| Περίληψη |
Η αντιαθηρογόνος δράση των λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας (HDL) είναι εδραιωμένη εδώ και πολλά χρόνια. Αν και τα χαμηλά επίπεδα της HDL-χοληστερόλης σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου (ΣΝ), μελέτες των τελευταίων ετών έδειξαν ότι η προστατευτική δράση των HDL καθορίζεται περισσότερο από την ποιότητά τους παρά από την ποσότητά τους. Με απώτερο στόχο τη συσχέτιση της σύστασης και των δράσεων των HDL με τη διάγνωση και πρόγνωση της ΣN έγινε μελέτη της σύστασης και των αντιοξειδωτικών/ αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων των HDL σε ανθρώπους που έχουν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου (ΕΜ) σε ηλικία μικρότερη των 36 ετών και σε ομάδα αναφοράς αντίστοιχης ηλικίας και φύλου, καθώς και σε μοντέλα μυών (αποA-I-/-, αποE-/-, SR-BI-/-).
Ο προσδιορισμός των επιπέδων των λιπιδίων στις HDL έδειξε στατιστικώς σημαντικές διαφορές στην ολική χοληστερόλη (TC) καθώς και στο λόγο εστέρων χοληστερόλης/ολική χοληστερόλη (CE/TC) για την ομάδα των εμφραγματιών (n=13) σε σχέση με την ομάδα αναφοράς (n=7) (40±9 έναντι 54±13 mg/dl, p=0,014 και 0,65±0,10 έναντι 0,86±0,08, p=0,0001, αντίστοιχα). Στατιστικώς σημαντική μείωση παρατηρήθηκε ακόμη στα επίπεδα της αποΑ-Ι στον ορό ανάμεσα στους ασθενείς και στους υγιείς εθελοντές (64±9 έναντι 93±36,5 mg/dl, p=0,018, αντίστοιχα). Σε ό,τι αφορά στους υποπληθυσμούς των HDL, που μελετήθηκαν με ηλεκτροφόρηση δύο διαστάσεων, δεν παρατηρήθηκε κάποια σημαντική διαφορά. Το ίδιο συνέβη και με τις αντιοξειδωτικές/αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες των HDL που μελετήθηκαν με φθορισμομετρική δοκιμασία in vitro. Μελετήθηκε επιπλέον η δραστικότητα τριών πρωτεϊνών, της Πρωτεΐνης Μεταφοράς Εστέρων Χοληστερόλης (Cholesteryl Ester Transfer Protein, CETP), της Ακυλοτρανσφεράσης της Λεκιθίνης-Χοληστερόλης (Lecithin:Cholesterol Acyl Transferase, LCAT) και της Παραοξονάσης 1 (Paraoxonase 1, PON1), οι οποίες εντοπίζονται στην επιφάνεια των HDL. Η CETP μεταφέρει εστέρες χοληστερόλης (CE) από τις HDL στις VLDL και LDL και τριγλυκερίδια (TG) από τις VLDL στις 10
LDL και HDL, επηρεάζοντας έτσι την σύσταση και τον μεταβολισμό των HDL και οδηγώντας στη μεταφορά CE από τις HDL στο ήπαρ για απομάκρυνση μέσω του LDL-υποδοχέα. Η LCAT είναι ένζυμο εστεροποίησης της χοληστερόλης στις HDL και οδηγεί στο σχηματισμό των ώριμων σφαιρικών HDL, ενώ μειωμένη δραστικότητα LCAT έχει συσχετιστεί με αθηροσκλήρωση. Η PON1 είναι εστεράση, η οποία υδρολύει οξειδωμένα φωσφολιπίδια συνεισφέροντας στις αντιοξειδωτικές ιδιότητες των HDL. Στατιστικώς σημαντική μείωση παρατηρήθηκε για τη δραστικότητα της CETP και της LCAT των HDL ανάμεσα στους ασθενείς και στους υγιείς εθελοντές (6,55±1,69 έναντι 9,07±2,26 pmol/μl/h, p=0,011 και 0,17±0,12 έναντι 0,37±0,24 nmol/h, p=0,048, αντίστοιχα), αλλά όχι για την PON1. Η μειωμένη δραστικότητα LCAT των HDL των ασθενών συμφωνεί με τον μειωμένο λόγο CE/TC που παρατηρήθηκε στις HDL των ασθενών. Η μη στατιστικώς σημαντική διαφορά στην ενεργότητα της PON1 μεταξύ των ομάδων αναφοράς και εμφραγματιών συμφωνεί με το γεγονός ότι οι HDL των δύο ομάδων δεν παρουσίασαν διαφορά στις αντιοξειδωτικές/αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές τους.
Σε ό,τι αφορά στα μοντέλα μυών παρατηρήθηκαν διαφορές στις τιμές των επιπέδων των λιπιδίων και της δραστικότητας των ενζύμων που μετρήθηκαν στον ορό. Πιο συγκεκριμένα, στην αποE-/- ομάδα μυών (n=9), οι οποίοι θεωρούνται ως ένα από τα καλύτερα μοντέλα μελέτης της αθηροσκλήρωσης, η TC, τα TG και τα φωσφολιπίδια (PL) παρουσίασαν στατιστικώς σημαντική αύξηση σε σχέση με τους μύες αγρίου τύπου C57BL/6J (n=10) (462±150 έναντι 182±38 mg/dl, p<0,0001, 111±30 έναντι 83±24 mg/dl, p=0,036 και 322±84 έναντι 193±51 mg/dl, p=0,0008, αντίστοιχα). Αντιθέτως, ο λόγος CE/TC ήταν στατιστικώς σημαντικά ελαττωμένος σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (0,79±0,14 έναντι 0,91±0,06, p=0,025). Ομοίως, η δραστικότητα της LCAT στον ορό των αποE-/- μυών ήταν στατιστικώς σημαντικά ελαττωμένη σε σχέση με τους μύες αγρίου τύπου (0,10±0,016 έναντι 0,16±0,015 nmol CE/h, p=0,0004, n=5). Στην SR-BI-/- (scavenger receptor class B type I) ομάδα μυών (n=6), οι οποίοι επίσης αποτελούν μοντέλο μελέτης της αθηροσκλήρωσης, τα φωσφολιπίδια ήταν στατιστικώς σημαντικά αυξημένα σε σχέση με τους μύες αγρίου τύπου C57BL/6J
(n=10) (250±27 έναντι 193±51 mg/dl, p=0,026). Η TC και τα επίπεδα των TG στον ορό ήταν επίσης αυξημένα στους μύες αυτούς (241±103 έναντι 182±38 mg/dl και 130±92 έναντι 83±24 mg/dl, αντίστοιχα), ενώ ο λόγος CE/TC ήταν στατιστικώς σημαντικά ελαττωμένoς (0,72±0,18 έναντι 0,91±0,06, p=0,008). Ομοίως, η δραστικότητα της LCAT στον ορό των SR-BI-/- μυών (n=4) ήταν στατιστικώς σημαντικά ελαττωμένη σε σχέση με τους μύες αγρίου τύπου (n=5) (0,07±0,003 έναντι 0,16±0,015 nmol CE/h, p=0,0004). Τέλος, στην αποΑ-Ι-/- ομάδα μυών (n=2), στους οποίους δεν εκφράζεται η αποΑ-Ι που είναι η κύρια απολιποπρωτεΐνη των HDL, η TC, τα TG, τα PL και ο λόγος CE/TC παρουσίασαν μεγάλη μείωση σε σχέση με τους μύες αγρίου τύπου C57BL/6J (n=10) (40±2 έναντι 182±38 mg/dl, 39±12 έναντι 83±24 mg/dl, 116±27 έναντι 193±51 mg/dl και 0,58±0,05 έναντι 0,91±0,06, αντίστοιχα). Η δραστικότητα της LCAT στον ορό των αποA-I-/- μυών (n=2) παρουσίασε επίσης μεγάλη μείωση σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (n=5) (0,03±0,018 έναντι 0,16±0,015 nmol CE/h). Σε ό,τι αφορά στη δραστικότητα της PON1, ήταν στατιστικώς σημαντικά ελαττωμένη στον ορό των αποE-/- (n=3) και SR-BI-/- (n=4) μυών σε σχέση με τους μύες αγρίου τύπου (n=4) (294,2±57,4 έναντι 402,7±28,2 U/lt, p=0,020 και 164,2±49,1 έναντι 402,7±28,2 U/lt, p=0,0002, αντίστοιχα) και σχεδόν εξαφανίστηκε στον ορό των αποA-I-/- μυών (n=2) (8,3±10,4 έναντι 402,7±28,2 U/lt). Σε ακολουθία με τη δραστικότητα της PON1, οι HDL και των τριών μοντέλων μυών ήταν περισσότερο προφλεγμονώδεις σε σχέση με τις HDL των μυών αγρίου τύπου. Ανάλυση των υποπληθυσμών των HDL με ηλεκτροφόρηση δύο διαστάσεων έδειξε ότι οι μύες αγρίου τύπου σχηματίζουν διάφορους υποπληθυσμούς HDL, κυρίως α ηλεκτροφορητικής κινητικότητας, οι οποίοι είναι εμπλουτισμένοι σε αποΑ-Ι, όπως αναμενόταν. Αντίστοιχη ανάλυση έδειξε ότι οι μύες αποE-/- σχηματίζουν προβ-HDL και γρήγορης ηλεκτροφορητικής κινητικότητας (μικρά) α-HDL σωματίδια. Οι SR-BI-/- μύες σχηματίζουν γρήγορης ηλεκτροφορητικής κινητικότητας (μικρά) α-HDL σωματίδια εμπλουτισμένα σε αποA-I και αργής ηλεκτροφορητικής κινητικότητας (μεγάλα) α-HDL σωματίδια
εμπλουτισμένα σε αποE. Τέλος, οι αποA-I-/- μύες σχηματίζουν αργής κινητικότητας (μεγάλα) σωματίδια εμπλουτισμένα σε αποE.
Συνοψίζοντας, τα παραπάνω αποτελέσματα δείχνουν ότι υπάρχουν διαφορές στη σύσταση των HDL σε λιπίδια και αποΑ-Ι καθώς και χαμηλότερες τιμές δραστικότητας LCAT και CETP ανάμεσα σε νεαρούς εμφραγματίες και στην αντίστοιχη ομάδα αναφοράς, που είναι πιθανό να επηρεάζουν τις ιδιότητες των HDL και να σχετίζονται με την αύξηση του κινδύνου για την εμφάνιση ΣΝ. Επέκταση της μελέτης αυτής σε μεγάλο δείγμα νέων εμφραγματιών είναι αναγκαία για να εξεταστεί αν η σύσταση των HDL μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης διάγνωσης ή πρόγνωσης ΕΜ σε νέους. Σε ό,τι αφορά στα μοντέλα μυών φαίνεται ότι επίσης υπάρχουν διαφορές στη σύσταση των HDL σε λιπίδια, καθώς και χαμηλότερες τιμές δραστικότητας LCAT και PON1 ανάμεσα στους αποA-I-/-, αποE-/- και SR-BI-/- μύες και στους μύες αγρίου τύπου. Περαιτέρω μελέτη των ίδιων μοντέλων μυών, καθώς και άλλων στα οποία έχουν απαλειφθεί ή υπερεκφράζονται γονίδια του μονοπατιού των HDL θα βοηθήσει στη συσχέτιση αυτών των γονιδίων με τη λειτουργικότητα των HDL, την εμφάνιση συνδρόμων χαμηλών ή υψηλών επιπέδων HDL ή δυσλιπιδαιμίας και την εμφάνιση αθηροσκλήρωσης σε μύες. Απώτερος στόχος είναι η αναγνώριση αντίστοιχων διαταραχών σε ασθενείς και η εύρεση νέων δεικτών για τη διάγνωση ή πρόγνωση της ΣΝ.
|
Σύσταση και ιδιότητες των λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας (HDL) σε Έλληνες ασθενείς που υπέστησαν έμφραγμα του μυοκαρδίου σε ηλικία μικρότερη των 36 ετών και σε μοντέλα μυών
