| Περίληψη |
Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διασαφήνιση των θεμελιωδών ιδεών και εννοιών της "καθαρής" τεχνοκριτικής της νεανικής περιόδου (1910-1920) του Ιταλού ιστορικού και κριτικού της τέχνης Roberto Longhi, από την ολοκλήρωση των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο και τη φοίτησή του στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, πλάι σε σημαντικούς δασκάλους της Ιστορίας της Τέχνης (Pietro Toesca και Adolfo Venturi αντίστοιχα), έως την αναχώρησή του για μια πλούσια περιήγηση σε ευρωπαϊκά μουσεία και συλλογές τέχνης στο πλευρό του συλλέκτη Alessandro Contini Bonacossi. Ειδικότερα αναλύεται το θεωρητικό υπόστρωμα του αδιάλλακτου φορμαλισμού του νεαρού ιστορικού και κριτικού, που διαφαίνεται στις δημοσιεύσεις του σε περιοδικά όπως τα La Voce και L’Arte, όπου διακρίνεται τόσο πάθος του για τη ζωγραφική της "σχολής" του Καραβάτζο, όσο και η ένθερμη υποστήριξη στους φουτουριστές. Για το σκοπό αυτό ανέτρεξα σε βασικά κείμενα της φορμαλιστικής θεωρίας και ιστοριογραφίας της τέχνης, με ιδιαίτερη έμφαση στο έργο του Γερμανού φιλοσόφου Konrad Fiedler και του φίλου του, γλύπτη και θεωρητικού Adolf von Hidelbrand, που μου ήταν προσβάσιμα μέσω ιταλικών ή αγγλικών μεταφράσεων, καθώς και σε συνθετικά έργα και εγχειρίδια αισθητικής και θεωρίας της τέχνης. Ξεχωριστά παρουσιάστηκε το φιλοσοφικό έργο του Benedetto Croce και ο ρόλος του στην πρόσληψη των φορμαλιστικών θεωριών στην Ιταλία, καθώς και η εν γένει επίδρασή του στην κριτική των τεχνών και της λογοτεχνίας της περιόδου. Σ' αυτό το πλαίσιο, το έργο του Λόνγκι αποκτά εμβληματική σημασία ως ιδιαίτερη έκφραση μιας μαχητικής και ριζικά ανανεωτικής κριτικής γραφής, δια της οποίας επιχειρείται ο επαναπροσδιορισμός της ερμηνευτικής μεθοδολογίας της ιστορίας και της κριτικής της τέχνης. Απέναντι στην ισοπεδωτική επέλαση της ιδεαλιστικής αισθητικής, της οποίας παραμένει ένθερμος οπαδός, ο Λόνγκι επιδιώκει να διασώσει την ιδιαιτερότητα της μελέτης της εικαστικής δημιουργίας, αξιοποιώντας τη φορμαλιστική θεωρία της λεγόμενης "καθαρής ορατότητας", σε συνδυασμό με τη βασική ορολογία των μελετών του Αμερικανού εμπειρογνώμονα Bernard Berenson γύρω από τους Ιταλούς ζωγράφους της Αναγέννησης, που δημοσιεύθηκαν μεταξύ του 1894 και του 1907. Η πρόσληψη αυτών των ιδεών διαμεσολαβείται από τη διάδοση καλλιτεχνικών κινημάτων όπως ο ιμπρεσιονισμός, ο μεταϊμπρεσιονισμός και ο φουτουρισμός, που αναθεωρούν τη σχέση της εικαστικής απεικόνισης με την οπτική εμπειρία, εστιάζοντας το ενδιαφέρον στα αμιγώς μορφολογικά προβλήματα της τέχνης. Βαθύτερη και πληρέστερη διερεύνηση των ζητημάτων που εξετάστηκαν, προϋποθέτει μια συνολικότερη αποτίμηση της ιστοριογραφικής παραγωγής της περιόδου. Από την άλλη πλευρά, παραμένει αδημοσίευτο σημαντικό πρωτογενές υλικό γύρω από τα νεανικά χρόνια του Λόνγκι , φυλασσόμενο στο ομώνυμο Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης της Φλωρεντίας (Fondazione di Studi di Storia dell'Arte Roberto Longhi).
|
Η πρόσληψη των φορμαλιστικών αντιλήψεων για την τέχνη στην Ιταλία με επίκεντρο το έργο του Roberto Longhi
