| Περίληψη |
Η εξέλιξη του κυτταρικού κύκλου κυβερνάται από μια οικογένεια κινασών, τις εξαρτώμενες από τις κινάσες κυκλίνες και τους αναστολείς τους. Ο Kip1/ p27αποτελεί τον σημαντικότερο αναστολέα των κυκλινοεξαρτωμένων κινασών, ρυθμίζοντας την εξέλιξη από την G1 στην S φάση, αναστέλλοντας τις CDKs, μέσω εξωκυττάριων αντιμιτογόνων. Εδράζεται στο 12p13, αποτελείται από δύο εξόνια και κωδικοποιεί για μια πρωτεΐνη 27Kd, την p27. Σπάνια περιγράφονται μεταλλαγές του σε συμπαγείς όγκους, έχουν ωστόσο αναφερθεί μεταλλαγές σε αιματολογικές κακοήθειες. Το γονίδιο ευαισθησίας του ρετινοβλαστώματος Rb-1, είναι το πρώτο ογκοκατασταλτικό γονίδιο που ταυτοποιήθηκε, εδράζεται στο χρωμόσωμα 13q14 και αποτελείται από 27 εξόνια. Κωδικοποιεί για μια πυρηνική φωσφοπρωτεΐνη 110 Kb η οποία δρα σαν ρυθμιστής του κυτταρικού κύκλου αναστέλλοντας την μετάβαση των φυσιολογικών κυττάρων από την G0/G1 στην S φάση της διαίρεσης του κυτταρικού κύκλου. Εκφράζεται φυσιολογικά στα αιμοποιητικα κύτταρα. Αδρανοποιείται συνηθέστερα με μεταλλαγές, οι οποίες ανιχνεύονται κυρίως (90%) στα εξόνια 20-24. Στις οξείες λευχαιμίες του ενήλικα έχουν αναφερθεί συχνά μεταλλαγές του Rb-1 γονίδιου, αλλά τα βιβλιογραφικά δεδομένα για τις οξείες λευχαιμίες των παιδιών είναι περιορισμένα. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αποτύπωση της συχνότητας των μεταλλαγών των γονιδίων Rb-1 και Kip1/p27 σε παιδία που πάσχουν από λευχαιμία και νευροβλάστωμα και η δυνατότητα χρησιμοποίησής τους σαν προγνωστικούς δείκτες στις λευχαιμίες αλλά και σαν δείκτες επιθετικότητας της νόσου σε συμπαγείς κακοήθειες των παιδιών. Μελετήθηκαν επιχρίσματα μυελού 51 παιδιών με οξεία λευχαιμία στην πρωτοδιάγνωση (39 ΟΛΛ, 12 ΟΜΛ) και 9 επιχρίσματα μυελού παιδιών με νευροβλάστωμα. Τα εξόνια 20, 21, 22, 23, 24 του Rb-1 και τα δυο εξόνια του Kip1 ενισχύθηκαν με την χρήση της τεχνικής της αλυσιδωτής αντίδρασης με πολυμεράσης (PCR), δίνοντας προϊόντα 350bp, 518bp, 363bp, 250bp, 550bp και 228 bp αντίστοιχα. Για την ανίχνευση μεταλλαγών εφαρμόστηκε η μέθοδος ανάλυσης στερεοδιαμόρφωσης πολυμορφισμού μονής αλυσίδας (SSCP) και ετεροδίκλωνης ανάλυσης (heterodoublex). Στις ΟΛΛ αλλοιωμένο πρότυπο διαμόρφωσης του Rb-1 παρατηρήθηκε σε τρεις ασθενείς στο εξόνιο 20 (7.6%), σε τρεις ασθενείς στο εξόνιο 21 (7.6%), σε 6 ασθενείς στο εξόνιο 22 (15 %), σε ένα ασθενή στο εξόνιο 23 ( 2.5% ) και σε δύο ασθενείς στο εξόνιο 24 (2.5 %). Στις ΟMΛ αλλοιωμένο πρότυπο διαμόρφωσης του Rb-1 ανιχνεύθηκε σε δύο ασθενείς στο εξόνιο 21 (16%), σε τρεις ασθενείς στο εξόνιο 22 (25%), σε 2 ασθενείς στο εξόνιο 23 ( 16% ), και σε δύο ασθενείς στο εξόνιο 24 ( 2.5 %). Αλλοιωμένο πρότυπο διαμόρφωσης του Kip1 διαπιστώθηκε σε δυο (από τις τέσσερις) Τ-ΟΛΛ της μελέτης και σε τρεις (από τις δώδεκα) ΟMΛ. Σε δύο παιδιά με νευροβλάστωμα ανιχνεύθηκε μεταλλαγή στο εξόνιο 22 του Rb-1 αλλά σε καμία περίπτωση νευροβλαστώματος δεν ανιχνεύθηκε μεταλλαγή του Kip1. Συμπερασματικά: Το 41% των παιδικών ΟΛΛ και το 75% των παιδικών ΟΜΛ έχει μεταλλαγή στο Rb-1. Οι μεταλλαγές στο Kip1 αφορούν αποκλειστικά ΟΛΛ με Τ-ανοσοφαινότυπο σε ποσοστό 50%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις ΟΜΛ είναι 25%. Στις περιπτώσεις νευροβλαστώματος οι μεταλλαγές του Rb-1 ανιχνεύτηκαν στα παιδιά που είχαν διήθηση μυελού. Στις ΟΛΛ οι μεταλλαγές του Rb-1 αφορούν περιπτώσεις υψηλού κινδύνου (HR). Στο 90% ήταν λευχαιμίες με δυσμενή κλινική πορεία (καθυστέρηση επίτευξης ύφεσης, υποτροπής η θανάτου ). Η μεμονωμένη μεταλλαγή του Rb-1 σε ΟΛΛ σταθερού κινδύνου (SR) υποδηλώνει μερική έκφραση της πρωτεΐνης. Η ανίχνευση μεταλλαγών του Rb-1 στις ΟΛΛ ενδιαμέσου κινδύνου (ΜR) στο 90% των περιπτώσεων που παρατηρήθηκε επρόκειτο για ΟΛΛ με αριθμό λευκών μεγαλύτερο από 20.000/μl. Το 33% των περιπτώσεων ΟΜΛ που δεν ανιχνεύθηκαν μεταλλαγές ούτε στο Rb-1 ούτε στο Kip1 είχαν καλή πορεία-έκβαση. Το αλλοιωμένο πρότυπο που ανιχνεύτηκε με την SSCP ανάλυση αφορά τον ίδιο τύπο μετάλλαξης για το κάθε εξόνιο, με το εξόνιο 22 να αποτελεί την «θερμή περιοχή» ( hot spot ) του γονιδίου. Με βάση τα παραπάνω ευρήματα οι μεταλλαγές του Rb-1 γονιδίου προτείνονται σαν ανεξάρτητος προγνωστικός δείκτης στις λευχαιμίες της παιδικής ηλικίας. Όσον αφορά τους συμπαγείς όγκους, η ανίχνευση των μεταλλαγών του Rb-1 σχετίζεται με προχωρημένο στάδιο νόσου και ιδιαίτερα με εντόπιση στο μυελό των οστών.
|
Μελέτη των γονιδίων ευαισθησίας του ρετινοβλαστώματος Rb-1 και του αναστολέα του κυτταρικού κύκλου Kip1/p27 σε κακοήθειες της παιδικής ηλικίας
