| Περίληψη |
Ο καρκίνος θεωρείται σήμερα αποτέλεσμα άθροισης βλαβών στο DNA των κυττάρων. Η διαδικασία αυτή ακολουθεί ένα πολυσταδιακό πρότυπο, κατά το οποίο, ενεργοποίηση ογκογονιδίων, απενεργοποίηση ογκοκατασταλτικών και μεταλλακτικών γονιδίων, καθώς και άλλες βλάβες του DNA, με άλλοτε άλλη σειρά και συμμετοχή, οδηγούν στην κλωνική ανάπτυξη κυττάρων με εξελικτικό πλεονέκτημα και ικανότητες διήθησης και μετάστασης. Η οικογένεια των ογκογονιδίων ras, με τα τρία βασικά της μέλη K-, H- και N-ras, ανευρίσκεται συχνά ενεργοποιημένη σε διάφορους καρκίνους και προκαρκινικές καταστάσεις, ενώ στον καρκίνο του παχέος εντέρου αναφέρονται διαφορετικά ποσοστά ενεργοποίησης μεταξύ των μέχρι τώρα μελετών. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού (ΚΠΟ) θεωρείται το τέταρτο συχνότερo είδος καρκίνου του ανθρώπου. Η αργή του εξέλιξη καθώς και η σχετικά εύκολη πλέον ανίχνευση προκαρκινικών καταστάσεων έχει βελτιώσει το προσδόκιμο επιβίωσης. Η συχνότερη προκαρκινική κατάσταση του παχέος εντέρου είναι οι επιθηλιακοί νεοπλασματικοί πολύποδες (αδενώματα, ή πολύποδες). Χαρακτηριστικό του ΚΠΟ και των αδενωμάτων είναι η διαφορετική επίπτωση τους σε πληθυσμούς διαφορετικών γεωγραφικών διαμερισμάτων, όπως επίσης και το γεγονός ότι κατά τις μετακινήσεις μεταναστών η συχνότητα των ανωτέρω παθήσεων τείνει να πλησιάσει σε ποσοστό ανάλογο με αυτό που έχουν κάτοικοι άλλης εθνικότητας της ίδιας γεωγραφικής περιοχής. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η ανίχνευση ενεργοποίησης των τριών γονιδίων ras με μεταλλάξεις στο κωδικόνιο 12 σε καρκίνους και πολύποδες του παχέος εντέρου σε Ελληνικό πληθυσμό, καθώς και η διερεύνηση συσχετίσεων μεταξύ των μεταλλάξεων και κλινικών ή ιστοπαθολογικών χαρακτηριστικών των όγκων. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης με πολυμεράση (PCR) για την ενίσχυση των προς έλεγχο περιοχών, ακολουθούμενη από την τεχνική της ανάλυσης πολυμορφισμού μεγέθους περιοριστικών θραυσμάτων (RFLP) για την ανίχνευση των μεταλλάξεων στο κωδικόνιο 12. Μελετήθηκαν συνολικά 78 πολύποδες από 73 ασθενείς και 76 αδενοκαρκινώματα από 75 ασθενείς. Αν και το H-ras εκφράζεται στο παχύ έντερο, δεν βρέθηκε καμία μετάλλαξη στο H-ras στους πολύποδες, ή τα αδενοκαρκινώματα του παχέος εντέρου. Αυτό συνηγορεί υπέρ του ότι δεν υπάρχει εμπλοκή του H-ras σε επίπεδο ενεργοποίησης του πρωτο-ογκογονιδίου στην ογκογένεση του παχέος εντέρου. Στο Ν-ras βρέθηκε από μία μετάλλαξη στους καρκίνους (1/76) και τους πολύποδες (1/78) και όπως φαίνεται τουλάχιστον οι ποιοτικές αλλαγές του συγκεκριμένου ογκογονιδίου δεν εμπλέκονται στην καρκινογένεση του παχέος εντέρου. Όσον αφορά το Κ-ras, οι πολύποδες έφεραν μεταλλάξεις σε ποσοστό 42.3% (33/78), ενώ τα αδενοκαρκινώματα σε ποσοστό 36.8% (28/76). Όσον αφορά τους πολύποδες, το φύλο, η εντόπιση τους, το προηγούμενο ιστορικό καρκίνου στον ασθενή, ή η ύπαρξη μίσχου, δεν φαίνεται να σχετίζονται με την συχνότητα των μεταλλάξεων. Οι μεταλλάξεις