| Περίληψη |
Η παρούσα εργασία επιχειρεί τη κατανόηση της έννοιας αυτισμός, λαμβάνοντας υπόψη το έργο ερευνητών προερχόμενων κυρίως από το χώρο των κοινωνικών επιστημών, που εμπλούτισαν τη βιβλιογραφία τα τελευταία μόλις χρόνια. Ο όρος αυτισμός εμφανίστηκε πρώτη φορά στις αρχές του 20ου αιώνα, για να περιγράψει ένα σύμπτωμα στη σχιζοφρένεια του ενήλικα. Στη συνέχεια, για πολλά χρόνια υπήρξε αδιαφοροποίητη χρήση των όρων «αυτισμός», «παιδική ψύχωση» και «σχιζοφρένεια». Τις τελευταίες δεκαετίες, το Διαγνωστικό Εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM), μέσω περιγραφικών κριτηρίων που κατά περιόδους αλλάζουν, παρέχει τον κυρίαρχο τρόπο θέασης του αυτισμού ως διαταραχής που χαρακτηρίζεται από διάφορα ελλείμματα, που βλάπτουν τη «λειτουργικότητα» του ατόμου. Ο αυτισμός, είτε στην επιστημονική είτε στη λαϊκή σκέψη, κυρίως αναπαρίσταται ως αναπηρία ή ασθένεια. Οι αφηγήσεις γύρω από το θέμα δομούνται με έννοιες που στηρίζουν το διαχωρισμό μεταξύ «κανονικότητας» και «ανωμαλίας». Σε αντιπαράθεση με τα παραπάνω, τα τελευταία χρόνια άτομα, που φέρουν τη διάγνωση, είτε ατομικά είτε μέσω κινηματικών οργανώσεων, προωθούν τη θέαση του αυτισμού ως μιας φυσικής πλευράς της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και αντιτίθενται στις θεραπείες που εστιάζουν στην κανονικοποίηση. Η πλειονότητα των επιστημονικών συγγραμμάτων ως σήμερα, αφορά στα αίτια της διαταραχής και στην αντιμετώπιση της, ενώ παραμένουν ελλιπώς διερευνημένες άλλες πτυχές του ζητήματος.
Η παρούσα εργασία επιχειρεί μια ολιστική προσέγγιση του θέματος. Για το σκοπό αυτό αρχικά γίνεται μια αναδρομή στο παρελθόν με κύριες θεματικές: α) τις αντιλήψεις προηγούμενων εποχών για τους ανθρώπους που παρουσίαζαν χαρακτηριστικά, τα οποία στις μέρες μας παραπέμπουν σε αυτισμό, β) τις σημαντικότερες εξελίξεις πάνω στο πεδίο της έρευνας για τον αυτισμό από την «ανακάλυψη» του συνδρόμου Kanner έως τις σύγχρονες θεωρήσεις της ψυχανάλυσης, της γνωσιακής ψυχολογίας και της βιογενετικής, γ) το κοινωνικό-ιστορικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο αναδύθηκε ο αυτισμός ως κλινική κατηγορία. Στη συνέχεια, σε μια προσπάθεια αναζήτησης των ευρύτερων παραγόντων που καθορίζουν την αυτιστική εμπειρία για τα άτομα αλλά επίσης για την οικογένεια και ολόκληρη τη κοινωνία, παρουσιάζονται τα ευρήματα διαπολιτισμικών μελετών καθώς και οι κυρίαρχες αναπαραστάσεις για τον αυτισμό, όπως διαμορφώνονται μέσα από το λόγο γονιών, ειδικών και των ίδιων των αυτιστικών.
Η διιστορική και διαπολιτισμική διερεύνηση του θέματος καθιστά φανερή τη πολυδιάστατη φύση του και τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη μονομέρεια με την οποία αυτό είθισται να προσεγγίζεται. Η σύγχρονη τάση εστίασης μεμονωμένα στη βιοϊατρική πτυχή του αυτισμού ελλοχεύει το κίνδυνο μιας νέας ευγονικής, όπως επισημαίνουν αυτοσυνήγοροι αυτιστικοί/ες. Από την άλλη, θα ήταν λάθος να αγνοηθούν οι ιατρικής φύσης ανάγκες, που παρουσιάζονται σε ορισμένες περιπτώσεις. Από τη παρούσα εργασία, ουσιώδης αναδεικνύεται η σημασία της αλληλεπίδρασης των βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών παραγόντων, που εμπλέκονται στη κατανόηση της αυτιστικής διαφορετικότητας. Επίσης, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αποδεικνύεται η εξέταση του κοινωνικο-ιστορικού πλαισίου, υπό το οποίο διαμορφώθηκαν οι συνθήκες αναγνώρισης του αυτισμού ως κλινικής κατηγορίας. Η εξέταση της ιστορίας βοηθάει στη κατανόηση του τρόπου κατά τον οποίο αναπτύσσονται οι κοινωνικές δομές, οι οποίες εμπλέκονται στη διαμόρφωση των αντιλήψεων και πρακτικών που αφορούν στον αυτισμό. Ακόμη, συμβάλλει στην υιοθέτηση μιας κριτικής ματιάς, όσον αφορά στην έννοια της «φυσιολογικής» αναπτυξιακής διαδικασίας καθώς και στην αναγνώριση του κινδύνου των πολιτισμικών προκαταλήψεων, που γεννά κάθε εποχή.
|
Προσεγγίσεις στον αυτισμό
