| Περίληψη |
Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί διέρχονται μια βαθιά πολύπλευρη κρίση η οποία επηρεάζει, μεταξύ άλλων, τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς των πολιτικών, των διανοούμενων, αλλά και των μαζών.
Η δημοκρατία παρουσιάζει παθογένειες και σοβαρές δυσλειτουργίες, τα θεμέλιά της αποδεικνύονται ευπαθή και πολλοί πρωταγωνιστές της πολιτικής σκηνής εγκαταλείπουν σταδιακά τις φιλελεύθερες και δημοκρατικές παραδοχές και τάσσονται απροκάλυπτα υπέρ άλλων πολιτικών συστημάτων διακυβέρνησης.
Τόσο οι φιλελεύθερες αξίες όσο και ο κοινοβουλευτισμός καταγγέλλονται ως παρωχημένες παραδοχές και καθίστανται αντικείμενα κριτικής. Κριτικής πολύπλευρης από τη δεξιά και την αριστερή διανόηση, από την πολιτική ηγεσία και από τον λαό. Παρ’ όλες τις διαφωνίες που υπάρχουν σε επίπεδο ιδεολογικό, όλοι συμφωνούν στο ότι οι θεσμοί διέρχονται κρίση και γίνονται επικριτές τους. Άλλοι με τρόπο απόλυτο και ισοπεδωτικό, άλλοι με ήπιο τόνο και μετριοπάθεια.
Η παρούσα εργασία, αφού παρουσιάσει τις κρίσιμες όψεις της μεσοπολεμικής κρίσης σε ευρωπαϊκό και ελληνικό επίπεδο, θα επιχειρήσει να σταχυολογήσει επιλεκτικά την κριτική στον κοινοβουλευτισμό, εξετάζοντας συγκριτικά τα επιχειρήματα και τις προτάσεις σημαντικών εκπρόσωπων της ελληνικής πολιτειολογικής θεωρίας της περιόδου.
Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να διακρίνουμε σχηματικά δυο βασικές τάσεις. Η πρώτη, αντικοινοβουλευτική και αντιφιλελεύθερη, επεξεργάζεται εναλλακτικές λύσεις που θεμελιώνονται σε ριζοσπαστικές θεωρήσεις του δημοκρατικού ιδεώδους πέρα από τον θεσμικό ορίζοντα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας Η δεύτερη, αν και παραμένει τυπικά εντός του κοινοβουλευτικού πλαισίου και τις φιλελεύθερης δημοκρατίας, προτείνει το δραστικό μετασχηματισμό του κοινοβουλευτισμού με την εισαγωγή θεσμικών αντίβαρων ικανών να αντιμετωπίσουν τις εγγενείς παθογένειες του. Ως παραδείγματα της αντικοινοβουλευτικής τάσης εξετάζονται ο μαρξιστής Σεραφείμ Μάξιμος, ο οποίος ασκεί σκληρή και άτεγκτη κριτική στη λειτουργία του κοινοβουλευτισμού ταυτίζοντάς τον με τη δικτατορία. Ανήκουν όμως και οι υπέρμαχοι της δικτατορίας του Μεταξά, οι οποίοι ωστόσο δεν ταυτίζουν τον κοινοβουλευτισμό με
τη δημοκρατία αφού θεωρούν ότι η δημοκρατία υφίσταται κάλλιστα και χωρίς κοινοβουλευτικούς θεσμούς.
Στη δεύτερη περίπτωση των μετριοπαθών δημοκρατών ανήκει ο Αλέξανδρος Σβώλος, του οποίου οι σκέψεις χαρακτηρίζονται από μετριοπάθεια και εστιάζουν στο κοινωνικό έλλειμμα της δημοκρατίας.
Το διακύβευμα για τον κάθε επικριτή είναι διαφορετικό ανάλογα με την ιδεολογική του αφετηρία, αλλά όλοι συμφωνούν στο ότι ο κοινοβουλευτισμός ευθύνεται για τα δεινά της κοινωνίας και ειδικότερα το κομματικό κράτος και οι μύθοι στους οποίους στηρίζεται, όπως αυτός της λαϊκής κυριαρχίας, της λαϊκής εκπροσώπησης, των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Επιπλέον, το ζήτημα της ηγεμονίας και της νομής της εξουσίας απασχολεί τους μελετητές, οι οποίοι επικεντρώνουν σε αυτά τα σημεία την κριτική τους, αλλά και τις προτάσεις τους.
Με αυτά τα κρίσιμα ζητήματα πρόκειται να ασχοληθεί η παρούσα μελέτη και να παρουσιάσει τους συλλογισμούς σημαντικών διανοούμενων της μεσοπολεμικής περιόδου.
|
Η πολύπλευρη κριτική στην κοινοβουλευτική κρίση του ελληνικού Μεσοπολέμου
