο και τους πολίτες στους οποίους παρέχονται οι υπηρεσίες υγείας, παρ’ όλα αυτά η χρήση των εν λόγω συστημάτων είναι σχετικά πρόσφατη στην Ελλάδα. Η 7η ΥΠε Κρήτης υπήρξε πρωτοπόρος στην υιοθέτηση αντίστοιχων εργαλείων (ΟΠΣΥ: εφαρμογή το έτος 2007).
Παρά τα πλεονεκτήματα που συγκεντρώνουν τα ΠΣΥ, το φαινόμενο της αντίστασης στη χρήση τους εκ μέρους του προσωπικού (που αποτελεί και τον τελικό χρήστη) είναι παγκόσμιο, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη να προσδιοριστεί η στάση αλλά και οι απόψεις του προσωπικού ώστε να προγραμματιστούν κατάλληλες διορθωτικές παρεμβάσεις –όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο-, με σκοπό την αύξηση της αποδοχής, άρα και της χρήσης του.
Σκοπός: Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας είναι αρχικά να δημιουργηθεί ένα κατάλληλο ερευνητικό εργαλείο για την αποτίμηση της αποδοχής και της άποψης των τελικών χρηστών του ΟΠΣΥ για αυτό, με ό,τι συνεπάγεται ο εξαρχής σχεδιασμός ενός ερωτηματολογίου, δηλαδή τη
Δημόσια Υγεία & Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας - Τμήμα Ιατρικής – Πανεπιστήμιο Κρήτης
2
μέτρηση της αξιοπιστίας και της εγκυρότητάς του. Σε δεύτερο επίπεδο, η μελέτης στοχεύει στη διερεύνηση της στάσης του προσωπικού των δημόσιων νοσηλευτικών ιδρυμάτων της 7ης ΥΠε απέναντι στο ΟΠΣΥ και αλλά και στο προϋπάρχον σύστημα, και στην αξιολόγηση της προσωπικής αντίληψης των εργαζομένων σχετικά με τα χαρακτηριστικά του ΟΠΣΥ ως εργαλείο εργασίας. Ως τελικοί χρήστες του ΟΠΣΥ θεωρούνται όλοι οι εργαζόμενοι του ΠαΓΝΗ και του Βενιζέλειου ΓΝΗ που κάνουν χρήση του συστήματος, δηλαδή τα στελέχη της Διοικητικής, της Ιατρικής, της Νοσηλευτικής και της Τεχνικής υπηρεσίας.
Μεθοδολογία: Επιλέχθηκε η συγχρονική μορφή έρευνας με αυτοσυμπληρούμενα ερωτηματολόγια, που περιελάμβαναν ερωτήσεις κλειστού τύπου και πενταβάθμια κλίμακα ίσων διαστημάτων. Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από 32 μεταβλητές, χωρισμένες σε τρία μέρη: βαθμός αποδοχής ΟΠΣΥ, συγκριτικός βαθμός αποδοχής παλαιού συστήματος και αξιολόγηση χαρακτηριστικών ΟΠΣΥ. Για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας του ερωτηματολογίου χρησιμοποιήθηκαν ο δείκτης Cronbach’s Alpha και η μέτρηση της τιμής του test-retest κατά την πιλοτική εφαρμογή και επανάληψη του εν λόγω δείκτη στην τελική εφαρμογή του ερωτηματολογίου. Για την εξασφάλιση της εγκυρότητας του ερωτηματολογίου, εκτός από τον έλεγχό του από ομάδα πέντε άλλων ερευνητών με γνώση του αντικειμένου, εφαρμόστηκε διερευνητική παραγοντική ανάλυση με τη μέθοδο των κύριων συνιστωσών. Για τον εντοπισμό σφάλματος λόγω κοινής μεθόδου συλλογής δεδομένων εφαρμόστηκε ο έλεγχος Harman’s single factor. Ως περιγραφικά μέτρα χρησιμοποιήθηκαν η μέση τιμή των απαντήσεων και η τυπική απόκλιση. Ο συντελεστής r (Pearson) χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο των συσχετίσεων. Για τον έλεγχο διακύμανσης στις υποομάδες που δημιουργούσαν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, χρησιμοποιήθηκαν το t-test και η ανάλυση anova. Ο post-hoc έλεγχος πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο LSD.
