| Περίληψη |
Σκοπός της προτεινόμενης διδακτορικής διατριβής, είναι η παρουσίαση των τρόπων άσκησης της ιατρικής επιστήμης και των θεραπευτικών πρακτικών, καθώς και η μελέτη των διαδικασιών περίθαλψης και νοσηλείας στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη του 19ου αιώνα.
Την εξεταζόμενη χρονική περίοδο η Ευρώπη σημαδεύεται από σημαντικές ανακατατάξεις σε πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, με αλλαγές στην ισορροπία δυνάμεων και με την επιβολή νέων καταστάσεων και αντιλήψεων. Στη γηραιά ήπειρο, αυτήν την περίοδο, μεταβάλλονται συχνά τα σύνορα των χωρών, οι συμμαχίες διαφοροποιούνται, διάφορα εθνικά κινήματα εξελίσσονται, το ανατολικό ζήτημα διευρύνεται, ενσκήπτει ο Κριμαϊκός πόλεμος και εγκαθιδρύεται η βιομηχανική επανάσταση. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, εισέρχεται στο 19ο αιώνα κάτω από το βαρύ οθωμανικό ζυγό, με πλήθος οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων για τον ντόπιο πληθυσμό. Σημαντικότερο γεγονός, το αναφερόμενο διάστημα, είναι η επανάσταση του 1821, η απελευθέρωση από τους Τούρκους, η ίδρυση και η οργάνωση του ελληνικού κράτους, εν μέσω διεθνούς αστάθειας και έντονων συνοριακών κρίσεων, όπως η Βαλκανική.
Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, το νησί της Κρήτης βρισκόταν συνεχώς υπό Οθωμανική κατοχή (1645-1898). Παρά το γεγονός, όμως, ότι οι Κρητικοί συμμετείχαν δυναμικά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, οι Τούρκοι με τη βοήθεια του Πασά της Αιγύπτου, έκαμψαν την αντίσταση στο νησί και κατέπνιξαν βιαίως την εξέγερση. Έτσι, το Ελληνικό Κράτος που ιδρύθηκε το 1832 δεν περιλάμβανε την Κρήτη και το νησί πέρασε στα χέρια των Αιγυπτίων, ως ανταπόδοση για τη βοήθειά τους στους Τούρκους. Μετά από χρόνια σκληρών αγώνων οι Μεγάλες Δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία και Ρωσία) αποφάσισαν να αφαιρέσουν από την Τουρκία την ηγεμονία της Κρήτης και έτσι οι Τουρκικές δυνάμεις εκδιώχθηκαν το 1898 και κηρύχθηκε η ανεξαρτησία του νησιού και η ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας. Η πολυπόθητη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα πραγματοποιήθηκε το 1913, όταν με τη Συνθήκη του Λονδίνου ο Σουλτάνος Μωχάμετ ΙΙ παραιτήθηκε των δικαιωμάτων του από το νησί.
Στο παρόν πόνημα παρουσιάζεται η κοινωνική, η πολιτική και η δημογραφική κατάσταση του 19ου αιώνα, καθώς και οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων τόσο στην Κρήτη, όσο και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Αναλύονται, επίσης, οι παράγοντες που σχετίζονται με την υγειονομική κατάσταση του πληθυσμού, οι λαϊκές και οι θρησκευτικές δοξασίες, οι συνήθεις ιατρικές πράξεις, τα λοιμώδη νοσήματα, τα θεραπευτήρια, αλλά και οι γιατροί της εποχής. Αξίζει να αναφερθεί ότι στην αναφερόμενη περίοδο, οι Τούρκοι κατακτητές εμπόδιζαν την ομαλή άσκηση της ιατρικής στο νησί, παρεμβάλλοντας ποικίλα εμπόδια, ενώ η βαριά φορολογία, η σκληρή εργασία, η αυταρχική διακυβέρνηση, οι συχνά απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, η ελλιπής εκπαίδευση και η καταπίεση του πληθυσμού, σε κάθε επίπεδο, διατηρούσαν πολύ χαμηλά το υγειονομικό επίπεδο των κατοίκων.
Η πεσιμιστική και μοιρολατρική στάση των απαίδευτων και φανατικών μουσουλμάνων, ως προς την ασθένεια και το θάνατο, η ανυπαρξία κανόνων άσκησης της ιατρικής επιστήμης, μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, η απαγόρευση των νεκροτομών και της μελέτης του ανθρώπινου σώματος, αλλά και η καθιέρωση των εμβολιασμών μόλις το 1881, καταδεικνύουν τη σημαντική καθυστέρηση στην εξέλιξη της ιατρικής περίθαλψης στην Κρήτη, σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα και ακόμη περισσότερο σε σχέση με την Ευρώπη. Ορόσημο στην ανάπτυξη των διεθνώς αναγνωρισμένων ιατρικών πρακτικών στο νησί απετέλεσε η Σύμβαση της Χαλέπας το 1878, η οποία σήμανε την απαρχή της εγκαθίδρυσης της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης στην Κρήτη, μακριά από τις ατέρμονες αγκυλώσεις και την απαξιωτική εσωστρέφεια του παρελθόντος. Ο 19ος αιώνας, δηλαδή, ήταν ταραχώδης για το νησί της Κρήτης και η κατάσταση αυτή, όπως είναι φυσικό, επηρέασε καίρια την άσκηση της ιατρικής και την περίθαλψη στο νησί, το οποίο διερχόμενο από αμέτρητα προβλήματα, δυσχέρειες και περιπέτειες, κατάφερε στις απαρχές του 20ου αιώνα να απαγκιστρωθεί από τον μουσουλμανικό σκοταδισμό και να ενστερνιστεί τις ‘’ευρωπαϊκές’’ θεραπευτικές ιδέες και πρακτικές, βελτιώνοντας την υγειονομική κατάσταση και, κατ’ επέκταση, το επίπεδο ζωής του πληθυσμού.
|
Άσκηση της Ιατρικής και περίθαλψη στην Κρήτη του 19ου αιώνα
