| Περίληψη |
Εισαγωγή: Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες έχει βρεθεί πως διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και ανάπτυξη του εγκεφάλου τόσο κατά την εμβρυική όσο και στη μεταγεννητική ζωή. Η διατροφή αποτελεί έναν από αυτούς τους παράγοντες που μπορεί να επιδρά στην έκφραση των γονιδίων του εγκεφάλου μέσω επιγενετικών μηχανισμών. Στα πρώτα χρόνια της ζωής μέχρι την προσχολική ηλικία, συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές στον εγκέφαλο που θέτουν τις βάσεις για τη μετέπειτα συμπεριφορική και γνωσιακή ανάπτυξη του ατόμου. Ερευνητική υπόθεση της παρούσας διατριβής αποτελεί η μελέτη του πιθανού ρόλου της διατροφής μέχρι την προσχολική ηλικία στην παιδική νευροανάπτυξη.
Ειδικοί Στόχοι:
• Να μελετηθεί η διατροφή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης διερευνώντας παράγοντες, όπως είναι το χαμηλό βάρος γέννησης, ο πρόωρος τοκετός, και η διάρκεια κύησης, που καθορίζουν την μελλοντική ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού.
• Να διερευνηθεί η συσχέτιση της διάρκειας του θηλασμού με την ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών.
• Να διερευνηθούν οι διατροφικές συνήθειες στην πρώιμη παιδική ηλικία (2-4 ετών), με τη χρήση σταθμισμένου ημι-ποσοτικού ερωτηματολογίου διατροφής καθώς και το πώς αυτές επηρεάζονται απο διάφορους κοινωνικο-δημογραφικούς παράγοντες.
• Να μελετηθεί η σχέση της διατροφής του παιδιού με την ψυχοκινητική του ανάπτυξη στην ηλικία των 4 ετών.
• Να διερευνηθεί η επίδραση που έχουν οι διατροφικές συμπεριφορές των παιδιών στους διάφορους τομείς της ελλειματικής προσοχής στην ηλικία των 4 ετών.
Μεθοδολογία: Για τη μελέτη της διατροφής στη διάρκεια της εγκυμοσύνης πραγματοποιήθηκε μια μελέτη (case study) σε συνεργασία με 19 Ευρωπαϊκές μελέτες μητέρας-παιδιού με συνολικό πληθησμό 151.880 έγκυες γυναίκες. Στα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τις διάφορες χώρες πραγματοποιήθηκε εναρμονισμός και μετανάλυση. Τα δεδομένα για τη μελέτη του ρόλου της διατροφής στην νευροανάπτυξη των παιδιών στα πρώτα χρόνια της ζωής προήλθαν από τη μελέτη Μητέρας Παιδιού Κρήτης, Μελέτη ΡΕΑ. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα για περίπου 1.000 έγκυες γυναίκες και των παιδιών τους. Πληροφορίες για τις πρακτικές θηλασμού συλλέχθηκαν με ερωτηματολόγια στους 9 και 18 μήνες ζωής. Η συλλογή των διατροφικών δεδομένων των παιδιών στην ηλικία των 4 ετών πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ημι-ποσοτικών ερωτηματολογίων διατροφής. Για την εκτίμηση της διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών χρησιμοποιήθηκε ένα ερωτηματολόγιο (Children’s Eating Behaviour Questionnaire (CEBQ)) που συμπληρώθηκε από τους γονείς, οι οποίοι απάντησαν σε ερωτήσεις που αφορούν σε συμπεριφορές του παιδιού τους σε σχέση με το φαγητό. Ειδικά εκπαιδευμένοι ψυχολόγοι αξιολόγησαν την ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών χρησιμοποιώντας τις Κλίμακες βρεφικής και νηπιακής ανάπτυξης (Bayley III) στους 18 μήνες και τις Κλίμακες Εκτίμησης Παιδικών Δεξιοτήτων (McCarthy Scales of Children's Abilities) στην ηλικία των 4 ετών. Επίσης στην ηλικία των 4 ετών έγινε αξιολόγηση ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας των παιδιών (Gilliam, 1995) με κλίμακα που συμπληρώθηκε από τους γονείς αυτών.
