| Περίληψη |
Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα οι συγκεντρώσεις του όζοντος, βρίσκονται σε μια διαρκή άνοδο. Τα επίπεδα του τροποσφαιρικού όζοντος, είναι περισσότερο από το διπλάσιο από ότι ήταν εκατό χρόνια πριν και προβλέπεται να συνεχίσουν να αυξάνονται με πιο γρήγορο ρυθμό στο μέλλον. Το όζον είναι ένας ισχυρά μεταφερόμενος ρύπος και επομένως τα υψηλά επίπεδα του, θεωρούνται ως διασυνοριακό πρόβλημα με σοβαρές επιπτώσεις στους ζώντες οργανισμούς. Στην περιοχή της Μεσογείου οι τιμές εμφανίζονται ιδιαίτερα υψηλές, μάλιστα οι μέσες μηνιαίες τιμές από τον σταθμό της Φινοκαλιάς στην ανατολική Μεσόγειο (Κρήτη) είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη και καθ' όλη σχεδόν την διάρκεια του έτους, προφανώς εξαιτίας της μεγάλης ηλιοφάνειας στην περιοχή. Τα αρνητικά αποτελέσματα του όζοντος στις καλλιέργειες, είναι γνωστά εδώ και πενήντα χρόνια ,αλλά τις τελευταίες δεκαετίες το όζον έχει αρχίσει να γίνεται σοβαρός παράγοντας ανησυχίας για τις καλλιέργειες ,τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι οι παρούσες συγκεντρώσεις του ρύπου, είναι αρκετά υψηλές ώστε να προκαλέσουν μειώσεις στην παραγωγή των καλλιεργούμενων φυτών και να επηρεαστεί η σύνθεση και η ποικιλομορφία των οικοσυστημάτων. Έχει αξιολογηθεί, ότι μια μείωση 25% του περιβαλλοντικού όζοντος, θα παρείχε τα οφέλη τουλάχιστον $1-2 δισεκατομμύρια ετησίως στις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο. Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζονται τα στοιχεία από τις συγκεντρώσεις όζοντος στην περιοχή της Μεσογείου και ειδικότερα της Ελλάδας κατά τα τελευταία έτη. Δίνονται στοιχεία φυσιολογίας των φυτών ώστε να κατανοηθεί η πορεία εισόδου και διακίνησης του όζοντος στους φυτικούς ιστούς καθώς και τα φυτοτοξικά του αποτελέσματα. Καταγράφονται οι μέχρι τώρα μελέτες που σχετίζονται με τις επιδράσεις των αυξημένων επιπέδων όζοντος στα διάφορα φυτικά εδώδιμα είδη στην περιοχή της Μεσογείου. Τέλος εξετάζονται φυτά σημαντικά για την διατροφή των ανθρώπων της Μεσογείου αλλά και γενικότερα της Ευρώπης σε σχέση με την επίδραση του όζοντος στην διατροφική τους αξία. Τα φυτά έχουν χωριστεί σε δυο κατηγορίες ανάλογα με το εδώδιμο μέρος τους. Στην πρώτη ομάδα, παρουσιάζονται φυτά των οποίων καταναλώνονται οι καρποί ή άλλα αποθηκευτικά όργανα (κόνδυλοι) και στα οποία η επίδραση του όζοντος στα θρεπτικά συστατικά είναι δευτερογενής και σχετίζεται με τους μηχανισμούς φόρτωσης των φλοιωμάτων και την μεταφορά των προϊόντων φωτοσύνθεσης. Στη δεύτερη ομάδα, παρουσιάζονται φυτά των οποίων τα εδώδιμα μέρη είναι τα φύλλα τους (φυλλώδη λαχανικά) και στα οποία η επίδραση του όζοντος μπορεί να χαρακτηριστεί πρωτογενής, μια και άμεσοι στόχοι της φυτοτοξικής του δράσης είναι τα φύλλα, τα οποία αποτελούν μέσω των στοματίων τους, τις εισόδους του όζοντος στους φυτικούς ιστούς. Και στις δυο ομάδες έχουν παρουσιαστεί δυσμενείς επιδράσεις στην αύξηση και στην απόδοση των φυτών εξαιτίας υψηλών συγκεντρώσεων όζοντος στην τροπόσφαιρα. Σε σχέση με την ποιότητα και την διατροφική αξία των προϊόντων οι επιδράσεις του όζοντος στην πρώτη ομάδα αφορούν κυρίως τα μακροθρεπτικά συστατικά (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες) ενώ στην δεύτερη ομάδα υπάρχουν επιδράσεις σε μικροθρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες. Έχουν επίσης αναφερθεί αλλαγές σε διάφορες αντιοξειδωτικές ουσίες των φυτών καθώς και αλλαγές σε αντιθρεπτικούς παράγοντες όπως τα αλκαλοειδή στην πατάτα.
|
Βιβλιογραφική επισκόπηση των επιδράσεων του τροποσφαιρικού όζοντος στις βιοχημικές παραμέτρους των εδώδιμων φυτών
