| Περίληψη |
Οι αμμώδεις παραλίες αποτελούν τους λειτουργικούς συνδέσμους μεταξύ της θάλασσας και της χέρσου, όπου πραγματοποιείται μεταφορά θρεπτικών και προς τις δύο κατευθύνσεις. Ο διπλός ρόλος τους ως ασπίδες προστασίας απέναντι στη θάλασσα κι ως χώροι αναψυχής έχει δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια ένα διαρκώς αυξανόμενο οικολογικό ενδιαφέρον για τη μελέτη των ιδιαίτερα δυναμικών και έντονα μεταβαλλόμενων αυτών περιβαλλόντων. Ωστόσο, οι μελέτες που εστιάζονται στην πλούσια και κυρίαρχη μειοπανίδα των αμμωδών παραλιών είναι ελάχιστες και μόνο λίγες, κυρίως περιγραφικές, αφορούν στο ιδιαίτερο σχεδόν απαλιρροϊκό περιβάλλον των ακτών της Μεσογείου. Η παρούσα διατριβή σχεδιάστηκε λοιπόν για να καλύψει αυτό το κενό μελετώντας την οικολογία του μειοβένθους και των κωπηπόδων των αμμωδών παραλιών μέσα από τη δυναμική των εποχικών και χωρικών μεταβολών τους. 13 μηνιαίες δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν σε δύο παραλίες της Κρήτης με διαφορετική γεωγραφική θέση, το Ελαφονήσι και την Παχιά ’μμο, οι οποίες σύμφωνα με το σύστημα κατάταξης του McLachlan κατατάσσονται στο προστατευμένο και εκτεθειμένο άκρο των διαφορετικών τύπων παραλιών αντίστοιχα. Σε κάθε παραλία οι δειγματοληψίες πραγματοποιούνταν κατά μήκος μίας διατομής με τέσσερις σταθμούς, η οποία εκτεινόταν μεταξύ της μεσοπαραλιακής και της κοντινής υποπαραλιακής ζώνης. Οι τρεις πρώτοι σταθμοί ανήκαν πάντα στη ζώνη διαβροχής και αντιστοιχούσαν στη ζώνη κατακράτησης, τη ζώνη συνεχούς ροής και τη ζώνη κορεσμού έτσι όπως περιγράφονται από το Salvat, ενώ ο τέταρτος σταθμός βρισκόταν σε βάθος 1 m. Κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών συλλέγονταν από κάθε σταθμό με πυρηνοδειγματολήπτη πέντε επαναληπτικά δείγματα ιζήματος μέχρι βάθος 30 cm, τα οποία στη συνέχεια διαχωρίζονταν σε κλάσματα των 5 cm. Τρία από τα επαναληπτικά δείγματα προορίζονταν για πανιδική ανάλυση και δύο για τη μέτρηση στο εργαστήριο περιβαλλοντικών παραμέτρων (συγκέντρωση χλωροπλαστικών χρωστικών και οργανικού άνθρακα, ιζηματολογικά χαρακτηριστικά). Επιπλέον, στο πεδίο γίνονταν μετρήσεις θερμοκρασίας, αλατότητας και δυναμικού οξειδοαναγωγής στο ίζημα, ενώ ταυτόχρονα καταγράφονταν μηνιαία το προφίλ κάθε παραλίας. Μία σειρά από στατιστικές μεθόδους μονομεταβλητής και πολυμεταβλητής ανάλυσης χρησιμοποιήθηκαν για την πανιδική ανάλυση δεδομένων και η σειρά των αριθμών του Hill υπολογίστηκε για τη μέτρηση της ποικιλότητας των βενθικών κωπηπόδων. Οι συγκρίσεις της αφθονίας των κύριων τάξων και των κυρίαρχων ειδών κωπηπόδων καθώς επίσης και οι συγκρίσεις των δεικτών ποικιλότητας στο χώρο και στο χρόνο έγιναν με χρήση ANOVA και δοκιμασίας Kruskal-Wallis. Ο δείκτης ομοιότητας Bray-Curtis υπολογίσθηκε μεταξύ των διαφορετικών σταθμών και μηνών προκειμένου να διερευνηθούν τα πιθανά πρότυπα πανιδικών ζωνώσεων μέσα από την εφαρμογή μη-μετρικής Πολυδιάστατης Διαβάθμισης (nMDS) και Ανάλυσης Συστάδων (Cluster Analysis). Για την εξέταση της ύπαρξης περιβαλλοντικών διαβαθμίσεων στο χώρο και στο χρόνο εφαρμόστηκε στα περιβαλλοντικά δεδομένα Ανάλυση Κύριων Συνιστωσών (PCA). Αν και διαφορετικού τύπου, οι δύο παραλίες μελέτης εμφάνισαν κοινά χαρακτηριστικά στη μεσοπαραλιακή ζώνη, όπως είναι το καλά οξυγονωμένο υπόστρωμα μέτριας άμμου, η απότομη κλίση στο μέτωπο της παραλίας και η χαμηλή περιεκτικότητα του ιζήματος σε οργανικό άνθρακα και χλωροπλαστικές χρωστικές. Σε αυτές τις παραμέτρους στηρίχθηκε η διαφοροποίηση του περιβάλλοντος της μεσοπαραλιακής ζώνης της προστατευμένης παραλίας του Ελαφονησίου από τη ρηχή υποπαραλιακή ζώνη. Μεταξύ των δύο παραλιών παρατηρείται διαφορετική μειοβενθική σύνθεση, με επικράτηση των νηματωδών στην προστατευμένη παραλία και κυριαρχία των κωπηπόδων στην εκτεθειμένη. Οι μειοβενθικές αφθονίες παρουσιάζουν μία γενική τάση αύξησης τους θερμούς μήνες με την εποχικότητα να είναι ιδιαίτερα εμφανής στη ζώνη κατακράτησης. Ο υδροδυναμισμός φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κάθετης κατανομής της μειοπανίδας ωθώντας τους μεσοδιαστηματικούς οργανισμούς βαθύτερα στο ίζημα στην εκτεθειμένη παραλία της Παχιάς ’μμου, ενώ συγκεντρώνονται στα πρώτα κλάσματα του ιζήματος στο Ελαφονήσι. Τα περισσότερα κυρίαρχα είδη κωπηπόδων εμφάνισαν πολλαπλά μέγιστα κατά τη διάρκεια της μελέτης και τάσεις αποφυγής του επιφανειακού στρώματος ιζήματος και στις δύο παραλίες ως αποτέλεσμα της διαρκούς μετακίνησης της ακτογραμμής, των καιρικών μεταβολών και της κυματικής δράσης. Η ποικιλότητα των βενθικών κωπηπόδων στις παραλίες μελέτης εμφανίζει παρόμοιο πρότυπο με αυτό που έχει περιγραφεί για τις μακροπανιδικές συναθροίσεις, καθώς υψηλότερες τιμές σημειώνονται στην προστατευμένη παραλία. Ωστόσο, τα οριζόντια πρότυπα ποικιλότητας διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο παραλίας, με την υποπαραλιακή ζώνη της προστατευμένης παραλίας να φιλοξενεί μεγαλύτερο αριθμό ειδών σε σχέση με τη μεσοπαραλιακή ζώνη. Αντίθετα, στο περιβάλλον της εκτεθειμένης παραλίας τα πρότυπα ποικιλότητας εμφανίζονται ακανόνιστα και ετερογενή στο χρόνο. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις, αθοριστικοί παράγοντες για τα παρατηρούμενα πρότυπα ποικιλότητας είναι ο κυματισμός και η τροφή. Οι συναθροίσεις των μειοβενθικών κωπηπόδων υποστηρίζουν την ύπαρξη δύο βιολογικών ζωνών και στις δύο παραλίες μελέτης, οι οποίες αντιστοιχούν στην υποπαραλιακή και μεσοπαραλιακή ζώνη. Τα παρατηρούμενα πρότυπα ζωνώσεων στη μεσοπαραλιακή δε φαίνεται να ακολουθούν τα παραδοσιακά μακροπανιδικά σχήματα, ειδικά στην εκτεθειμένη παραλία, επιβεβαιώνοντας την άποψη των έντονα και δυναμικά μεταβαλλόμενων βιολογικών ζωνώσεων ως απόκριση στο επίσης έντονα μεταβαλλόμενο περιβάλλον των αμμωδών παραλιών.
|
Οικολογία του μειοβενθούς σε αμμώδεις ακτές της Κρήτης: πρότυπα κατανομής των μειοβενθικών κωπηποδών στο χώρο και στο χρόνο
