| Περίληψη |
Η πρόοδος και η εξέλιξη της βιομηχανίας έχουν συνδεθεί στενά με την εκτεταμένη ρύπανση
και την παρουσία διαφόρων χημικών ουσιών τόσο στο περιβάλλον όσο και στην τροφική
αλυσίδα. Αρκετές έρευνες έχουν δείξει ότι πολυάριθμες χημικές ουσίες έχουν την ικανότητα
να διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα και οι ουσίες αυτές αναφέρονται ως ενδοκρινικοί
διαταράκτες (Ε.Δ.). Υπάρχει ένας αυξανόμενος όγκος στοιχείων που αναδεικνύει τις δυσμενείς
επιπτώσεις τους στους ζωντανούς οργανισμούς, οι οποίοι έρχονται σε επαφή με τους ΕΔ
κυρίως μέσω της κατανάλωσης επιβαρυμένων τροφίμων και υγρών, της εισπνοής ή της
απορρόφησης μέσω του δέρματος.
Μελέτες για τη βιοπαρακολούθηση του ανθρώπου έχουν αποκαλύψει ότι ο γενικός πληθυσμός,
συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, σπάνια εκτίθεται σε μια μεμονωμένη ένωση. Αντίθετα, η
έκθεση γίνεται κυρίως σε χημικούς συνδυασμούς που βρίσκονται στο περιβάλλον (νερό, αέρας,
έδαφος), καθώς και σε τρόφιμα ή καταναλωτικά προϊόντα. Προς το παρόν, υπάρχουν
περιορισμένα δεδομένα σχετικά με τις πιθανές δυσμενείς επιδράσεις που προκύπτουν από την
παρατεταμένη έκθεση σε χημικά μείγματα τόσο στον άνθρωπο όσο και στα ζώα.
Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η προσομοίωσης της έκθεσης του
ανθρώπου σε ενδοκρινικούς διαταράκτες στην πραγματική ζωή. Συγκεκριμένα,
επικεντρωθήκαμε στην εκτίμηση της συνδυαστικής δράσης των glyphosate (GLY), bisphenol
A (BPA), parabens (PBs), triclosan (TCS) και di (2-ethylhexyl) phthalate (DEHP), στον
οργανισμό κουνελιών έπειτα από δωδεκάμηνη συνδυαστική έκθεση σε αυτές τις ενώσεις.
Παράλληλα, έγινε σύγκριση των επιπτώσεων που επήλθαν ύστερα από δωδεκάμηνη έκθεση
στην καθαρή μορφή του glyphosate σε σχέση με την εμπορική του μορφή (ζιζανιοκτόνο
Roundup®). Η εκτίμηση της τοξικότητας των ανωτέρω πραγματοποιήθηκε εξετάζοντας
οξειδοαναγωγικούς βιοδείκτες και βιολογικούς δείκτες βλάβης του DNA (μέτρηση
μικροπυρήνων και ένταση ουράς (comet)), και ακόμη μετρώντας τις αναπαραγωγικές ορμόνες
και μελετώντας τις κυτταρολογικές βλάβες.
Καθ' όλη τη διάρκεια του in vivo πειράματος, τα αποτελέσματα από διάφορες δειγματοληψίες
έδειξαν αύξηση του σχηματισμού μικροπυρήνων με δοσο – και χρονο – εξαρτώμενο τρόπο. Η ίδια τάση παρατηρήθηκε και για την ένταση της ουράς, αλλά αυτή σχετιζόταν αποκλειστικά με
τη δόση, δεδομένου του περιορισμένου αριθμού δειγματοληψιών (συγκεκριμένα, μόνο της
τελευταίας). Η ομάδα που έλαβε υψηλή δόση μείγματος ουσιών (ομάδα HD) φάνηκε να
επηρεάζεται περισσότερο όσον αφορά στην ένταση της ουράς, πιθανότατα λόγω της
αθροιστικής επίδρασης των χορηγούμενων ουσιών. Σε όλες τις ομάδες έκθεσης, υπήρξε θετική
συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των μικροπυρήνων και της έντασης της ουράς.
