| Περίληψη |
Το ερευνητικό αντικείμενο αυτής της εργασίας είναι το φιλοσοφικό πρόβλημα της ελεύθερης βούλησης ιδωμένο υπό το φως των νευροεπιστημονικών πορισμάτων. Τα τελευταία προτείνουν την ύπαρξη συσχετίσεων μεταξύ των νοητικών λειτουργιών και των διεργασιών του εγκεφάλου. Ορισμένοι στοχαστές έχουν θεωρήσει τα πορίσματα αυτά ως ισχυρή ένδειξη υπέρ της θέσης ότι η ελεύθερη βούληση συνιστά μία ψευδαίσθηση. Η συζήτηση για τη σχέση της ελεύθερης βούλησης με τις νευροεπιστήμες αποτελεί προέκταση της συζήτησης για τη σχέση του κανονιστικού και του περιγραφικού λόγου και ως τέτοια αφορά άμεσα και τη βιοηθική. Σε αυτό το πλαίσιο, η εργασία αυτή αποβλέπει σε δύο στόχους: στην εξέταση του ερωτήματος που αφορά στο αν τα αποτελέσματα των νευροεπιστημών μπορούν να συμβάλλουν στην αντιπαράθεση σχετικά με την ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης και στην κριτική παρουσίαση των βασικών προσεγγίσεων της θεμελίωσης της ελεύθερης βούλησης.
Το πρώτο κεφάλαιο της εργασίας, οριοθετεί τον ερευνητικό προβληματισμό και παρουσιάζει το πεδίο της νευροηθικής η οποία αποτελεί τη διεπαφή μεταξύ των νευροεπιστημών, της φιλοσοφίας και της κοινωνίας και ορίζεται ως ένα νέο πεδίο της βιοηθικής. Στο δεύτερο κεφάλαιο, με δεδομένο ότι τα επιχειρήματα που υποστηρίζουν ότι η ελεύθερη βούληση είναι μία ψευδαίσθηση έχουν στο πυρήνα τους τις θέσεις της αιτιοκρατίας, παρουσιάζουμε την αντιπαράθεση των φιλοσοφικών επιχειρημάτων για τη σχέση της ελεύθερης βούλησης και της αιτιοκρατίας. Υποστηρίζουμε ότι η συμβατοκρατία και η ελευθεριοκρατία δεν καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν τα επιχειρήματα που δείχνουν την ασυμβατότητα των δύο εννοιών. Αν τα πορίσματα των νευροεπιστημών αποδείξουν ότι η ελευθερία της βούλησης μπορεί να αναχθεί στους αιτιοκρατικές διεργασίες του εγκεφάλου τότε δεν μπορεί να αποκλεισθεί η περίπτωση κατά την οποία η ελεύθερη βούληση συνιστά μία ψευδαίσθηση.
Στο τρίτο κεφάλαιο, πραγματευόμαστε το ερώτημα αν οι νευροεπιστήμες μπορούν να συμβάλλουν στη συζήτηση για την ελευθερία της βούλησης και παραθέτουμε τρία πορίσματα των νευροεπιστημών: τη μελέτη του Libet σχετικά με το αν η λήψη των αποφάσεων γίνεται με συνειδητό τρόπο, την ερμηνεία του εθισμού με βάση το νευροβιολογικό του υπόστρωμα και τη δικαστική υπόθεση του Simmons ο οποίος ισχυρίστηκε με επιτυχία ότι ο εγκέφαλος ενός ατόμου 17 χρόνων δεν έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξη του γεγονός το οποίο είχε ως συνέπεια τον περιορισμό της ικανότητας του να ελέγχει τη συμπεριφορά του. Το συμπέρασμα του πρώτου ερευνητικού στόχου είναι ότι η ελεύθερη βούληση φαίνεται να συνιστά μία ιδιώνυμη, suis generis ιδιότητα και ως τέτοια δεν μπορεί να μελετηθεί από τις νευροεπιστήμες. Το συμπέρασμα αυτό θέτει το ερώτημα της αλληλεπίδρασης της ελεύθερης βούλησης ως νοητικής κατάστασης με τις φυσικές διεργασίες του εγκεφάλου και εντάσσει τον προβληματισμό για τη θεμελίωση της ελεύθερης βούλησης στον ευρύτερο προβληματισμό για την αλληλεπίδραση νου-εγκεφάλου.
Στο τελευταίο μέρος αυτής της εργασίας, παρουσιάσαμε τις δύο βασικές προσεγγίσεις για το πρόβλημα νου-εγκεφάλου: τον οντολογικό δυϊσμό και τη φυσιοκρατία. Υποστηρίξαμε ότι οι προσεγγίσεις αυτές καταλήγουν σε γνωσιολογικά αδιέξοδα. Ο οντολογικός δυϊσμός δεν εξηγεί πως οι νοητικές ιδιότητες επιδρούν στις φυσικές διεργασίες και η φυσιοκρατία τείνει να παραγνωρίζει τη σημασία των νοητικών ιδιοτήτων. Τέλος, υποστηρίξαμε ότι ένας συνδυασμός θέσεων ίσως να αποτελούσε την πιο εποικοδομητική προσέγγιση από την σκοπιά της εξηγητικής ικανότητας. Οι θέσεις αυτές είναι ο μεταφυσικός μονισμός και ο γνωσιολογικός δυϊσμός. Η προσέγγιση αυτή αναγνωρίζει την εξηγητική ικανότητα των νοητικών ιδιοτήτων και επισημαίνει ότι η κατανόηση του ανθρωπίνου πράττειν αποτελεί το αντικείμενο της επιστημονικής γνώσης και αυτή η γνώση συν-διαμορφώνεται από τις νευροεπιστήμες, τη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία, τη ψυχολογία και τη φιλοσοφία.
|
Τα επιστημολογικά θεμέλια της βιοηθικής : το πρόβλημα της ελεύθερης βούλησης και οι σύγχρονες νευροεπιστήμες