Αποτελέσματα: Το ερωτηματολόγιο δόθηκε για πιλοτική εφαρμογή σε 20 άτομα. Μετά τα πρώτα αποτελέσματα, μοιράστηκε σε δείγμα 240 ατόμων και επιστράφηκαν 140 ερωτηματολόγια, εκ των οποίων χρησιμοποιήθηκαν τα 135. Οι τιμές αξιοπιστίας του test-retest κυμάνθηκαν από 0,5 έως 1,0. Ο συντελεστής εσωτερικής συνοχής Cronbach’s Alpha κατά την πιλοτική εφαρμογή κυμάνθηκε μεταξύ 0,743 και 0,946 και στην τελική εφαρμογή από
Δημόσια Υγεία & Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας - Τμήμα Ιατρικής – Πανεπιστήμιο Κρήτης
3
0,759 έως 0,936. Τα αποτελέσματα της διερευνητικής παραγοντικής ανάλυσης μετά από ορθογώνια περιστροφή υπέδειξαν επτά παράγοντες που ερμηνεύουν το 68,12% της συνολικής διακύμανσης. Η δομή των παραγόντων δεν διαφέρει από εκείνη του ερωτηματολογίου, με αποτέλεσμα να μην αμφισβητείται η δομή του. Το σφάλμα μεροληψίας λόγω κοινής μεθόδου συλλογής δεδομένων κυμάνθηκε κατά τον έλεγχο του Harman’s single factor σε 31,096%. Από το τελικό δείγμα (n=135), στη Διοικητική υπηρεσία άνηκαν τα 44 άτομα (32,6%), στην Ιατρική υπηρεσία τα 37 (27,4%), στη Νοσηλευτική υπηρεσία τα 45 (33,3%) και στην τεχνική 9 (6,7%). Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις που αφορούν την αποδοχή του ΟΠΣΥ κυμαίνονται από 2,8 (1,33) έως 4,5 (0,86) (ελάχιστα έως πάρα πολύ). Στην πλειοψηφία τους, όμως, χαρακτηρίζονται ως μέτριες. Οι απαντήσεις για τη συγκριτική αποδοχή του παλαιότερου συστήματος κυμαίνονται από 1,58 (0,98) έως 2,00 (1,31). Οι απαντήσεις για τα χαρακτηριστικά του ΟΠΣΥ κυμαίνονται από 2,7 (1,27) έως 3,60 (1,01). Όσον αφορά τις συσχετίσεις, κρίθηκαν στατιστικά σημαντικές, όπως εκείνη που δηλώνει ότι το ΟΠΣΥ είναι απαραίτητο για την εκτέλεση της εργασίας και αυτής σύμφωνα με την οποία το ΟΠΣΥ χρησιμοποιείται συχνά σε μια συνήθη ημέρα εργασίας (r=0,67). Άλλη συσχέτιση με στατιστική σημαντικότητα είναι εκείνη της καλής γνώσης του ΟΠΣΥ και της επαρκούς εκπαίδευσης σε αυτό (r=0,41). Η μεταβλητή της καλύτερης εξυπηρέτησης ασθενών δημιουργεί στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις (r>0,40) με άλλα χαρακτηριστικά του ΟΠΣΥ που υποδηλώνουν εξοικονόμηση χρόνου, προγραμματισμό και κατεύθυνση εργασίας και καλή λειτουργία του συστήματος. Κατά την ανάλυση διακύμανσης δεν βρέθηκαν διαφοροποιήσεις με στατιστική σημαντικότητα αναλόγως του νοσηλευτικού ιδρύματος από το οποίο προέρχεται ο εργαζόμενος, ούτε για τις μεταβλητές που σχετίζονται με την αποδοχή του παλαιότερου συστήματος και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά. Η ανάλυση διακύμανσης με βάση την υπηρεσία δείχνει ότι η Ιατρική υπηρεσία έχει βαθμολογήσει χαμηλότερα και στατιστικά σημαντικά όλες τις μεταβλητές που αφορούν χαρακτηριστικά του ΟΠΣΥ και εμφανίζονται στον έλεγχο anova.
Συμπεράσματα: Η στάση του προσωπικού απέναντι στο ΟΠΣΥ χαρακτηρίζεται ως μέτρια, αφήνοντας περιθώριο παρεμβάσεων με καίριο
Δημόσια Υγεία & Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας - Τμήμα Ιατρικής – Πανεπιστήμιο Κρήτης
4
εργαλείο αυτό της εκπαίδευσης. Σε σχέση με το προηγούμενο σύστημα, οι εργαζόμενοι δεν εξέφρασαν επιθυμία επιστροφής σε αυτό. Τα χαρακτηριστικά του ΟΠΣΥ έχουν αποτιμηθεί με μέτριες βαθμολογίες, υποδεικνύοντας είτε ελλιπή εκπαίδευση, είτε ελλιπή ανάπτυξη του συνόλου των εφαρμογών του ΟΠΣΥ.
|
Στάση και απόψεις του προσωπικού των δημόσιων νοσοκομείων της 7ης ΥΠε ως προς τη χρήση και υιοθέτηση του ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος υγείας
