| Περίληψη |
Ο γυναικολογικός καρκίνος αποτελεί συχνή αιτία θανάτου του γυναικείου πληθυσμού. Μάλιστα ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ένας από τους πιο συνήθεις όγκους σε συχνότητα και θνητότητα που προσβάλλει τις γυναίκες παγκοσμίως. Ιδίως σε αναπτυγμένες χώρες εμφανίζονται περίπου 500.000 νέες περιπτώσεις κάθε χρόνο. Οι υπάρχουσες διαγνωστικές μέθοδοι για πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου όπως test-Pap, βιοχημικοί δείκτες, κολποσκόπηση κτλ, αδυνατούν να ανιχνεύσουν καρκίνο ή ενδοεπιθηλιακή δυσπλασία τραχήλου σε πρώιμα στάδια. Η γενετική βάση του γυναικολογικού καρκίνου αποτελεί αντικείμενο μελέτης πολλών ερευνητών τελευταία και έχει επιτευχθεί μεγάλη πρόοδος στον προσδιορισμό αλλοιώσεων σε συγκεκριμένα γονίδια και στον εντοπισμό επιπρόσθετων γονιδίων που εμπλέκονται σ αυτό. Ανάμεσα στις διάφορες μοριακές προσεγγίσεις για τη μελέτη του προβλήματος, σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει η αστάθεια του γενετικού υλικού είτε με τη μορφή της αστάθειας του μικροδορυφορικού DNA (ΜΙΝ) είτε με τη μορφή της απώλειας της ετεροζυγωτίας (LOH). Έχει προταθεί ότι η ανίχνευση αστάθειας στο γενετικό υλικό μπορεί να χρησιμεύσει στην πρώιμη διάγνωση ανθρώπινων κακοηθειών. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η ανίχνευση MIΝ και LOH όχι μόνο σε συμπαγή όγκο αλλά και σε κυτταρολογικό επίχρισμα ασθενών με τραχηλική ενδοεπιθηλιακή δυσπλασία (CIN) ή καρκίνο. Η ύπαρξη τέτοιων αλλοιώσεων στο κυτταρολογικό υλικό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν αυτοδύναμη μέθοδος ή συμπληρωματική στις ήδη υπάρχουσες για την πρώιμη ανίχνευση και διάγνωση καρκίνου ή ενδοεπιθηλιακής δυσπλασίας τραχήλου. Θα μπορούσε ακόμα να συμβάλει στην αποτελεσματική παρακολούθηση γυναικών που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου. Μελετήθηκαν συνολικά 103 ασθενείς, 63 με ενδοεπιθηλιακή δυσπλασία τραχήλου (CIN) και 40 με καρκίνο τραχήλου μήτρας (CC). Επίσης στη μελέτη πήραν μέρος 20 υγιείς εθελόντριες. Χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) και 18 μικροδορυφορικοί δείκτες για την ενίσχυση των προς έλεγχο περιοχών. Οι μικροδορυφορικοί αυτοί δείκτες εντοπίζονται στις περιοχές 9pter-p13, 17q11-q22, 13q12, 17p13 και 9q32-34, όπου εδράζονται τα ογκοκατασταλτικά γονίδια p16, BRCA1, BRCA2, p53 καθώς και το υποτιθέμενο (candidate) ογκοκατασταλτικό γονίδιο αντίστοιχα. Η ανάλυση των δειγμάτων της μελέτης έδειξε την παρουσία LOH στο 87.5% των ασθενών με καρκίνο τραχήλου μήτρας. Η περιοχή 9pter-p13 παρουσίασε LOH σε ποσοστό 67.5% δηλαδή 2, 3 και 5 φορές συχνότερα σε σύγκριση με τις περιοχές 13q12, 9q32-34 και 17q11-q22 αντίστοιχα. Όσον αφορά τις περιπτώσεις CIN το 55.5% των ασθενών εμφάνισε LOH. Και σε αυτή την περίπτωση η περιοχή 9pter-p13 παρουσίασε το υψηλότερο ποσοστό LOH (41.3%) δηλαδή 2, 4 και 5 φορές υψηλότερο σε σύγκριση με τις περιοχές 13q12, 9q32-34 και 17q11-q22 αντίστοιχα. MIΝ ανιχνεύθηκε στο 7.4% των ασθενών με καρκίνο τραχήλου μήτρας, ενώ κανένας από τους ασθενείς με CIN δεν εμφάνισε το φαινόμενο λαμβάνοντας υπόψιν ότι για να χαρακτηρισθεί ένας ασθενής ΜΙΝ θετικός θα πρέπει να παρουσιάζει ΜΙΝ σε 5 τουλάχιστον δείκτες. Βέβαια το μικρό ποσοστό ΜΙΝ στη μελέτη μας δεν μειώνει την αξία της ανίχνευσής του . Με δεδομένη την κλωνική φύση του καρκίνου η ύπαρξη τέτοιων αλλοιώσεων αντανακλά βλάβες στο σύστημα επιδιόρθωσης του DNA των κυττάρων και μπορεί να καταδεικνύει κύτταρα αυξημένης επιθετικότητας. Καμία από τις 20 υγιείς εθελόντριες δεν εμφάνισε αστάθεια μικροδορυφορικού DNA ή απώλεια ετεροζυγωτίας στους 18 δείκτες που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι οι μικροδορυφορικοί δείκτες οι οποίοι εντοπίζονται στην περιοχή 9pter-p13 εμφανίζουν υψηλό ποσοστό αστάθειας. Η περιοχή αυτή βρίσκεται, εγγύς στην περιοχή 9p21 όπου εδράζεται το ογκοκατασταλτικό γονίδιο p16 ενώ περιφερικά της περιοχής αυτής το φαινόμενο εξασθενεί. Επομένως, το γονίδιο p16 ίσως να εμπλέκεται στην παθογένεια του καρκίνου και των ενδοεπιθηλιακών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας. Ανίχνευση υψηλού ποσοστού αστάθειας σε ιστό ή κυτταρολογικό υλικό τραχήλου μήτρας, σε μικροδορυφορικούς δείκτες κοντά στο γονίδιο p16, θα μπορούσε να σημαίνει ότι ήδη υπάρχει βλάβη στον τράχηλο (καρκίνος ή ενδοεπιθηλιακή δυσπλασία) ή ότι η ασθενής έχει προδιάθεση να την αναπτύξει μελλοντικά. Δείξαμε για πρώτη φορά ότι αλλοιώσεις μικροδορυφορικού DNA είναι ανιχνεύσιμο φαινόμενο στο κυτταρολογικό υλικό ασθενών με CIN. Με βάση τα αποτελέσματά μας θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ανίχνευση των φαινομένων LOH και ΜΙΝ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν μια μη επεμβατική, φθηνή και σχετικά εύκολη μέθοδος ανίχνευσης καρκίνου τραχήλου μήτρας ή CIN στο κυτταρολογικό υλικό.
|
Αστάθεια μικροδορυφορικών DNA σε καρκίνους και προκαρκινικές αλλοιώσεις του γυναικείου γεννητικού συστήματος
