| Περίληψη |
Στόχος της παρούσας διατριβής ήταν η διερεύνηση των διαπροσωπικών σχέσεων στις οικογένειες ατόμων με συμπτώματα σχιζοφρένειας παρανοϊκού τύπου ή σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής. Ειδικότερα, η διατριβή αυτή είχε τρεις άξονες μελέτης: α) τη δημιουργία και στάθμιση των ερευνητικών εργαλείων για την μελέτη των ενδοοικογενειακών σχέσεων, β) τη διερεύνηση των ενδοοικογενειακών σχέσεων των ατόμων με τα προαναφερθέντα ψυχωσικά συμπτώματα και γ) τη διερεύνηση της συσχέτισης των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών της ψυχωσικής συμπτωματολογίας του θεραπευόμενου, ο οποίος υποβάλλεται σε Συνθετική Ψυχοθεραπεία, με διάφορες παραμέτρους των ενδοοικογενειακών του σχέσεων.
Το δείγμα της μελέτης αποτελείτο από 116 άτομα, τα οποία ικανοποιούσαν τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-IV για σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου ή σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, και τις οικογένειές τους. Οι θεραπευόμενοι αντιμετωπίζονταν ψυχοθεραπευτικά με το Συνθετικό Μοντέλο Ψυχοθεραπείας, σε εβδομαδιαίες συνεδρίες διάρκειας 50 λεπτών η κάθε μία και υποβάλλονταν σε συστηματικές αξιολογήσεις σχετικά με την ψυχοπαθολογία τους. Οι οικογένειες των θεραπευομένων δεν συμμετείχαν στις συνεδρίες σε συστηματική βάση, αλλά όλες είχαν κάποιες συνεδρίες για ενημέρωση σχετικά με τα προβλήματα του ατόμου με σχιζοφρενικά συμπτώματα, καθοδήγηση για τον τρόπο αντιμετώπισής του από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και για αντιμετώπιση οποιαδήποτε κρίσεως. Όλα τα μέλη της οικογένειας αξιολογούνταν, όσον αφορά στις ενδοοικογενειακές τους σχέσεις, με ερωτηματολόγια που δημιουργήθηκαν για τους σκοπούς της έρευνας.
Οι ερευνητικές υποθέσεις της παρούσας διατριβής ήταν οι ακόλουθες: Ι) Ότι οι ενδοοικογενειακές σχέσεις στις οικογένειες του υπό ψυχοθεραπεία μέλους όταν αυτό εκδηλώνει ψυχωσικά συμπτώματα είναι περισσότερο διαταραγμένες (πιο αρνητικές), από τις ενδοοικογενειακές σχέσεις στις οικογένειες όπου το υπό θεραπεία μέλος εκδηλώνει συμπτώματα αγχώδης διαταραχής. Επιπλέον, οι ενδοοικογενειακές σχέσεις των προαναφερθεισών οικογενειών διαφέρουν από τις ενδοοικογενειακές σχέσεις φυσιολογικών ατόμων της ομάδας ελέγχου, τα οποία δεν υποβάλλονται σε ψυχοθεραπεία. Ως υπο-υποθέσεις των ανωτέρω, πιθανολογείται ότι οι διαταραγμένες ενδοοικογενειακές σχέσεις θα αφορούν: α) στις σχέσεις των θεραπευομένων με τους γονείς τους, β) στις σχέσεις των γονέων τους με αυτούς, γ) στις συζυγικές σχέσεις. Επιπλέον, οι διαταραγμένες ενδοοικογενειακές σχέσεις θα καταγράφονται τόσο στις αξιολογήσεις της σχέσης του κάθε ατόμου με τα άλλα μέλη της οικογένειας (αξιολόγηση του εαυτού), όσο και στις αξιολογήσεις της σχέσης των άλλων μελών προς το άτομο αυτό (αξιολόγηση του άλλου ατόμου). ΙΙ) Στις οικογένειες των ατόμων με ψυχωσικά συμπτώματα, υποθέσαμε ότι μία από τις διαταραχές θα ήταν η διαφορά στην αντίληψη των ενδοοικογενειακών σχέσεων μεταξύ παιδιών και γονέων, δηλαδή η ασυμφωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας, η οποία θα εκφράζεται ως διαφορετική αντίληψη τόσο στη σχέση των γονέων με τα παιδιά τους, όσο και στη σχέση των παιδιών με τους γονείς τους. ΙΙΙ) Επιπλέον, υποθέσαμε ότι η ασυμφωνία αυτή της αντίληψης στη σχέση των γονέων με τα παιδιά τους με ψυχωσικά συμπτώματα και της αντίληψης της σχέσης των παιδιών με τους γονείς τους δεν θα ήταν ομοιόμορφη, αλλά πιθανώς θα εκφραζόταν σε μεγαλύτερο βαθμό σε ορισμένες από τις διαστάσεις του Διαπροσωπικού Οκταγώνου. IV) Ότι σε οικογένειες με ένα παιδί που εκδηλώνει ψυχωσικά συμπτώματα η ποιότητα της σχέσης των φυσιολογικών παιδιών με τους γονείς τους σχετίζεται με τη συμπτωματολογία του αδερφού/ής τους με ψυχωσικά συμπτώματα (θετικά και αρνητικά συμπτώματα). V) Ότι οι ενδοοικογενειακές σχέσεις του ατόμου με ψυχωσικά συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με τη βαρύτητα της