| Περίληψη |
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η διερεύνηση της εξέλιξης των εννοιών του ύπνου, της καταπολέμησης του πόνου και κατά συνέπεια της αναισθησίας, όπως αυτές μαρτυρούνται στα αρχαία ελληνικά κείμενα, καθώς και η σύνδεση των εννοιών αυτών με τη σύγχρονη θεώρησή τους.
Οι λέξεις αναισθησία, αναλγησία, ύπνος, και οι αρχαίες Ελληνικές λέξεις που είναι συνώνυμες με τη λέξη πόνος, καθώς και τα παράγωγα αυτών, ερευνήθηκαν σε όλα τα αρχαία Ελληνικά κείμενα, με τη χρήση της ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων Thesaurus Lingua Graeca (TLG). Αυτή η ηλεκτρονική βάση εκτός του ότι περιέχει όλα τα διασωθέντα αρχαία Ελληνικά κείμενα, όλων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, περιλαμβάνει επίσης επιλογές για συνδυασμένη έρευνα. Για παράδειγμα, μια λέξη μπορεί να ερευνηθεί σε συγκεκριμένα έργα ενός συγκεκριμένου συγγραφέα ή σε όλη την αρχαία Ελληνική Γραμματεία, και το πρόγραμμα αυτόματα παρέχει τον αριθμό όλων των παραπομπών, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα το σχετικό κείμενο.
Η λέξη «αναισθησία» βρίσκεται σε πολλά αρχαία Ελληνικά κείμενα, και έχει πολυδιάστατη ερμηνεία: στη φιλοσοφία εκφράζει την ‘έλλειψη αίσθησης’, επίσης το ‘έλλειμμα του χαρακτήρα’, ή τον ‘απροσδιόριστο χρόνο’. Στην ιστορία χρησιμοποιείται κυρίως για να ορίσει τον αδιάφορο στα κοινά άνθρωπο. Η λέξη ‘αναισθησία’ είναι πολύ παλιά λέξη,καθώς η πρώτη χρήση της γίνεται στα κείμενα του Θουκυδίδη (460 – 400 π.Χ.). Πολλοί ωστόσο θεωρούν ότι ο πρώτος που χρησιμοποίησε την λέξη αναισθησία σε κείμενο ήταν ο Πλάτωνας. Στα Ιπποκρατικά κείμενα η λέξη αναισθησία και τα παράγωγα της ανευρίσκονται 12 φορές, κυρίως για να περιγράψει την απώλεια της αίσθησης που δημιουργείται κατά την πορεία μιας νόσου. Αυτή η διαπίστωση κατατάσσει τον Ιπποκράτη ως τον πρώτο που χρησιμοποίησε τη λέξη αυτή σε ένα ιατρικό πλαίσιο, σε αντίθεση με τη φιλοσοφική της χρήση από τους προγενέστερούς του συγγραφείς. Στα Ιπποκρατικά Κείμενα επίσης βρίσκουμε τις πρώτες αναφορές σχετικά με την προστασία του αεραγωγού καθώς είναι ο πρώτος που περιέγραψε μια πρώιμη μορφή διασωλήνωσης ή διάβασης σωληνίσκων στον αποφραγμένο φάρυγγα ασθενούς με κυνάγχη.
Η σημασία της έννοιας του Ύπνου αρχίζει να ανιχνεύεται από τα έργα του Ησιόδου και του Ομήρου. Ο Ύπνος είναι μια αρχαία θεότητα της Ελληνικής μυθολογίας, και μαζί με τον αδελφό του Θάνατο αντιπροσωπεύουν δύο αντιφατικές αλλά και συμπληρωματικές φιγούρες.
