| Περίληψη |
Εισαγωγή: Η συνταγογράφηση είναι μια από τις σημαντικότερες πράξεις στην ιατρική φροντίδα. Από τη μια πλευρά, η επίτευξη της ορθής συνταγογράφησης είναι καίριας σημασίας τόσο για τον ίδιο τον ασθενή όσο και για το σύστημα υγείας. Ωστόσο, διεθνώς καταγράφονται περιστατικά μη ορθής συνταγογράφησης τα οποία επηρεάζουν αρνητικά τις εκβάσεις υγείας του ασθενή και την αποδοτική λειτουργία του συστήματος υγείας. Από την άλλη πλευρά, τα συνταγογραφικά πρότυπα καθορίζουν τη φαρμακευτική κατανάλωση, και κατά συνέπεια το ύψος της φαρμακευτικής δαπάνης. Στην Ελλάδα εκτός από αποσπασματικές προσπάθειες σε συγκεκριμένα Κέντρα Υγείας δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες για τα συνταγογραφικά πρότυπα των ιατρών στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ) αλλά ούτε και για τις πεποιθήσεις τους σχετικά με την συνταγογράφηση.
Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν να καταγράψει τα πρότυπα συνταγογράφησης των Γενικών Ιατρών (ΓΙ), να αναδείξει τις ιδιαιτερότητες στην συνταγογράφηση στην ΠΦΥ στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, και να διερευνήσει τις πεποιθήσεις των ΓΙ απέναντι στη συνταγογράφηση και την επιλογή του φαρμάκου.
Μεθοδολογία: Η παρούσα έρευνα χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό ποιοτικών και ποσοτικών μεθόδων και εργαλείων τα οποία συνέβαλαν στη σφαιρική προσέγγιση του θέματος λειτουργώντας συμπληρωματικά με σκοπό την κατανόηση της συμπεριφοράς των ΓΙ κατά την συνταγογράφηση. Ειδικότερα, αρχικά πραγματοποιήθηκε ποιοτική έρευνα με την χρήση της τεχνικής των ομάδων εστιασμένης συζήτησης (focus groups, FGs) και τη συμμετοχή 19 ΓΙ από 3 περιοχές της χώρας. Οι συζητήσεις καταγράφηκαν έπειτα από τη σύμφωνη γνώμη των συμμετεχόντων. Η ανάλυση περιεχομένου πραγματοποιήθηκε χρησιμοποιώντας τη Θεωρία Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς (ΤΡΒ) ως το θεωρητικό πλαίσιο για την διερεύνηση και την ταξινόμηση των κυρίαρχων πεποιθήσεων των ΓΙ ως προς την συνταγογράφηση. Στη συνέχεια και λαμβάνοντας υπόψη τα ποιοτικά αποτελέσματα, αναπτύχθηκαν δύο (2) ερωτηματολόγια. Το πρώτο ερωτηματολόγιο είχε σκοπό να καταγράψει τα πρότυπα συνταγογράφησης των Ελλήνων ΓΙ και χρησιμοποιήθηκε σε μια προοπτική διαστρωματική μελέτη με τη συμμετοχή 13 ΓΙ από την Κρήτη και την Αθήνα. Οι ΓΙ συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο για 1202 ασθενείς και υπολογίστηκαν οι δείκτες για τα πρότυπα συνταγογράφησης. Το δεύτερο ερωτηματολόγιο αναπτύχθηκε βάσει της ΤΡΒ με σκοπό να διερευνηθεί η πρόθεση των ΓΙ να συνταγογραφήσουν φάρμακα σε ασθενείς κατά την διάρκειας μιας επίσκεψης σε μια δομή ΠΦΥ και να αξιολογηθούν οι προσδιοριστικοί παράγοντες της πρόθεσης συνταγογράφησης όπως ορίζονται στην ΤΡΒ. Το ερωτηματολόγιο συμπλήρωσαν 699 ΓΙ από 7 χώρες (Κύπρος, Τσεχία, Γαλλία, Ελλάδα, Μάλτα, Σουηδία και Τουρκία).
