| Περίληψη |
Το ακέτυλο περόξυ νιτρίλιο (ΡΑΝ) είναι σημαντικό συστατικό της ατμόσφαιρας εξαιτίας του μεγάλου χρόνου ζωής του και κατά συνέπεια του γεγονότος ότι i) μεταφέρει οξείδια του αζώτου (ΝΟx) μακριά από τις πηγές τους και ελέγχει τις συγκεντρώσεις του όζοντος (O3), ii) επιδρά στην οξειδωτική ικανότητα της ατμόσφαιρας, μέσω της αντίδρασης του με ρίζες υδροξυλίου και iii) επειδή είναι σημαντικός δείκτης της φωτοχημικής ρύπανσης. Συνεπώς λόγω της σημαντικής εμπλοκής του στην ατμοσφαιρική ρύπανση ασχοληθήκαμε με την μελέτη του ΡΑΝ. Η παρούσα εργασία είναι η μοναδική στην Νότια Ευρώπη και από τις λίγες, σε παγκόσμιο επίπεδο, που διαπραγματεύεται μετρήσεις ΡΑΝ μεγάλης χρονικής διάρκειας (2 ετήσιοι κύκλοι), καθώς οι περισσότερες μετρήσεις ΡΑΝ που έχουν αναφερθεί στην βιβλιογραφία έως σήμερα καλύπτουν περιορισμένη χρονική διάρκεια (1-2 μήνες).
Οι μετρήσεις έλαβαν χώρα από τον Αύγουστο 2002 μέχρι τον Οκτώβριο 2004 στην Φινοκαλιά, την απομακρυσμένη περιοχή της Μεσογείου. Οι ετήσιες συγκεντρώσεις του ΡΑΝ είναι 102 ± 20, 100 ± 27 και 121 ± 39 pptv για το 2002, 2003 και 2004 αντίστοιχα.
Η μελέτη του χρόνου ζωής του έδειξε ότι η θερμική καταστροφή του υπερισχύει της καταστροφής του μέσω φωτόλυσης και μέσω αντίδρασης με ρίζες υδροξυλίου, ότι ο χρόνος ζωής του ΡΑΝ αυξάνει με την αύξηση του ύψους από την επιφάνεια του εδάφους και ότι είναι μεγαλύτερος τους ψυχρούς μήνες, επειδή τότε επικρατούν χαμηλότερες θερμοκρασίες.
Η μελέτη της ημερήσιας και της εποχιακής διακύμανσης του ΡΑΝ έδειξε ότι οι συγκεντρώσεις του ΡΑΝ είναι μέγιστες κατά την διάρκεια των πρώτων πρωινών ωρών και ελάχιστες αργά το απόγευμα και ότι οι ψηλότερες συγκεντρώσεις ΡΑΝ παρουσιάζονται κατά την διάρκεια του καλοκαιριού και συγκεκριμένα τον Ιούνιο.
Η συσχέτιση του ΡΑΝ στην ατμόσφαιρα της Φινοκαλιάς με μετεωρολογικές παραμέτρους έδειξε ότι αύξηση των συγκεντρώσεων του ΡΑΝ παρατηρείται κυρίως σε θερμοκρασίες χαμηλότερες των 22 0C, σε τιμές της σχετικής υγρασίας κάτω από 30% και με την αύξηση της ταχύτητας του ανέμου. Επίσης, οι συνολικές συγκεντρώσεις του ΡΑΝ και του όζοντος παρουσιάζουν πολύ καλή θετική συσχέτιση.
Τέλος, μελετώντας τους μηχανισμούς που ρυθμίζουν τις υψηλές συγκεντρώσεις του ΡΑΝ διακρίναμε τρεις κύριους μηχανισμούς: i) τη μεταφορά αέριων ρυπασμένων μαζών από μακρινές ρυπασμένες τοποθεσίες, ii) την εισβολή αέριων μαζών από την ελεύθερη τροπόσφαιρα στο επιφανειακό θαλάσσιο στρώμα ανάμιξης και iii) την τοπική παραγωγή ΡΑΝ. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει το 60% των μελετηθέντων περιπτώσεων, στην δεύτερη το 24% και στην τρίτη το 16%.
|
Peroxyacetylnitrate (PAN) στην ατμόσφαιρα της ανατολικής Μεσογείου