Το φιλοσοφικό θέμα του ύπνου αναλύθηκε εκτεταμένα, όπως είδαμε, από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, συμπεριλαμβανομένου και του Αριστοτέλη. Ο Ιπποκράτης προσέγγισε αυτό το θέμα από τη σκοπιά του φυσιολόγου. Παρατήρησε ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου το σώμα δεν αντιλαμβάνεται τα εξωτερικά ερεθίσματα, και η ψυχή, στην παροδική κατάσταση έλλειψης των αισθήσεων, όχι μόνο διατηρεί τις λειτουργίες της, αλλά και αναλαμβάνει τον έλεγχο των σωματικών λειτουργιών. Στο έργο του Περί Ενυπνίων διαφοροποιεί σαφώς την κατάσταση του ύπνου από την άγρυπνη κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά ο Ιπποκράτης αναφέρεται στον φυσικό ύπνο και όχι στον προκαλούμενο από φάρμακα. Εντούτοις γνώριζε καλά τις υπνωτικές χρήσεις κάποιων φυτών και φαρμάκων, και τα χορηγούσε κυρίως σε επώδυνες παθολογικές καταστάσεις.
Η γνώση των αρχαίων Ελλήνων για τις υπνωτικές ιδιότητες κάποιων φαρμάκων ανιχνεύεται μέσα στους διάφορους μύθους που παραδόθηκα με τον προφορικό λόγο ή καταγράφηκαν αργότερα σε αρχαία κείμενα.
Η ερμηνεία του πόνου στα αρχαία Ελληνικά κείμενα είναι πολυδιάστατη. Σημαίνει τόσο τον σωματικό πόνο, τον κόπο, την εργασία, όσο και τον ψυχικό πόνο. Αυτό διαφαίνεται από την πληθώρα λέξεων που χρησιμοποιούνται από τους αρχαίους συγγραφείς προκειμένου να εκφράσουν κάποια μορφή πόνου.
Οι Ιπποκρατικοί ιατροί ανέπτυξαν ένα ευρύ λεξιλόγιο για την περιγραφή του πόνου, στο οποίο τα φυσικά και ηθικά στοιχεία συχνά αλληλεπικαλύπτονται.
Υπάρχουν αρκετές αναφορές μέσα στα Ιπποκρατικά έργα για την περιγραφή ή τη διαφορική διάγνωση μεταξύ επώδυνων καταστάσεων. Οι λέξεις (και τα παράγωγά τους) που χρησιμοποιούνται συχνότερα είναι το “άλγος”, το “άλγημα”, η “οδύνη” και ο “πόνος”.
Ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος ιατρός που έδωσε λογική ερμηνεία στην έννοια τού πόνου και τον χρησιμοποίησε ως πολύτιμο εργαλείο στ διάγνωση και στην πρόγνωση, θεωρώντας τον σε σχέση με τη σφαιρική κλινική εικόνα του ασθενούς, και όχι σαν απομονωμένο σύμπτωμα. Χρησιμοποίησε επίσης τα κλινικά χαρακτηριστικά του πόνου ως σημαντικές εκδηλώσεις μέσα στη διαδικασία της ασθένειας και ως μείον μέσο, για να περιγράψει την πρόγνωση και τη σοβαρότητα μιας ασθένειας. Στην Ιπποκρατική Συλλογή περιγράφεται μια πληθώρα μη φαρμακολογικών θεραπειών για την αντιμετώπιση του πόνου, όπως π.χ. η δίαιτα, η χρήση του θερμού ή του ψυχρού, ο καυτηριασμός, τα λουτρά, τα κλύσματα, οι τομές στις πλευρίτιδες, η εφαρμογή θερμών εγχύσεων για τις κεφαλαλγίες ή οι φλεβοτομές. Παράλληλα με τις παραπάνω μη φαρμακολογικές θεραπείες, οι Ιπποκρατικοί ιατροί εφάρμοσαν τις γνώσεις τους σχετικά με τις διάφορες ιδιότητες των φυτών για την αντιμετώπιση του πόνου. Τα περισσότερα από τα φυτά που αναφέρονται έχουν υπνωτικές, ναρκωτικές ή δηλητηριώδεις ιδιότητες, όπως ο μανδραγόρας, ο υοσκύαμος, ο στρύχνος και ειδικά η μήκων.
|
Ερμηνευτική προσέγγιση της "αναισθησίας" του "ύπνου" και του "πόνου"στην αρχαία Ελλάδα : μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων
