| Περίληψη |
Η έρευνα πάνω στη δια-αισθητηριακή αντίληψη των βρεφών (Meltzoff & Borton, 1979, Spelke & Owsley, 1979) έχει αποδείξει τη λειτουργία μηχανισμών τέτοιων όπως του δια-αισθητηριακού συντονισμού οπτικών και ακουστικών, αλλά και οπτικών και απτικών ή κιναισθητικών ερεθισμάτων. To βρέφος θεωρείται στις μέρες μας ως μία οργανωμένη ολότητα, ως πρόσωπο που παρουσιάζει εμπρόθετες συμπεριφορές, προικισμένο με δια-αισθητηριακές αντιληπτικές ικανότητες, παρούσες ήδη στη γέννηση (Kugiumutzakis, 1985, Meltzoff & Moore, 1977).
Στην παρούσα συγχρονική πειραματική μελέτη, 78 βρέφη ηλικίας 5, 7 και 9 μηνών, αγόρια και κορίτσια, παρακολούθησαν 28 ζεύγη δισδιάστατων έγχρωμων εικόνων οικείων αντικειμένων και δύο προσώπων, της μητέρας και μίας ξένης γυναίκας. Τα ερεθίσματα σε κάθε δοκιμή διέφεραν μεταξύ τους ως προς το πλήθος τους. Σε κάθε δοκιμή, ένας, δύο ή τρεις ήχοι συνόδευαν τα οπτικά ερεθίσματα, που προβάλλονταν στους αριθμητικούς συνδυασμούς 1 - 2, 1 - 3 ή 2 - 3 αντικειμένων. Σε μία πειραματική συνθήκη, τα ερεθίσματα ήταν εικόνες όμοιων αντικειμένων, ενώ σε μία άλλη πειραματική συνθήκη τα οπτικά ερεθίσματα αναπαριστούσαν ανόμοια αντικείμενα. Και στις δύο συνθήκες ακούγονταν μουσικά ηχητικά ερεθίσματα. Σε δύο άλλες πειραματικές συνθήκες, προβάλλονταν είτε αντικείμενα και το πρόσωπο της μητέρας, είτε αντικείμενα και το πρόσωπο μίας ξένης γυναίκας, που συνοδεύονταν αντίστοιχα, είτε από μουσικούς ήχους και τη φωνή της μητέρας, είτε από μουσικούς ήχους και τη φωνή της ξένης γυναίκας.
Η αξιολόγηση της βρεφικής ικανότητας για αντίληψη των αριθμητικών αντιστοιχιών μεταξύ οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων πραγματοποιήθηκε μετρώντας τη διάρκεια προσοχής προς το αριθμητικά αντίστοιχο του ήχου οπτικό ερέθισμα, αμέσως μετά το ηχητικό ερέθισμα. Η ανίχνευση της αριθμητικής οπτικο- ακουστικής αντιστοιχίας (όπου το βρέφος μετά π.χ. τους 2 ήχους, προσέχει το οπτικό ερέθισμα με τα 2 αντικείμενα) βρέθηκε να είναι λειτουργική στην πρώιμη ηλικία των 5 μηνών, αφού η μικροανάλυση του βρεφικού προτιμησιακού κοιτάγματος απέδειξε την ύπαρξη δια-αισθητηριακής αντίληψης της αριθμητικής ισοδυναμίας. Η επιτυχία στο συγκεκριμένο έργο διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, και τη συνθήκη, καθώς και ανάλογα με τις ποιοτικές και ποσοτικές ιδιότητες των οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων. Ειδικότερα, στην παρούσα μελέτη, οι παράγοντες που επηρέασαν τη συγκεκριμένη βρεφική απόδοση ήταν: α) ο αριθμητικός συνδυασμός των προβαλλόμενων οπτικών ερεθισμάτων (1-2 / 1-3 / 2-3), β) ο πληθικός αριθμός των ηχητικών ερεθισμάτων (1, 2, 3 ήχοι), γ) η ποιότητα του ηχητικού ερεθίσματος (πιάνο, φωνή μητέρας, φωνή ξένης) και δ) η ποιότητα των οπτικο-ακουστικών ερεθισμάτων έτσι όπως διαφοροποιούνται κατά συνθήκη (π.χ. όμοια προβαλλόμενα οπτικά ερεθίσματα και μουσικοί ήχοι, ή ανόμοια αντικείμενα - πρόσωπο μητέρας και ήχος πιάνου ή φωνή μητέρας).
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά στα ποσοστά εμφάνισης επιτυχίας διασυντονισμού στο σύνολο των μικροαναλυμένων βρεφικών συμπεριφορών (Ν= 1206), η επιτυχία διασυντονισμού ανέρχεται στο 58 %. Στους 5 μήνες, τα βρέφη είναι ικανά να ανιχνεύουν την αριθμητική αντιστοιχία μεταξύ οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων, και στους 7 και 9 μήνες, παρατηρείται σχετική αύξηση εμφάνισης αυτής της ικανότητας. Τα κορίτσια εμφανίζουν περισσότερες επιτυχίες από τα αγόρια. Όταν προβάλλονται οπτικά ερεθίσματα που αναπαριστούν ανόμοια αντικείμενα και ακούγονται μουσικοί ήχοι, στο συγκεκριμένο έργο του διαντιληπτικού συντονισμού, φαίνεται ότι δυσχεραίνεται η ανίχνευση της αριθμητικής σταθεράς. Παρατηρείται επίσης σχετική αύξηση των επιτυχιών, όταν προβάλλονται πρόσωπα και ακούγεται φωνή. Φαίνεται ότι τα κορίτσια επιτυγχάνουν περισσότερο στις συνθήκες με τα πρόσωπα και τη φωνή, ενώ τα αγόρια στη συνθήκη με τα όμοια αντικείμενα και τους μουσικούς ήχους.
Όσον αφορά στους μέσους χρόνους της τάσης επιτυχίας διασυντονισμού, φαίνεται ότι, στο συγκεκριμένο πειραματικό έργο, η διάρκεια της βρεφικής προσοχής προς το αριθμητικά αντίστοιχο του ήχου οπτικό ερέθισμα επηρεάζεται από την ηλικία και το φύλο των βρεφών, καθώς και από την ποιότητα και την ποσότητα των οπτικο- ακουστικών ερεθισμάτων. Η τάση αποτυχίας διασυντονισμού είναι πιο έντονη στους 5 μήνες. Τα αγόρια αναπτύσσουν αργότερα απ’ ό,τι τα κορίτσια την ικανότητα διασυντονισμού των αριθμητικών αντιστοιχιών. Η ανομοιογένεια των οπτικών ερεθισμάτων δυσχεραίνει το έργο της ανίχνευσης της διαντιληπτικής σταθεράς. Τα βρέφη φαίνονται ικανά να διακρίνουν τα “πολλά” από τα “λίγα” ερεθίσματα, συντονίζοντας τις δια-αισθητηριακές πληροφορίες. Το πρόσωπο, ως ελκυστικό ερέθισμα, φαίνεται να αποσπά τη βρεφική προσοχή από τη διαντιληπτική ανίχνευση της αριθμητικής αντιστοιχίας. Οι ποσοτικοί και ποιοτικοί παράγοντες διαφοροποίησης των οπτικο-ακουστικών ερεθισμάτων διαδρούν, επηρεάζοντας έτσι την απόδοση των βρεφών στο συγκεκριμένο έργο του διασυντονισμού αριθμητικών αντιστοιχιών.
|
Πειραματική μελέτη της ανάπτυξης του οπτικο-ακουστικού συντονισμού κατά τη βρεφική ηλικία