Η χορήγηση του μείγματος Ε.Δ. προκάλεσε διαταραχές της ομοιόστασης οξειδοαναγωγής του
αίματος στους 3 μήνες, ενώ στους 6 και 12 μήνες ενεργοποίησε προσαρμογές οξειδοαναγωγής.
Αντίθετα, η έκθεση σε GLY και Roundup®, μεμονωμένα, προκάλεσε κυρίως διαταραχές της
οξειδοαναγωγικής ισορροπίας του αίματος. Σε επίπεδο ιστών, ιδίως στο ήπαρ, η χορήγηση
τόσο του μείγματος Ε.Δ. όσο και του Roundup® προκάλεσε οξειδωτικό στρες, ενώ η GLY δεν
το επηρέασε. Ακόμη, η χορήγηση του μείγματος Ε.Δ. και του Roundup®, προκάλεσε επιζήμιες
επιδράσεις στην οξειδοαναγωγική κατάσταση του ήπατος, ενός κρίσιμου ιστού με πολύτιμο
βιολογικό ρόλο στην αποτοξίνωση των οργανισμών από ξενοβιοτικά.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μέτρησης των επιπέδων των αναπαραγωγικών ορμονών, τα
θηλυκά κουνέλια δεν παρουσίασαν ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις, εκτός από την περίπτωση της
Τ4 όπου τόσο στα θηλυκά όσο και στα αρσενικά κουνέλια παρουσιάστηκε αύξηση από τους 3
μήνες και μετά, στις ομάδες HD και Roundup. Η β-οιστραδιόλη παρέμεινε σχεδόν
ανεπηρέαστη σε όλη τη διάρκεια του πειράματος χωρίς να παρουσιάζει διαφορές μεταξύ
αρσενικών και θηλυκών. Όσον αφορά στα επίπεδα τεστοστερόνης στα αρσενικά κουνέλια
αυξήθηκαν μετά τους 3 μήνες έκθεσης και μειώθηκαν κατακόρυφα στους 12 μήνες έκθεσης
στις ομάδες Glyphosate, HD και Roundup. Η συγκέντρωση της Τ3 αυξήθηκε στους 3 μήνες
έκθεσης, και μετά, σε όλες τις ομάδες ενώ μειώθηκε στους 12 μήνες στην ομάδα Roundup.
Παράλληλα, τα επίπεδα της προγεστερόνης μειώθηκαν στους 12 μήνες έκθεσης (σε σχέση με
τους 0 μήνες) στις ομάδες LD, HD και Roundup, ενώ αυξήθηκαν στην ομάδα Glyphosate.
Τα κυτταρολογικά ευρήματα κάνουν σαφή την ύπαρξη εκτεταμένων βλαβών στις ομάδες HD,
Glyphosate και Roundup. Ύπαρξη εκμαγείων, εκφυλισμός και καρκινογένεση καταγράφηκαν
σε ήπαρ, νεφρούς, όρχεις, ωοθήκες και θυρεοειδή αδένα, ενώ η καρδιά δεν παρουσίασεΤα ευρήματά μας αναδεικνύουν ότι η έκθεση σε Ε.Δ., μεμονωμένα αλλά και συνδυαστικά,
προκαλεί δυσμενείς επιδράσεις σε κυτταρολογικό επίπεδο, στο DNA, στα επίπεδα των
ορμονών και στην οξειδοαναγωγική κατάσταση του οργανισμού. Αυτό υπογραμμίζει τους
πιθανούς κινδύνους που συνδέονται με την καθημερινή έκθεση σε αυτές τις ουσίες και
υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη για πρόσθετη έρευνα σε αυτόν τον τομέα
κυτταρολογικές αλλοιώσεις.
|
In vivo μελέτη για την εκτίμηση της επίδρασης ενδοκρινικών διαταρακτών σε κουνέλια έπειτα από συνδυαστική και χρόνια έκθεση
