| Περίληψη |
Σκοπός: Μετά την Παγκόσμια Οικονομική Κρίση που ξεκίνησε το 2008 πολλές μελέτες πραγματοποιήθηκαν με στόχο να αποτυπώσουν τις επιπτώσεις της ύφεσης στην ψυχική υγεία. Αρκετές μελέτες ασχολήθηκαν με τις επιπτώσεις αναφορικά με το άγχος, την κατάθλιψη ή/και άλλων ψυχικών διαταραχών αλλά και με την χρήση ψυχοτρόπων φαρμάκων ενώ άλλες μελετούν την αυτοκτονικότητα και τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Σκοπός της μελέτης είναι η εκτίμηση της χρήσης ψυχοτρόπων φαρμάκων/σκευασμάτων (π.χ.: βαλεριάνα) μεταξύ των οικονομικά ευάλωτων, με ή χωρίς ιατρική συνταγή. Επιπλέον, γίνεται συσχέτιση των κοινωνικό-δημογραφικών χαρακτηριστικών όπως το φύλο, η ανεργία ή η οικογενειακή κατάσταση με το αντιλαμβανόμενο άγχος και την αυτό-αποτελεσματικότητα, καθώς και τη συναισθηματική “δυσφορία”. ΄Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι η συγκεκριμένη μελέτη θα ασχοληθεί και με τα ψυχοτρόπα φάρμακα/σκευάσματα που διατηρούν οι συμμετέχοντες στο φαρμακείο του σπιτιού τους.
Μεθοδολογία: Η εργασία ακολούθησε το σχεδιασμό μια συγχρονικής μελέτης παρατήρησης. Ο πληθυσμός της μελέτης είναι οι ενήλικοι εγγεγραμμένοι στην 4ης ΤΟΜΥ Ηρακλείου. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα έπρεπε να γνωρίζουν επαρκώς ανάγνωση και γραφή στα Ελληνικά και είναι άνω των 18 ετών. Το δείγμα της μελέτης ανήλθε σε 263 συμμετέχοντες και τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν μέσα σε δεκαπέντε εργάσιμες ημέρες κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου 2020. Για τη συλλογή των δεδομένων δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο κοινωνικό-δημογραφικών στοιχείων όπου εμπεριέχει και δεδομένα σχετικά με τη χρήση ψυχοτρόπων φαρμάκων/σκευασμάτων, τις καταναλωτικές συνήθειες, τις δαπάνες διαβίωσης, τον ύπνο και το κάπνισμα. Ακόμη, χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω κλίμακες: α) Κλίμακα Αντιλαμβανόμενου Στρες, β) Κλίμακα Γενικευμένης Αυτό-αποτελεσματικότητας και γ) Κλίμακα Συναισθηματικής “Δυσφορίας”. Έγιναν συσχετίσεις της κάθε κλίμακας με το ερωτηματολόγιο κοινωνικό-δημογραφικών στοιχείων.
Αποτελέσματα: Οι συμμετέχοντες της μελέτης απάντησαν σε ποσοστό 26,6% (CI 21,6%-32,3%, n=70) ότι τους συνταγογραφούνται ψυχοτρόπα φάρμακα. Επίσης, στο φαρμακείο του σπιτιού τους διαθέτει ψυχοτρόπα φάρμακα/σκευάσματα το 38,4% (CI 32.7%-44,5%, n=101) των ερωτηθέντων ενώ το 27,4% (CI 22,3%-33,1%, n=72) έχουν προμηθευτεί φάρμακα/σκευάσματα εκτός αγωγής. Δεν είχαν όλες οι συσχετίσεις στατιστική σημαντικότητα αλλά φάνηκε ότι στους λήπτες κρατικών επιδομάτων συνταγογραφούνται ψυχιατρικά φάρμακα σε ποσοστό 38,8% (CI 26,2%-53%, n=19) ενώ το ποσοστό της συνταγογράφησης σε μη λήπτες κρατικών επιδομάτων μειώνεται στο 23,8% (CI 18,6%-30%, n=51, p=0,034). Επιπλέον, αναφορικά με την ύπαρξη φαρμάκων/σκευασμάτων στο φαρμακείο του σπιτιού τους, τα άτομα χωρίς ασφαλιστική κάλυψη απάντησαν θετικά σε ποσοστό 60% (CI 45.1%-73.2%, n=27) ενώ όσοι διαθέτουν ασφαλιστική κάλυψη σε ποσοστό 33,9% (CI 27,9%-40,5%, n=74, p=0,001). Στην ερώτηση για τη προμήθεια φαρμάκων/σκευασμάτων με δική τους ενέργεια, οι συμμετέχοντες που απάντησαν θετικά σημείωσαν, κατά μέσο όρο 29,15 (SD=6,44), στη βαθμονόμηση της Κλίμακας Αντιλαμβανόμενου Στρες ενώ αυτοί που απάντησαν αρνητικά 23,83 (SD=7,84). Στην ίδια ερώτηση και όσον αφορά τη Κλίμακα Γενικευμένης Αυτό-αποτελεσματικότητας αυτοί που απάντησαν θετικά είχαν μέσο όρο 26,89 (SD=5,59), ενώ αυτοί που απάντησαν αρνητικά 29,76 (SD=4,87). Αυτό δείχνει ότι οι δύο κλίμακες δείχνουν αντίστροφη σχέση.
Συμπεράσματα: Η παρούσα μελέτη έδειξε ότι τα άτομα χωρίς ασφαλιστική κάλυψη, οι άνεργοι, οι χήροι/ες, οι λήπτες κρατικών επιδομάτων, οι καπνιστές, τα άτομα που έχουν μειώσει τις δαπάνες διαβίωσης, τα άτομα που δεν έχουν συνεχόμενο ύπνο και όσοι δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν, εμφάνισαν αυξημένα ποσοστά χρήσης ψυχοτρόπων φαρμάκων/σκευασμάτων. Με βάση τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά και η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση, θεραπεία, παρακολούθηση και παραπομπή τέτοιων περιστατικών. Επιπρόσθετα, φαίνεται το πόσο σημαντική είναι η αναγνώριση του άγχους ή του επιπέδου αυτό-αποτελεσματικότητας έτσι ώστε να προληφθεί η χρήση ψυχοτρόπων φαρμάκων/σκευασμάτων, όπου αυτό είναι εφικτό. Η ανάγκη επιπρόσθετης και σταθερής εκπαίδευσης του προσωπικού στην υγεία, είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί το παραπάνω. Τέλος, αναδείχθηκε η ανάγκη για διεπιστημονική συνεργασία με έμφαση στο ρόλο της ομάδας υγείας που εστιάζει στην ολιστική κάλυψη αναγκών των ωφελούμενων σε επίπεδο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
|
Συγχρονική μελέτη για την ανίχνευση της σχέσης μεταξύ της χρήσης ψυχοτρόπων φαρμάκων και της κοινωνικό- οικονομικής κατάστασης σε συνάρτηση με το αντιλαμβανόμενο στρες τη γενικευμένη αυτό- αποτελεσματικότητα και τη συναισθηματική “δυσφορία”,, στους ωφελούμενους της 4ης ΤΟΜΥ Ηρακλείου
