| Περίληψη |
Η ανάπτυξη μετάστασης αποτελεί την πιο συχνή αιτία θανάτου στις γυναίκες με καρκίνο του μαστού (ΚΜ), επομένως η κατανόηση της μεταστατικής διαδικασίας αποτελεί απαραίτητο βήμα για την ανάπτυξη νέων θεραπειών και τη βελτίωση της επιβίωσης των ασθενών. Προς την κατεύθυνση αυτή, πληθώρα μελετών έχει εστιάσει στην ΕΜΤ (Επιθηλιο-Μεσεγχυματική-Μετατροπή) των όγκων, που αποτελεί μια δυναμική διαδικασία κατά την οποία τα επιθηλιακά κύτταρα αποκτούν μεσεγχυματικό φαινότυπο, και η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη μεταστατική ικανότητα, την απόκτηση ιδιοτήτων καρκινικών βλαστικών κυττάρων (ΚΒΚ, CSC), την ενίσχυση της μεταστατικής τους ικανότητας, της ανοσοδιαφυγής και της αντίστασης στη θεραπεία. Ο αντιμιτωτικός χημειοθεραπευτικός παράγοντας eribulin, αναστέλλει τον πολυμερισμό των μικροσωληνίσκων και χορηγείται μετά την πρώτη γραμμή θεραπείας στο μεταστατικό ΚΜ (ΜΚΜ). Έχει δειχθεί σε προκλινικές μελέτες ότι επάγει την αντιστροφή της EMT κατάστασης των καρκινικών κυττάρων του μαστού και στοχεύει αποτελεσματικά το βλαστικό υποπληθυσμό (CSC), ωστόσο δεν υπάρχουν μέχρι τώρα αρκετά κλινικά δεδομένα σε ασθενείς. Η επαναλαμβανόμενη λήψη καρκινικού ιστού στους ασθενείς για ερευνητικούς σκοπούς αποτελεί πρακτικά δυσχερή και δυνητικά επικίνδυνη επεμβατική διαδικασία, και κατά συνέπεια τα τελευταία χρόνια υπάρχει ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον για την «υγρή βιοψία», και ειδικότερα την ανάλυση των κυκλοφορούντων καρκινικών κυττάρων (ΚΚΚ, CTCs), ως εργαλείο ανάδειξης νέων βιοδεικτών για τη θεραπεία του καρκίνου. Η ανίχνευση και η καταμέτρηση των ΚΚΚ αποτελεί ένα τεκμηριωμένο δυσμενή προγνωστικό παράγοντα σε ασθενείς με πρώιμο και μεταστατικό ΚΜ, ενώ πληθώρα δεδομένων υποστηρίζουν ότι ο περαιτέρω φαινοτυπικός χαρακτηρισμός των ΚΚΚ μπορεί να προσφέρει επιπλέον προγνωστική και προβλεπτική πληροφορία.
Λαμβάνοντας υπόψη τις αντι-μιτωτικές ιδιότητες του eribulin και την επίδρασή του σε ΕΜΤ, βλαστικές ιδιότητες και ικανότητα ανοσοδιαφυγής των καρκινικών κυττάρων μέσω PDL1 (Programmed Death Ligand 1), σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η μελέτη της επίδρασης του στη συχνότητα ανίχνευσης, τον αριθμό, και κυρίως το φαινότυπο των ΚΚΚ ως προς τους δείκτες EMT, CSC και PDL1 σε ασθενείς με ΜΚΜ που λαμβάνουν θεραπεία με eribulin. Επιπρόσθετα, διερευνήθηκε η προγνωστική και προβλεπτική σημασία της παρουσίας και του φαινοτύπου των ΚΚΚ στους ασθενείς της μελέτης.
Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήσαμε αναλύσεις των ΚΚΚ στο περιφερικό αίμα ασθενών με ΜΚΜ που έλαβαν Eribulin στα πλαίσια της καθιερωμένης κλινικής πρακτικής στην Παθολογική Ογκολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου, σε διαφορετικά χρονικά σημεία κατά τη διάρκεια της θεραπείας και στην υποτροπή της νόσου. Ακόμη, καταγράφηκαν τα κλινικο-παθολογικά χαρακτηριστικά των ασθενών, η αντικειμενική ανταπόκριση, το διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου και η συνολική επιβίωση των ασθενών για να διερευνηθούν οι πιθανές κλινικές συσχετίσεις των ευρημάτων.