Αποτελέσματα: 1) Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης προέκυψε από τη συνεργασία 19 Ευρωπαϊκών μελετών μητέρας-παιδιού ότι οι γυναίκες που καταναλώνουν ψάρι περισσότερο από μια φορά την εβδομάδα έχουν μικρότερο κίνδυνο να γεννήσουν πρόωρα. Επιπρόσθετα, οι έγκυες γυναίκες που καταναλώνουν ψάρι πάνω από τρείς φορές την εβδομάδα βρέθηκε ότι είναι πιο πιθανό να γεννήσουν μωρά με αυξημένο βάρος κατά 15.2 γραμμάρια σε σχέση με εκείνες που καταναλώνουν ψάρι λιγότερο από μια φορά την εβδομάδα. 2) Η διάρκεια του θηλασμού (σε μήνες) βρέθηκε να συσχετίζεται θετικά με όλες τις κλίμακες της νευροανάπτυξης, εκτός της αδρής κινητικότητας, όταν τα παιδιά ήταν 18 μηνών. Για κάθε επιπλέον μήνα θηλασμού τα παιδιά παρουσίασαν καλύτερη επίδοση στην γνωστική κλίμακα, την κλίμακα κατανόησης του λόγου, την κλίμακα έκφρασης του λόγου και την κλίμακα λεπτής κινητικότητας. Επιπλέον, βρέθηκε ότι τα παιδιά που θήλασαν πάνω από 6 μήνες παρουσίασαν καλύτερη επίδοση στην κλίμακα λεπτής κινητικότητας σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν θήλασαν ποτέ. 3) Στην προσχολική ηλικία προσδιορίστηκαν 3 διατροφικά πρότυπα: το ‘Μεσογειακό’, το ‘Πρόχειρο’ και το ‘Δυτικό’ πρότυπο διατροφής. Τα αποτελέσματα αυτής της ανάλυσης έδειξαν ότι τα παιδιά που πήγαιναν παιδικό σταθμό και περνούσαν περισσότερο χρόνο με τη μητέρα τους (≥2 ώρες/ημέρα) ήταν πιο πιθανό να ακολουθούν το ‘Μεσογειακό’ πρότυπο διατροφής. Το ‘Πρόχειρο’ πρότυπο σχετίστηκε θετικά με το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο των γονιών και την πρώιμη εισαγωγή σε στερεά τροφή για βρέφη (<6 μήνες). Τέλος, το ‘Δυτικό’ διατροφικό πρότυπο είχε θετική συσχέτιση με το παθητικό κάπνισμα και την παρακολούθηση τηλεόρασης. 4) Στην ανάλυση όπου ελέγχθηκε η συσχέτιση των διατροφικών προτύπων με την νευροανάπτυξη των παιδιών στην ηλικία των 4 ετών, βρέθηκε ότι τα παιδιά που ακολουθούσαν το ‘Πρόχειρο’ πρότυπο διατροφής είχαν χαμηλότερο σκορ στην κλίμακα της λεκτικής ικανότητας καθώς και στη γενική γνωστική ικανότητα. Αρνητική ήταν και η επίδραση του ‘Δυτικού’ προτύπου διατροφής σε όλες σχεδόν τις κλίμακες της νευροανάπτυξης, χωρίς όμως να είναι η συσχέτιση αυτή στατιστικά σημαντική κατόπιν ελέγχου πολλών κοινωνικο-δημογραφικών χαρακτηριστικών των γονιών και των παιδιών τους. 5) Στην προσχολική ηλικία βρέθηκε ότι οι διατροφικές συμπεριφορές των παιδιών σχετίζονται θετικά με συμπτώματα του συνδρόμου ελλειματικής προσοχής. Πιο συγκεκριμένα, οι δεκτικές προς το φαγητό συμπεριφορέs (π.χ. συναισθηματική υπερφαγία) είχαν θετική συσχέτιση με την παρορμητικότητα, την ανικανότητα συγκέντρωσης και την υπερκινητικότητα που παρουσίαζαν αυτά τα παιδιά.
Συμπεράσματα: Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, η διατροφή στα πρώτα χρόνια της ζωής φαίνεται να επηρεάζει την ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών. Η διερεύνηση των διατροφικών συνηθειών και η έγκαιρη διαπίστωση ψυχοκινητικών δυσκολιών ή συμπτωμάτων ελλειματικής προσοχής αποτελούν αναγκαίο εργαλείο στα χέρια των επιδημιολόγων και διατροφολόγων προκειμένου να επιτευχθεί η προάσπιση της δημόσιας υγείας τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και παρέμβασης. Περαιτέρω παρακολούθηση των παιδιών σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι απαραίτητες προκειμένου να επιβεβαιωθούν και ισχυροποιηθούν τα παραπάνω συμπεράσματα
|
Early life diet and child psychomotor and behavioral development : the "Rhea" mother-child cohort in Crete, Greece
