| Περίληψη |
Οι Κεντρικοί Φλεβικοί Καθετήρες (ΚΦΚ) είναι επιμήκεις, λεπτοί, εύκαμπτοι σωλήνες που εισάγονται σε κεντρικές φλέβες με το έσω άκρο τους ιδανικά να καταλήγει στην άνω κοίλη φλέβα. Επιτρέπουν τη χορήγηση υγρών και φαρμάκων, καθώς και τη συλλογή δειγμάτων αίματος αποφεύγοντας τις συχνές φλεβοκεντήσεις. Στα βρέφη και τα παιδιά έχουν βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα και την ασφάλεια της παρεχόμενης φροντίδας, όταν αυτό απαιτείται για μια σημαντική χρονική περίοδο. Υπέρτονα διαλύματα, χημειοθεραπεία, παρεντερική διατροφή, ορισμένα αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα της υποστηρικτικής αγωγής δεν μπορούν να χορηγηθούν από περιφερικούς καθετήρες για μακρύ χρονικό διάστημα. Σε παιδιά και εφήβους με νεοπλασίες η εισαγωγή ενός κεντρικού φλεβικού καθετήρα αποτελεί εξαιρετική λύση για την ασφάλεια καθ' όλη τη διάρκεια της θεραπείας τους εξασφαλίζοντας την επιθυμητή φλεβική προσπέλαση(1,2,3).
Υπάρχουν τρεις τύποι Κεντρικών Φλεβικών Καθετήρων α) αυτοί με υποδόριο τούνελ και οι εμφυτευμένες συσκευές για μακροχρόνια χρήση β) οι προσωρινές κεντρικές γραμμές, όπως οι περιφερικά εισαγόμενοι (picc lines) και γ) οι ομφαλικοί καθετήρες στα νεογνά. Οι καθετήρες με υποδόριο τούνελ τοποθετούνται στο χειρουργείο, με τους αυλούς να εξέρχονται από μία τομή στο στήθος ή τον τράχηλο.
Οι εμφυτευμένες συσκευές τοποθετούνται, επίσης, στο χειρουργείο ολοκληρωτικά κάτω από το δέρμα και η πρόσβασή τους γίνεται με παρακέντηση του δέρματος για την ανεύρεση του θαλάμου έγχυσης της συσκευής (καθετήρες port ή port a cath). Οι περιφερικά εισαγόμενοι καθετήρες τοποθετούνται σε μια φλέβα στο αντιβράχιο συχνά στην κεφαλική ή τη βασιλική φλέβα από ειδικευμένο επεμβατικό ακτινολόγο και έχουν μικρότερο εύρος.
Τους κεντρικούς φλεβικούς καθετήρες εισήγαγαν οι Broviac et al το 1973 για παρεντερική διατροφή στο σπίτι ή στο νοσοκομείο. Βελτίωσαν το υλικό χρησιμοποιώντας την αρκετά πιο εύκαμπτη σιλικόνη, το οποίο είναι πιο αδρανές υλικό και έχει μικρότερη πιθανότητα δημιουργίας θρόμβων. Ο Broviac επίσης, ήταν ο πρώτος που «εκστόμωσε» τον καθετήρα μέσω ενός υποδορίου καναλιού και ενσωμάτωσε ένα «βραχιόλι» (cuff) από Dacron. Ο υποδόριος ιστός διεισδύει στο cuff με αποτέλεσμα την μείωση των περιστατικών ακούσιας αφαίρεσης του καθετήρα και των λοιμώξεων. Αργότερα, οι Hickman et al. (1979) τροποποίησαν το μέγεθος και τους χρησιμοποίησαν στη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Από τότε και μέχρι σήμερα, χρησιμοποιούνται ευρέως τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά, ενώ η βιοτεχνολογία έχει κάνει σημαντική πρόοδο προσφέροντας πλέον καθετήρες εύκαμπτους, ανθεκτικούς, ακτινοσκιερούς, με cuff σχεδιασμένο να αποσπάται, με πολλαπλούς αυλούς και σε μεγάλη ποικιλία μεγεθών, ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες όλων των θεραπευτικών σχημάτων από τη νεογνική έως την εφηβική ηλικία. (4,5).
Αρχικά, οι καθετήρες τύπου Picc line χρησιμοποιήθηκαν για τη χορήγηση μέτριας βαρύτητας χημειοθεραπείας (1970) ή χορήγηση ολικής παρεντερικής διατροφής (1975). Έγιναν, όμως, ιδιαίτερα δημοφιλείς την τελευταία εικοσαετία (6), λόγω της εύκολης τοποθέτησής τους, του μειωμένου κόστους τους και των λιγότερων μηχανικών επιπλοκών κατά την τοποθέτησή τους σε σχέση με τα άλλα είδη των κεντρικών φλεβικών καθετήρων (7).
Οι κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες, παρά τη διευκόλυνση που προσφέρουν στην καθημερινή νοσηλευτική πρακτική, συχνά εμφανίζουν ανεπιθύμητες ενέργειες σε ένα ποσοστό μεγαλύτερο από 46% των παιδιατρικών ασθενών. Αυτές είναι κυρίως λοιμώξεις, θρομβωτικά επεισόδια ή και άλλες επιπλοκές που αφορούν την καταστροφή των κεντρικών φλεβικών καθετήρων και μπορούν να επηρεάσουν τη νοσηρότητα και θνητότητα αυτής της ομάδας ασθενών (8).
Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας έδειξε ότι στους ενήλικες υπάρχει πληθώρα καταγραφών και μελετών γύρω από τις κυριότερες επιπλοκές που σχετίζονται με κεντρικούς φλεβικούς καθετήρες, καθώς και μέτρων που εφαρμόζονται για τον περιορισμό αυτών των επιπλοκών (7, 9, 10, 12, 13). Στα παιδιά οι μελέτες που συγκρίνουν τους τύπους των καθετήρων και τις επιπλοκές τους είναι περιορισμένες και αντιφατικές (14, 15, 16).
Σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης είναι η σύγκριση των επιπλοκών που εμφανίζουν τα δύο πιο συχνά χρησιμοποιούμενα είδη καθετήρων στην Κλινική Αιματολογίας Ογκολογίας Παίδων και Εφήβων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου Κρήτης και η συσχέτισή τους με παράγοντες που αφορούν τους ίδιους τους ασθενείς, τη νόσο, τα είδη των καθετήρων και τους χειρισμούς κατά την τοποθέτηση και χρήση τους. Μέσα από τα αποτελέσματα της αναδρομικής αυτής μελέτης και της ανασκόπησης της βιβλιογραφίας γίνεται προσπάθεια αποτύπωσης της εμπειρίας ενός κέντρου, καθώς και της καταγραφής των νεώτερων δεδομένων σχετικά με τη χρήση των κεντρικών φλεβικών καθετήρων και των προβλημάτων/επιπλοκών που τους συνοδεύουν.
Μεθοδολογία Πρόκειται για μια αναδρομική μελέτη καταγραφής με κύρια πηγή συλλογής δεδομένων τους ιατρικούς φακέλους των ασθενών. Ο πληθυσμός της μελέτης αφορά παιδιά, εφήβους και νεαρούς ενήλικες που διαγνώστηκαν και εισήχθησαν στην Κλινική Αιματολογίας Ογκολογίας Παίδων και Εφήβων του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου με νεοπλασίες και αιματολογικά νοσήματα κατά τη χρονική περίοδο 2011-2020. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε έντυπο συλλογής στοιχείων, το οποίο περιείχε πληροφορίες για τη νόσο, τη διάγνωση, το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, τα χαρακτηριστικά των καθετήρων, την καταγραφή των επιπλοκών και τρόπους αντιμετώπισης.
Για την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας έγινε αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων Pub Med, Cohrane Library, Google Scholar με λέξεις κλειδιά, όπως complication rates, Central Venous Catheters ,Catheter Related Bloodstream Infections ,Deep Vein Thrombosis and Central Venous Access Devices, pediatric hematology oncology patients αλλά και συνδυασμός θεμάτων.
Αποτελέσματα Μελετήθηκαν οι φάκελοι 137 ασθενών που έφεραν κεντρικό φλεβικό καθετήρα, με μέση ηλικία κατά τη διάγνωση 8,3±5,6 έτη με εύρος από 0,4 έως 20,7 έτη. Από αυτούς 54,7% ήταν αγόρια και τα πιο συχνά νοσήματα που
εμφάνιζαν ήταν η Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία, το Λέμφωμα Hodgkin και η Οξεία Μυελογενής Λευχαιμία. Ως προς τις επιπλοκές της φορείας των κεντρικών φλεβικών καθετήρων δεν διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά τόσο στο ποσοστό των λοιμώξεων όσο και στην εμφάνιση θρομβωτικών επεισοδίων ανάμεσα στα δύο είδη των καθετήρων. Ταυτόχρονα, μικρό ήταν και το ποσοστό ατυχηματικής αφαίρεσης ή διάτρησης χωρίς να υπάρχει και πάλι στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο είδη των καθετήρων. Το ποσοστό των ασθενών με καθετήρες τύπου Hickman που εμφάνισαν λοίμωξη στην πρώτη τοποθέτηση καθετήρα ήταν 34,5%, ενώ με καθετήρες τύπου Picc line 23,3% (ρ=0,102), με διάμεσο χρόνο εμφάνισης λοίμωξης τις 339 ημέρες για τους καθετήρες τύπου Ηickman και 288 ημέρες για τους καθετήρες τύπου Picc line (95% Confidence intervals ). Η συχνότητα εμφάνισης θρομβωτικών επεισοδίων πρώτης τοποθέτησης ήταν 22,1% στους καθετήρες τύπου Hickman και 33,8% στους καθετήρες τύπου Hickman (ρ=0,073), με διάμεσο χρόνο 126 και 130 μέρες αντίστοιχα (95% Confidence intervals , ρ=0,430). Το ποσοστό της διάτρησης και ατυχηματικής αφαίρεσης/μετακίνησης συνολικά ήταν 16,8% για τους καθετήρες τύπου Ηickman και 12,3% για τους καθετήρες τύπου Ρicc line (ρ=0,400).
Συμπεράσματα: Το κεντρικό συμπέρασμα είναι ότι δεν παρουσιάστηκαν διαφορές σε επίπεδο επιπλοκών στους δύο τύπους καθετήρων. Το συγκεκριμένο αποτέλεσμα αφορά επιπλοκές όπως οι λοιμώξεις, οι θρομβώσεις και τα ατυχηματικά συμβάματα. Η μη διαφοροποίηση παρουσιάστηκε τόσο στην ύπαρξη των επιπλοκών όσο και στην συχνότητα και στον χρόνο εμφάνισης των επιπλοκών.
|
Συγκριτική μελέτη επιπλοκών κεντρικών φλεβικών καθετήρων τύπου Hickman και περιφερικού τύπου PICC (Peripherally Inserted Central Catheter) σε παιδιά και εφήβους με νεοπλασίες. : Εμπειρία ενός κέντρου και ανασκόπηση της βιβλιογραφίας