Αποτελέσματα: Οι ΓΙ που συμμετείχαν στα FGs χαρακτήρισαν το φάρμακο ως ένα σημαντικό εργαλείο στην άσκηση της ιατρικής και τη συνταγογράφηση ως την κυριότερη ιατρική πράξη στην ΠΦΥ. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώθηκε και στα επόμενα στάδια της έρευνας καθώς δόθηκε συνταγή στην πλειοψηφία των ασθενών που επισκέφθηκαν τους συμμετέχοντες ΓΙ. Η ποιοτική έρευνα ανέδειξε ιδιαιτερότητες κατά τη συνταγογράφηση φαρμάκων στην ΠΦΥ οι οποίες δυσκολεύουν την απόφαση συνταγογράφησης από τους ΓΙ και αφορούν την επαναλαμβανόμενη συνταγογράφηση για χρόνιο νόσημα χωρίς επανεξέταση, τη συνταγογράφηση δια αντιπροσώπου και τη συνταγογράφηση για σκευάσματα τα οποία ο ασθενής έχει ήδη προμηθευτεί από το φαρμακείο. Οι καταστάσεις αυτές έρχονται σε αντίθεση με την έννοια της ορθής συνταγογράφησης και η συχνότητα τους ξεπερνάει το 50% της συνολικής συνταγογράφησης, όπως επιβεβαιώθηκε στα επόμενα στάδια της έρευνας. Τα φαινόμενα αυτά εντοπίστηκαν σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό με εξαίρεση τους ΓΙ από τη Σουηδία και την Τσεχία όπου καταγράφηκαν τα χαμηλότερα ποσοστά εμφάνισης αυτών των ιδιαιτεροτήτων. Οι ΓΙ σε όλες τις χώρες είχαν θετική στάση απέναντι στη συνταγογράφηση και ένιωθαν ότι είχαν τον έλεγχο της απόφασης συνταγογράφησης. Οι ΓΙ από την Κύπρο και την Ελλάδα ένιωθαν την μεγαλύτερη κοινωνική πίεση να συνταγογραφήσουν. Ειδικά, στην Ελλάδα οι ΓΙ θεωρούν ότι η συνταγογράφηση οδηγεί σε πλεονεκτήματα τόσο για την υγεία του ασθενή όσο και για το σύστημα υγείας. Τα μειονεκτήματα έχουν να κάνουν κυρίως με την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών και την αύξηση της δαπάνης για τον ασθενή εξαιτίας των συν-πληρωμών. Οι ασθενείς και οι συγγενείς τους αποτελούν σύμφωνα με τους ΓΙ τις ομάδες που ασκούν πίεση για να συνταγογραφήσουν. Άλλες ομάδες οι οποίες ασκούν πίεση για συνταγογράφηση αλλά σε μικρότερο βαθμό είναι οι ιατρικοί επισκέπτες για τις πρακτικές των οποίων έχουν αντικρουόμενες απόψεις. Οι παράγοντες οι οποίοι διευκολύνουν την απόφαση συνταγογράφησης είναι η πεποίθηση ότι έχει γίνει σωστή διάγνωση, η ύπαρξη κατευθυντήριων οδηγιών και ο επαρκής χρόνος για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τη χρήση των φαρμάκων. Στον αντίποδα, οι ιδιαιτερότητες της συνταγογράφησης όπως περιγράφηκαν νωρίτερα, και ο περιορισμένος διαθέσιμος χρόνος επίσκεψης δυσκόλευαν την απόφαση της συνταγογράφησης. Επίσης, η διερεύνηση των πεποιθήσεων των ΓΙ ως προς την συνταγογράφηση ανέδειξε την ανάγκη των ΓΙ για συνεχιζόμενη εκπαίδευση καθώς και την θετική τους γνώμη αναφορικά με τις κατευθυντήριες οδηγίες, τον έλεγχο της συνταγογράφησης και την πρόθεσή τους να συμμορφωθούν με τις συστάσεις και τις οδηγίες των υγειονομικών αρχών. Η πρόθεση συνταγογράφησης διέφερε μεταξύ των χωρών με τη χαμηλότερη να καταγράφεται στην Σουηδία και τη Μάλτα. Γενικά σε όλες τις χώρες οι συσχετίσεις της πρόθεσης συνταγογράφησης με τους προσδιοριστικούς παράγοντες όπως αυτοί ορίστηκαν από την ΤΡΒ ήταν χαμηλές, ενώ το υπόδειγμα της ΤΡΒ μπόρεσε να ερμηνεύσει σε μικρό βαθμό την πρόθεση συνταγογράφησης μόνο στη Μάλτα και στην Τσεχία.
Συμπεράσματα: Η παρούσα μελέτη διερεύνησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τις πεποιθήσεις των ΓΙ ως προς την συνταγογράφηση χρησιμοποιώντας το υπόδειγμα της ΤΡΒ, το οποίο στη συνέχεια εφαρμόστηκε σε 7 Ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, κατέγραψε και μέτρησε τις ιδιαιτερότητες της συνταγογράφησης σε όλες τις χώρες που συμμετείχαν και ανέδειξε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το φαινόμενο της συνταγογράφησης σκευασμάτων τα οποία ο ασθενής έχει ήδη προμηθευτεί από το φαρμακείο. Τα ευρήματα της παρούσας έρευνας δείχνουν ότι η συνταγογράφηση του φαρμάκου δεν είναι πάντα μια ορθολογική απόφαση, αλλά στην τελική επιλογή συμβάλλει μια πληθώρα παραγόντων διαφορετικών σε κάθε χώρα. Η παρούσα μελέτη απέδειξε ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της συνταγογράφησης και ανέδειξε τα σημεία στα οποία θα πρέπει να εστιάσουν οι πολιτικές για την βελτίωσή της. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης αναμένεται να συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση των εκπαιδευτικών αναγκών αφενός των ΓΙ και αφετέρου των φαρμακοποιών και των ασθενών καθώς έμμεσα επηρεάζουν την απόφαση της συνταγογράφησης. Παράλληλα αναμένεται να έχει αντίκτυπο στο σχεδιασμό κατάλληλων πολιτικών για τη βελτίωση της συνταγογράφησης και στην καθοδήγηση της μελλοντικής έρευνας.
|
Επιλογή (συνταγογράφηση) φαρμάκου από τον ιατρό γενικής ιατρικής