συμπτωματολογίας του. Οι ενδοοικογενειακές σχέσεις είναι πιο διαταραγμένες όταν ο θεραπευόμενος βρίσκεται στη συμπτωματική φάση της διαταραχής του, σε σχέση με τις ενδοοικογενειακές σχέσεις ενός θεραπευόμενου σε υπολειμματική φάση ή σε φάση ύφεσης της συμπτωματολογίας του. VI) Ότι παρατηρείται διαφορά στην αντίληψη των ενδοοικογενειακών σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας, ανάλογα με τη βαρύτητα της διαταραχής, η οποία εντοπίζεται σε συγκεκριμένες διαστάσεις του Διαπροσωπικού Οκταγώνου. VII) Ότι η ποιότητα της σχέσης των γονέων με τα φυσιολογικά παιδιά τους και της σχέσης των φυσιολογικών παιδιών με τους γονείς τους διαφέρει ανάλογα με τη φάση της διαταραχής (ενεργός φάση έναντι υπολειμματικής φάσης και φάσης ύφεσης) του παιδιού της οικογένειας που παρουσιάζει ψυχωσικά συμπτώματα. VIII) Η βελτίωση της συμπτωματολογίας του θεραπευόμενου, ο οποίος υποβάλλεται σε ψυχοθεραπεία με το μοντέλο της Συνθετικής ψυχοθεραπείας, σχετίζεται με τη βελτίωση των ενδοοικογενειακών του σχέσεων. IX) Ότι όσο μεγαλύτερη είναι η βελτίωση της ψυχωσικής συμπτωματολογίας του θεραπευόμενου, τόσο μεγαλύτερη είναι και η βελτίωση των ενδοοικογενειακών του σχέσεων. X) Στα άτομα με ψυχωσικά συμπτώματα, τα οποία υποβάλλονται με επιτυχία σε ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, παρατηρείται μείωση της ασυμφωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών σχετικά με την αντίληψη των ενδοοικογενειακών τους σχέσεων.
Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης είναι σύμφωνα σε ικανοποιητικό βαθμό με τις υποθέσεις των ερευνητών. Τα συμπεράσματα στα οποία μπορούμε να καταλήξουμε είναι, εν συντομία, τα ακόλουθα: 1) Η ποιότητα των ενδοοικογενειακών σχέσεων εξαρτάται από τη διαταραχή του θεραπευόμενου. Όσο πιο σοβαρή είναι η διαταραχή και συνεπώς η συμπτωματολογία του ατόμου, τόσο πιο αρνητικές είναι οι ενδοοικογενειακές σχέσεις. 2) Στην οικογένεια ενός ατόμου με ψυχωσικά συμπτώματα υπάρχουν διαφορετικά και συχνά αντιφατικά μοντέλα αλληλεπίδρασης μεταξύ των διαφόρων υποσυστημάτων. Ειδικότερα παρατηρήθηκαν αλληλοσυγκρου-όμενες αντιλήψεις στη σχέση γονέων-ατόμων με ψυχωσικά συμπτώματα. 3) Η ποιότητα της σχέσης των φυσιολογικών παιδιών με τους γονείς τους εξαρτάται από τη συμπτωματολογία του αδερφού/ής τους με ψυχωσικά συμπτώματα (άγχος, θετικά και αρνητικά συμπτώματα). 4) Οι ενδοοικογενειακές σχέσεις μεταξύ γονέων και ατόμων με ψυχωσικά συμπτώματα, γονέων και φυσιολογικών αδερφών και μεταξύ των συζύγων επηρεάζονται από τη βαρύτητα της συμπτωματολογίας του θεραπευόμενου. Επιπλέον, παρατηρείται διαφορά στην αντίληψη της σχέσης μεταξύ τους, η οποία εξαρτάται και αυτή από τη βαρύτητα της συμπτωματολογίας. 5) Η βελτίωση της συμπτωματολογίας του θεραπευόμενου, ο οποίος υποβάλλεται με επιτυχία σε ψυχοθεραπεία με το μοντέλο της Συνθετικής ψυχοθεραπείας, σχετίζεται με τη βελτίωση των ενδοοικογενειακών σχέσεων. 6) Παρατηρήθηκε μείωση των αντιφατικών διαπροσωπικών αντιλήψεων στα άτομα, τα οποία εφαρμόστηκε ψυχοθεραπευτική παρέμβαση και των οποίων βελτιώθηκε η συμπτωματολογία τους.
Με βάση τα αποτελέσματα και συμπεράσματα της παρούσας διατριβής, προτείνεται ένα κυκλικό πολυπαραγοντικό μοντέλο μελέτης των ενδοοικογενειακών σχέσεων σε οικογένειες που έχουν ένα μέλος με ψυχωσικά συμπτώματα. Η συνθετική προσέγγιση των ενδοπροσωπικών και διαπροσωπικών διαδικασιών και η περαιτέρω μελέτη των ενδοοικογενειακών αλληλεπιδράσεων θα βοηθήσει, τόσο στην κατανόηση της αιτιολογίας της διαταραχής, όσο και στο σχεδιασμό αποτελεσματικότερων προγραμμάτων πρόληψης και ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης στην οικογένεια του ατόμου με σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου ή σχιζοσυναισθηματική διαταραχή.
|
Η επίδραση του Συνθετικού Μοντέλου Ψυχοθεραπείας στις ενδοοικογενειακές σχέσεις ασθενών με σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου και σχιζοσυναισθηματική διαταραχή