Στην πλειοψηφία των ασθενών διερευνήθηκε η παρουσία, η κινητική και ο φαινότυπος των ΚΚΚ ως προς τους δείκτες ΕΜΤ (TWIST1) και CSC (ALDH1) μέσω μικροσκοπίας φθορισμού, εστιάζοντας σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, πριν από την έναρξη της θεραπείας, 8 ημέρες μετά και κατά την εξέλιξη της νόσου. Η ανάλυση έδειξε ότι η ανίχνευση των ΚΚΚ κατά την έναρξη της θεραπείας με eribulin σχετίζεται με υψηλό κίνδυνο εξέλιξης της νόσου και θανάτου σε ασθενείς με ΜΚΜ, ενώ η παρακολούθηση των ΚΚΚ πρόσθεσε επιπλέον προγνωστικές πληροφορίες σε σχέση με την αρχική αξιολόγησή τους. Επιπλέον, σύμφωνα με τα αποτελέσματα φάνηκε ότι τα ΚΚΚ των ασθενών χάνουν προσωρινά τα EMT χαρακτηριστικά τους νωρίς κατά τη διάρκεια της θεραπείας με eribulin, ωστόσο διατηρούν τα βλαστικά (CSC) χαρακτηριστικά τους. Επιπλέον, ο βλαστικός φαινότυπος βρέθηκε να επικρατεί στα ΚΚΚ κατά την εξέλιξη της νόσου, υποδεικνύοντας τον εξέχοντα ρόλο του στην αντίσταση στο eribulin. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο υποσύνολο των CSC+/μερικώς EMT+ ΚΚΚ, το οποίο βρέθηκε ότι αποτελεί ανεξάρτητο δυσμενή προγνωστικό ρόλο στην έκβαση των ασθενών, και ενώ αρχικά εξαλείφθηκε με τη θεραπεία, στη συνέχεια επανεμφανίστηκε στην εξέλιξη της νόσου.
Επιπρόσθετα, στα πλαίσια της αναζήτησης των μηχανισμών δράσης και αντίστασης του eribulin, μελετήθηκε ο ρόλος της έκφρασης του σημείου ανοσολογικού ελέγχου PD-L1 στα ΚΚΚ, καθώς έχει ήδη συσχετιστεί με την κατάσταση EMT σε καρκινικά κύτταρα μαστού. Η συνδυασμένη αξιολόγηση της EMT και του PD-L1 στον αρχικό όγκο έχει προταθεί ως προγνωστικός δείκτης σε πολλούς τύπους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου και του μαστού. Η έκφραση μεσεγχυματικών δεικτών και του PD-L1 έχει αποδειχθεί ξεχωριστά σε ΚΚΚ ασθενών με καρκίνο μαστού, αλλά η συν-έκφραση αυτών δεν είχε αναφερθεί μέχρι την παρούσα μελέτη σε ΚΚΚ ασθενών με ΜΚΜ. Με βάση τα παραπάνω, σε μία υπο-ομάδα των ίδιων ασθενών αξιολογήσαμε τη συν-έκφραση μεσεγχυματικών δεικτών και PD-L1, σε μoμονωμένα ΚΚΚ αλλά και συστάδες ΚΚΚ, την επίδραση του eribulin στους συγκεκριμένους υποπληθυσμούς ΚΚΚ και τη συσχέτισή τους με την έκβαση των ασθενών. Ο φαινότυπος των ΚΚΚ αναλύθηκε πριν την έναρξη της θεραπείας και 8 ημέρες μετά, χρησιμοποιώντας μια νέα μεθοδολογία με τετραπλή χρώση για την ανίχνευση επιθηλιακών, μεσεγχυματικών δεικτών και του PD-L1. Τα αποτελέσματα της μελέτης αποδεικνύουν ότι το PD-L1 εκφράζεται τόσο στα επιθηλιακά όσο και στα μεσεγχυματικά ΚΚΚ, αλλά κυρίως στον υποπληθυσμό που είναι έντονα μεσεγχυματικός. Επίσης, διαπιστώθηκε η πρώιμη δράση του Εribulin στην ΕΜΤ κατάσταση των KKK και εντοπίστηκαν διακριτοί υποπληθυσμοί μεσεγχυματικών ΚΚΚ (mCTCs), όπως τα PD-L1+mCTCs, οι οποίοι συσχετίστηκαν με χειρότερη πρόγνωση. Τονίζεται λοιπόν η κλινική σημασία του φαινοτυπικού χαρακτηρισμού των ΚΚΚ νωρίς κατά τη διάρκεια της θεραπείας με eribulin στη διερεύνηση μηχανισμών αντίστασης και εξέλιξης της νόσου σε πραγματικό χρόνο.
Συμπερασματικά, η παρούσα διατριβή παρέχει σαφείς ενδείξεις ότι η ανίχνευση, η φαινοτυπική ανάλυση, αλλά και η συνεχόμενη παρακολούθηση των ΚΚΚ διαδραματίζουν σημαντικό προγνωστικό ρόλο σε ασθενείς με MKM που λαμβάνουν θεραπεία με eribulin. Μελλοντικές μελέτες που θα περιλαμβάνουν μεγαλύτερες ομάδες ασθενών θα βοηθήσουν στην επιβεβαίωση της προγνωστικής αξίας των ΚΚΚ σε ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με eribulin και στην αξιολόγηση του ρόλου τους στην παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Αξιόπιστοι και εύκολα προσβάσιμοι βιοδείκτες θα ήταν μεγάλης σημασίας για την επέκταση της χρήσης του eribulin σε νέες θεραπευτικές στρατηγικές για τον ΚΜ, και σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής, θεωρούμε ότι οι αναλύσεις που βασίζονται σε ΚΚΚ ενδέχεται να συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό προς αυτή την κατεύθυνση.
|
Μελέτη της κινητικής και του φαινότυπου κυκλοφορούντων καρκινικών κυττάρων ασθενών με μεταστατικό καρκίνο του μαστού που λαμβάνουν θεραπεία με Eribulin Mesylate