του K-ras ήταν συχνότερες (p=0.018) σε ασθενείς μεγαλύτερους των 64 ετών, όριο που αποτελούσε τη μέση ηλικία της ομάδας των ασθενών με πολύποδες. Στους 5 ασθενείς με σύγχρονους πολύποδες, όταν ο ένας εκ των πολυπόδων έφερε μετάλλαξη, τότε μετάλλαξη βρισκόταν και στον άλλο πολύποδα του ασθενούς. Συνολικά βρέθηκαν μεταλλάξεις στους 2 εκ των 5 ασθενών. Όταν όμως στο ιστορικό του ασθενούς αναφερόταν προγενέστερη πολυποδεκτομή, τότε οι μεταλλάξεις έτειναν (p=0.121) να είναι σπανιότερες, συγκριτικά με τους ασθενείς που είχαν αρνητικό ιστορικό. Πολύποδες με βαριά επιθηλιακή δυσπλασία έφεραν συχνότερα μεταλλάξεις (p=0.197), συγκριτικά με όσους είχαν μέτρια ή ήπια δυσπλασία. Επίσης συχνότερες ήταν οι μεταλλάξεις σε πολύποδες με εστία in situ Ca (p=0.203). Ο ιστολογικός τύπος ή το μέγεθος του πολύποδα δεν βρέθηκε να σχετίζεται σαφώς με την ύπαρξη μεταλλάξεων, εκτός της παρατήρησης ότι οι μικτοί πολύποδες οι μεγαλύτεροι των 2 cm εμφανίζανε συχνότερα μεταλλάξεις (p=0.043), σε σχέση με τους μικτούς πολύποδες τους μικρότερους των 2 cm. Στα αδενοκαρκινώματα του παχέος εντέρου το φύλο του ασθενούς, η εντόπιση του όγκου, ή η κατάταξη κατά Dukes? δεν επηρεάζει την συχνότητα των μεταλλάξεων του K-ras. Παρατηρήθηκε όμως η τάση οι μεταλλάξεις να είναι συχνότερες (p=0.067) στους νεώτερους των 50 ετών, ηλικία κάτω από την οποία θεωρείται πιθανό ότι ο καρκίνος μπορεί να έχει κληρονομικό υπόβαθρο. Στην ασθενή με τις δύο σύγχρονες εστίες καρκίνου, μεταλλάξεις έφεραν και οι δύο εστίες. Αδενοκαρκινώματα υψηλότερης διαφοροποίησης είχαν στατιστικά συχνότερες μεταλλάξεις (p=0.001), σε σχέση με τα μέσης και χαμηλής διαφοροποίησης. Παρατηρήθηκαν επίσης συχνότερες μεταλλάξεις στα βλεννοπαραγωγά αδενοκαρκινώματα (p=0.22), αλλά και σε όσα δεν είχαν εστίες νέκρωσης στη μάζα τους (p=0.14). Στατιστικά σημαντικά συχνότερες ήταν οι μεταλλάξεις στους καρκίνους που είχαν στοιχεία ότι εξελίχθηκαν από αδένωμα (p=0.016), όπως και σε γυναίκες που είχαν το νεόπλασμα εντοπισμένο στο υπόλοιπο έντερο (p=0.013), σε σύγκριση με όσες είχαν την εντόπιση του στο ορθοσιγμοειδές. Από τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης φαίνεται ότι οι σημειακές μεταλλάξεις στο κωδικόνιο 12 του H- και του Ν-ras, δεν εμπλέκονται στην εξέλιξη της σποραδικής μορφής καρκίνου του παχέος εντέρου. Όσον αφορά τις μεταλλάξεις του K-ras, η σχετικά με άλλες μελέτες, χαμηλότερη ανευρεθείσα συχνότητα των μεταλλάξεων, μπορεί συνεισφέρει στην μικρότερη συχνότητα του ΚΠΟ στον Ελληνικό πληθυσμό. Αν και οι μεταλλάξεις του K-ras σχετίζονται με την εξέλιξη της καρκινογένεσης στο παχύ έντερο, η διαδικασία αυτή μπορεί να ακολουθήσει και άλλες οδούς, ανεξάρτητες από τα ras. Στην περίπτωση όμως της εξαρτώμενης από τα ras ογκογένεσης, τα ευρήματα της παρούσας μελέτης συνηγορούν υπέρ της ανάπτυξης λιγότερο επιθετικών νεοπλασμάτων.
|
Συγκριτικός έλεγχος της ενεργοποίησης των ογκογονιδiων ras σε καλοήθη και κακοήθη νεοπλάσματα του παχέος εντέρου
