| Περίληψη |
Η Υμνογραφία αποτελεί έναν από τους σημαντικούς τομείς έρευνας της Βυζαντινής Γραμματείας. Όπως όλα τα λογοτεχνικά είδη, έτσι και η υμνογραφία σε όλη τη διάρκεια της εξέλιξής της έχει αποδώσει σημαντικά κείμενα μελέτης. Κάποια υμνογραφικά είδη με την πάροδο του χρόνου και ύστερα από μεγάλη απήχηση, παρήκμασαν (π.χ. Κοντάκιο), ενώ κάποια άλλα είδη γνώρισαν την ακμή και την ευρεία διάδοση (Ιδιόμελα τροπάρια, Κανόνας) και διατηρήθηκαν έως σήμερα. Ανεξάρτητα όμως από την ακμή και την παρακμή του κάθε είδους, από πρακτικής και λειτουργικής χρήσης, έχει διασωθεί το πλούσιο αυτό υλικό που ξεκλειδώνει πολλές πτυχές της βυζαντινής κοινωνίας.
Τα υμνογραφικά κείμενα της Μεγάλης Εβδομάδας χαρακτηρίζονται για τον υμνογραφικό τους πλούτο και αποτελούν ανεξάντλητη πηγή έρευνας. Η παρούσα εργασία ασχολείται με την υμνογραφία των Παθών, δηλαδή της Μεγάλης Εβδομάδας. Αρχικά, γίνονται κάποιες εισαγωγικές γενικές αναφορές σχετικά με την Υμνογραφία των ημερών, της εξέλιξη της λατρείας και το κεντρικό περιεχόμενο των υμνογραφικών κειμένων. Στη συνέχεια, καθώς γίνεται αναφορά στην ανάλυση των συναισθημάτων που περιέχονται σε κάθε ύμνο, γίνεται μια σύντομη αναφορά στα συναισθήματα, όπως αυτά διερευνώνται σήμερα, σε αντιδιαστολή με το συναίσθημα, όπως παρουσιάζεται μέσα στη Βυζαντινή κοινωνία. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι υπάρχει διαχωρισμός στο συναίσθημα, όπως αυτό το αντιλαμβανόμαστε σήμερα, σε σχέση με το συναίσθημα, όπως αυτό υπάρχει μέσα στη βυζαντινή, χριστιανική και αυτοκρατορική, κοινωνία.
Η ανάλυση των υμνογραφικών κειμένων ακολουθεί την χρονική πορεία των ημερών, δηλαδή ξεκινά με τον Όρθρο της Μ. Δευτέρας και ολοκληρώνεται με τον Όρθρο του Μ. Σαββάτου. Όλοι οι ύμνοι προέρχονται από τη λειτουργική χρήση και έχει γίνει επιλογή των πιο χαρακτηριστικών, οι οποίοι ανταποκρίνονται καλύτερα στο περιεχόμενο της έρευνάς μου.
Στην αρχή κάθε ενότητας γίνονται κάποιες εισαγωγικές παρατηρήσεις και εν συνεχεία ακολουθεί η ανάλυση. Σε κάθε υμνογραφικό κείμενο αναζήτησα τα στοιχεία της σύνθεσής του πηγές – επιδράσεις του συγγραφέα/υμνογράφου, οι οποίες περιορίζονται κατά κύριο λόγω μέσα στα βιβλία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, στα Πατερικά κείμενα των πρώτων αιώνων ή ακόμα και σε προγενέστερα υμνογραφικά κείμενα.
Σε δεύτερο επίπεδο εξετάζεται το συναίσθημα που απορρέει μέσα από τους ύμνους. Εν πρώτοις, όπως αυτό σκιαγραφείται μέσα από το λεξιλόγιο και το βιώνει το πρόσωπο της αφήγησης και δεύτερον το συναίσθημα, όπως το βιώνει ο υμνογράφος και κατ’ επέκταση ο ακροατής.
Τέλος, ακολουθεί μια σύντομη ενότητα με κάποια γενικά συμπεράσματα.
|
Υμνογραφία των Παθών (Μεγάλης Εβδομάδας) : πτυχές μίας κειμενικής προσέγγισης
