| Περίληψη |
Για την οικολογική μελέτη του μειοβένθους και ειδικότερα των τρηματοφόρων στη βαθύαλη και αβυσσική ζώνη της Ανατολικής Μεσογείου, ελήφθησαν δείγματα ιζήματος από ένα ευρύ πλέγμα δειγματοληπτικών σταθμών, από 582m μέχρι 4617m βάθος. Οι σταθμοί δειγματοληψίας που επιλέχθησαν αντανακλούν τις αβιοτικές παραμέτρους καθώς και τα ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της περιοχής έρευνας (ποικιλία βαθυμετρίας, ολιγοτροφισμός, ακραίες φυσικοχημικές συνθήκες). Στη βαθύαλη ζώνη, αναλύθηκαν δείγματα από τη Λεκάνη των Σποράδων (1221-1250m) και το Κρητικό Πέλαγος (1840m), από το Δυτικό και το Ανατολικό Ιόνιο Πέλαγος (582-1735m). Στην αβυσσική ζώνη, ελήφθησαν δείγματα κατά μήκος διατομής σταθμών από την Κεντρική προς την Ανατολική Μεσόγειο (2714-4000m), από τις Λεκάνες της Πελοποννήσου (4617m) και Ιεράπετρας (4157-4261m) καθώς και από τη φυσιολογική και ανοξική ζώνη των Βαθιών Ανοξικών Λεκανών Υψηλής Αλατότητας Discovery, L Atalante, Urania και Bannock (3080-3522m). Παράλληλα, μελετήθηκαν τρεις σταθμοί στην Ανατολική Μεσόγειο (1560-2765m) τα ιζήματα των οποίων περιέχουν το νεότερο σαπροπηλό S1 και τα στρώματα πριν και μετά την απόθεση του S1. Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε με δειγματολήπτη multi corer και box corer, απόπου έγιναν υποδειγματοληψίες ιζήματος για αναλύσεις των φυσικοχημικών και ιζηματολογικών παραμέτρων του ιζήματος καθώς και για τις πανιδικές αναλύσεις (μεταζώων και τρηματοφόρων). Η βιοκοινωνία των τρηματοφόρων αναλύθηκε σε επίπεδο γένους ή και είδους. Τα τρηματοφόρα βρέθηκε ότι αποτελούν τη δεύτερη σε αφθονία ομάδα μετά τους νηματώδεις, ενώ ακολουθούν τα αρπακτικοειδή κωπήποδα και οι ναύπλιοι των κωπηπόδων. Σημαντικότερη είναι η συμμετοχή των τρηματοφόρων στην αβυσσική ζώνη (μέχρι και το 54% της ολικής μειοβενθικής αφθονίας). Η αφθονία των τρηματοφόρων και των ομάδων των μεταζώων χαρακτηρίζεται από σημαντική μείωση στην αβυσσική ζώνη σε σχέση με τη βαθύαλη, ενώ σημαντικά μικρότερος είναι επίσης ο αριθμός των ειδών και η ποικιλότητα της βιοκοινωνίας των τρηματοφόρων. Η ποσότητα και η ποιότητα της διαθέσιμης τροφής στο ίζημα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που καθορίζει τη σύνθεση και τη δομή της βιοκοινωνίας στη βαθύαλη ζώνη και στη φυσιολογική περιοχή εκτός των Ανοξικών Λεκανών στην αβυσσική ζώνη. Στο Αιγαίο Πέλαγος, οι χαμηλότερες τιμές αφθονίας στο Κρητικό Πέλαγος σε σχέση με τη Λεκάνη των Σποράδων επιβεβαιώνουν τον ολιγοτροφικό χαρακτήρα του Κρητικού Πελάγους σε αντίθεση με τους βορειότερους σταθμούς που επηρεάζονται από την εισροή πλούσιων σε θρεπτικά νερών από τη Μαύρη Θάλασσα. Στο Ανατολικό Ιόνιο Πέλαγος καθώς και στο σταθμό των 600m στο Δυτικό οι χαμηλές τιμές αφθονίας ενισχύουν την άποψη για τον ολιγοτροφικό χαρακτήρα του Ιονίου Πελάγους, όμως η αύξηση που παρουσιάζουν στους σταθμούς των 800-1500m είναι ενδεικτική των αυξημένων συγκεντρώσεων θρεπτικών στη στήλη του νερού στο βάθος αυτό. Η Λεκάνη της Πελοποννήσου αποτελεί εντυπωσιακή εξαίρεση στα χαμηλά επίπεδα της αφθονίας των μειοβενθικών ομάδων στην αβυσσική ζώνη, και χαρακτηρίζεται από σημαντικά υψηλές αφθονίες των ομάδων, και με την επικράτηση του είδους Articulina tubulosa. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση στις συγκεντρώσεις των χλωροπλαστικών χρωστικών υποδηλώνει το ρόλο τέτοιων αβυσσικών λεκανών ως φυσικές ιζηματοπαγίδες καθιζάνουσας οργανικής ύλης. Ανάλογος φαίνεται να είναι και ο ρόλος των Βαθιών Ανοξικών Λεκανών Υψηλής Αλατότητας, όπως φαίνεται και από τις πολύ υψηλές συγκεντρώσεις οργανικού άνθρακα στα ιζήματα καθώς και από το σημαντικό αριθμό πλαγκτονικών οργανισμών που καταμετρήθηκαν μέσα στα ιζήματα της ανοξικής ζώνης. Στην ανοξική ζώνη των λεκανών αυτών βρέθηκαν αρκετά άτομα βενθικών οργανισμών όπως δίθυρα και γαστερόποδα μαλάκια, τρηματοφόρα, νηματώδεις, εντούτοις δεν είναι γνωστοί οι μηχανισμοί που μπορούν ενδεχομένως και αναπτύσσουν ώστε να επιβιώνουν σε τέτοια ακραία περιβάλλοντα. Από την ανάλυση της θανατοκοινωνίας των τρηματοφόρων που είναι διατηρημένη μέσα στα εναλασσόμενα φυσιολογικά ιζήματα βαθιάς θάλασσας και ιζήματα του νεότερου σαπροπηλού S1, προέκυψαν σαφείς μεταβολές στον αριθμό των ατόμων αλλά και στην ποικιλότητα πριν, κατά και μετά το ανοξικό γεγονός. Χαρακτηριστική είναι η μετάβαση από την τυπική βιοκοινωνία βαθιάς θάλασσας σε βιοκοινωνία που κυριαρχείται από είδη περισσότερο ανθεκτικά προς τις χαμηλές συγκεντρώσεις οξυγόνου, ακολουθούμενη και πάλι από την τυπική βιοκοινωνία βαθιάς θάλασσας μετά το τέλος του ανοξικού γεγονότος.
|
Οικολογική μελέτη των τρηματοφόρων ως βασικής συνιστώσας του μειοβένθους, στη βαθύαλη και αβυσσική ζώνη της Α. Μεσογείου
