| Περίληψη |
Η ιδιαιτερότητα του “αισθήματος” της παιδικής ηλικίας, το οποίο θεωρείται μια κοινωνική και πολιτισμική κατασκευή, ξεκίνησε να διαμορφώνεται και σταδιακά να αναγνωρίζεται αρχικά από τα ανερχόμενα μεσαία και ανώτερα αστικά στρώματα του ευρωπαϊκού κόσμου κατά τη διάρκεια του όψιμου 18ου αιώνα και έπειτα. Η παρούσα μελέτη εστιάζεται στην ελληνική περίπτωση και συγκεκριμένα στην “υπό διαμόρφωση” ελληνική αστική τάξη, κατά τη διάρκεια του τελευταίου τετάρτου του 19ου - αρχές 20ού αιώνα. Εκείνη την εποχή, στους κόλπους των μεσαίων και ανώτερων αστικών στρωμάτων, η παιδική ηλικία άρχισε σταδιακά να αναγνωρίζεται και να εξιδανικεύεται όχι μόνο ως μια ιδιαίτερη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου, αλλά ως μια περίοδος “αθωότητας”. Παράλληλα, ξεκινούν να αποδίδονται σε αυτή μοναδικά χαρακτηριστικά ως αποτέλεσμα των βαθύτερων μεταβολών που συντελούνται στο πεδίο των συναισθημάτων και το οποίο συνδέεται άρρηκτα με την άνοδο της αστικής τάξης και των κοινωνικών αξιών και ιδανικών που η ίδια ενστερνίζεται, όπως η εξιδανίκευση της μητρότητας και της οικογενειακής ζωής. Στο πρώτο, εισαγωγικό, κεφάλαιο αυτής της μελέτης αναζήτησα βιβλιογραφικά τα ευρήματα της ελληνικής ιστορικής παραγωγής που σχετίζονται άμεσα με αυτού του είδους τα ζητήματα και συγχρόνως ανέδειξα ορισμένες βασικές πτυχές των διαδικασιών αποκρυστάλλωσης της παιδικής ηλικίας καθώς και την έμφυλη διάστασή της. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την παρουσίαση και την συμβολή του παιδικού και νεανικού Τύπου σε αυτή τη διαδικασία. Πιο συγκεκριμένα, το παιδικό/νεανικό έντυπο Η Διάπλασις των Παίδων (1879-1948) , αποτελεί το πρώτο δείγμα αυτής της ειδικής κατηγορίας Τύπου στην Ελλάδα. Επίσης, Η Διάπλασις των Παίδων καινοτομεί με το να εισάγει στους συνδρομητές και τις συνδρομήτριες της την πρακτικής της ανταλλαγής ενός είδους “λευκώματος”, με την ονομασία τα “Μικρά Μου Μυστικά”. Αυτή η πρακτική εγκαινιάστηκε το 1897 και συνέχισε, με μεγάλη επιτυχία, έως το τέλος της κυκλοφορίας του παιδικού/νεανικού εντύπου. Ένα δείγμα αυτών των τεκμηρίων καλύπτουν την περίοδο 1900-1904 και αναδύθηκαν πρόσφατα στην επιφάνεια της δημοσιότητας. Το δείγμα αυτό αποτελεί το πραγματολογικό υλικό αυτού του ερευνητικού εγχειρήματος.
Τα “Μικρά μου Μυστικά” στην πραγματικότητα ήταν τετράδια που περιείχαν μια σειρά από ερωτήματα τα οποία ήταν διατυπωμένα από τους συνεργάτες τους περιοδικού και τα οποία έπρεπε να απαντήσουν τα άτομα που συμμετείχαν στις διαδικασίες ανταλλαγής τους. Παρά το γεγονός πως αυτή η ανταλλαγή ήταν άμεση και στενά ελεγχόμενη από το περιοδικό και παράλληλα οι απαντήσεις λογοκρίνονταν, ωστόσο αυτό το εγχείρημα θεωρείται μεγάλης ιστορικής σημασίας στο βαθμό που μέσω αυτής της πρακτικής το αγόρι/κορίτσι αναγνωρίζεται ως ενεργό υποκείμενο, το οποίο μπορεί να μοιραστεί εμπειρίες, συνήθειες, προτιμήσεις και επιθυμίες με άτομα που αντιστοιχούν στην ίδια ηλικία. Έτσι, αυτός/αυτή μπορεί να “διεκδικήσει” την παιδικότητα/νεανικότητα μέσα από τον λόγο του. Αλλά περισσότερο από τα θέματα που σχετίζονται με την υποκειμενικότητα, αυτού του είδους τα προσωπικά τεκμήρια φωτίζουν τις κοινωνικές πρακτικές και τις συνήθειες, την κοινωνικότητα, τον τρόπο ζωής και κοινωνικοποίησης των παιδιών και των νέων των μεσαίων και ανώτερων αστικών στρωμάτων στην Ελλάδα, αλλά και κοινοτήτων της Διασποράς, στις αρχές του 20ού αιώνα. Επίσης, τα τεκμήρια αυτά αναδεικνύουν τον στερεοτυπικό λόγο και τις αξίες που διαχέονται από την επίσημη ιδεολογία του σχολείου. Με τη χρήση της ποιοτικής θεματικής ανάλυσης περιεχομένου, η προσέγγιση μου στοχεύει προς την διερεύνηση των κοινωνικών πρακτικών και αξιών, συμπεριλαμβανομένων και των πτυχών της εθνικής κουλτούρας και συνείδησης σε μια περίοδο που το φαινόμενο του ελληνικού εθνικισμού ήταν σε πλήρη έξαρση. Στην ανάλυσή μου, θέτονται τα ζητήματα του φύλου και του κοινωνικού status σε συνάρτηση με τα ευρήματα που προέκυψαν από την έρευνα (δηλαδή, η διαφοροποίηση των απαντήσεων σε σχέση με το βιολογικό φύλο και τον τόπο διαμονής των συνδρομητών/τριών).
|
"Παιδικοί" και "νεανικοί" κόσμοι "τα Μικρά μου Μυστικά" : ένα παιδαγωγικό/νεανικό λεύκωμα στις αρχές του 20ου αιώνα (1900-1904)
