| Περίληψη |
Εισαγωγή: Το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας στην Κύπρο εδώ και δύο δεκαετίες,
είναι μεγάλο και η ανάγκη πρόληψης και αντιμετώπισης του είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Ο
δυτικός τρόπος ζωής στην εποχή της βαθιάς οικονομική ύφεσης και η μείωσης της ποιότητας
του επιπέδου διαβίωσης του πολίτη, ενδέχεται να προκαλέσει μεγαλύτερα επίπεδα
παχυσαρκίας τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στόχοι: Ο πρωταρχικός στόχος της
παρούσας μελέτης ήταν η οικογενειακή εκπαιδευτική παρέμβαση για την πρωτογενή
πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας αλλά και για την ελάττωση του επιπολασμού των
υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών στον υπό μελέτη πληθυσμό ηλικίας 2-9 ετών. Η
βελτίωση στις διατροφικές συνήθειες, η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας αλλά και η
συμβολή του παρεμβατικού προγράμματος στην ενδυνάμωση των οικογενειακών δεσμών
αποτέλεσαν τους τρεις άξονες της οικογενειακής παρέμβασης. Δεύτερος στόχος η συσχέτιση
διατροφικών μεταβλητών, που δεν έχουν μελετηθεί εκτενώς στη διεθνή βιβλιογραφία, με την
παιδική παχυσαρκία και με τους γενικότερους δείκτες υγείας. Μεθοδολογία: Συνολικά
συμμετείχαν στην πρώτη φάση της μελέτης (2007-2008) 2380 παιδιά από την Κύπρο και
13884 παιδιά ηλικίας 2 με 9 ετών από επτά άλλες Ευρωπαϊκές χώρες στα πλαίσια της μελέτης
IDEFICS (Identification and prevention of dietary and life style induced health effects in
children and infants). Σύμφωνα με τις μετρήσεις και τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν στην
πρώτη φάση του προγράμματος και στις οχτώ Ευρωπαϊκές χώρες, μελετήθηκε η συσχέτιση
της παιδικής παχυσαρκίας στις ηλικίες 2-9 ετών ως προς τη διάρκεια θηλασμού και τον μήνα
εισαγωγής στερεάς τροφής (n=11657. 50.3% αγόρια). Αντίστοιχα μελετήθηκε η συσχέτιση
της κατανάλωσης πρωινού γεύματος στο σπίτι με την παχυσαρκία στις ηλικίες 2-9 ετών αλλά
και τις μη φυσιολογικές τιμές λιπιδαιμικής εικόνας και αρτηριακής πίεσης στα παιδιά
(n=8863, 51.2% αγόρια). Στον Κυπριακό πληθυσμό, πέρα από την συσχέτιση της
κατανάλωσης πρωινού στο σπίτι σε σχέση με τους δείκτες υγείας (n=1558, 50.3% αγόρια, 4-8
6
ετών) μελετήθηκε επιπλέον και η πρόσληψη θρεπτικών συστατικών ως προς τις επιλογές
πρωινού. Τέλος, μετά το πέρας διετούς σχολικής και οικογενειακής παρέμβασης (δεύτερη
φάση προγράμματος 2007-2010) στην Κύπρο σε σχολεία του Στροβόλου (οικογενειακή-
σχολική παρέμβαση) και στην Ομάδα του Ανοικτού σχολείου (οικογενειακή παρέμβαση) από
τα 2380 παιδιά ηλικίας 2-9 ετών, τα 1743 συμμετείχαν στην τρίτη φάση του προγράμματος
(2009-2010) για αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Συνολικά στην Τρίτη φάση συμμετείχαν
850 παιδιά από τον Στρόβολο, 28 παιδιά από το Ανοικτό Σχολείο ενώ 865 παιδιά αποτέλεσαν
την ομάδα ελέγχου στην Πάφο της Κύπρου (συνολικά το 50.6% αγόρια). Αποτελέσματα: Η
εκπαιδευτική διετής παρέμβαση δεν επέφερε μείωση στα επίπεδα της παχυσαρκίας. Ωστόσο,
τα αγόρια της ομάδας σχολικής παρέμβασης (Στροβόλου) είχαν μεγαλύτερη μείωση στην
Ολική Χοληστερόλη αίματος και μείωση στη συχνότητα εβδομαδιαίας κατανάλωσης
φαγητού σε ταχυφαγεία, σε σχέση με τα αγόρια της ομάδας ελέγχου. Αντίστοιχα, τα κορίτσια
είχαν σημαντική μείωση στη συχνότητα εβδομαδιαίας κατανάλωσης φαγητού σε ταχυφαγεία.
Στην ομάδα οικογενειακής παρέμβασης (Ανοικτού Σχολείου) παρατηρήθηκε μείωση της
εβδομαδιαίας συχνότητας κατανάλωσης φαγητού σε ταχυφαγεία στα αγόρια, ενώ στα
κορίτσια αυξήθηκε η ημερήσια κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Σε ότι αφορά τη
συσχέτιση θηλασμού και εισαγωγής στερεάς τροφής με την παχυσαρκία στην παιδική ηλικία,
βρέθηκε πως τα παιδιά που θηλάζουν αποκλειστικά 4 με 6 μήνες και αμέσως μετά γίνεται
εισαγωγή στερεάς τροφής χωρίς να μεσολαβήσει περίοδος διατροφής με βρεφικές φόρμουλες
γάλατος αγελάδας, είχαν σημαντικά μικρότερη πιθανότητα να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα
στις ηλικίες των 2- 9 ετών. Η συνέχιση του θηλασμού μέχρι 12 μήνες μαζί με την
κατανάλωση στερεάς τροφής έχει επίσης προστατευτικό ρόλο. Σημαντικό είναι να αναφερθεί
πως άσχετα με την περίοδο θηλασμού, βρέθηκε πως η εισαγωγή φρούτων στην ηλικία των 3
μηνών σχετίζεται με μικρότερα ποσοστά παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία. Σε ότι αφορά την
κατανάλωση πρωινού στο σπίτι, στον Κυπριακό πληθυσμό φάνηκε πως τα κορίτσια που
7
καταναλώνουν καθημερινά πρωινό έχουν χαμηλότερο μέσο Δείκτη Μάζας Σώματος. Επίσης, τα
κορίτσια που δεν καταναλώνουν καθημερινά πρωινό έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για μη φυσιολογικές
τιμές λιπιδίων αίματος και ψηλότερη από το επιθυμητό αρτηριακή πίεση ανεξάρτητα από τη φυσική
τους δραστηριότητα και το Δείκτη Μάζας Σώματος των γονέων. Επίσης, μεταξύ των παιδιών που
καταναλώνουν καθημερινά πρωινό, αγοριών και κοριτσιών, αυτά που επιλέγουν δημητριακά είχαν τη
βέλτιστη διατροφική εικόνα σε θρεπτικά συστατικά στη συνολική ημερήσια πρόσληψη, σε αντίθεση
με τα παιδιά που για πρωινό καταναλώνουν αρτοποιήματα και γλυκά, καθώς βρέθηκε πως αυτά είχαν
τη χαμηλότερη ποιότητα διατροφής. Σε διεθνές επίπεδο, τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τα
παιδιά και των οχτώ Ευρωπαϊκών χωρών της μελέτης IDEFICS, τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια
φαίνεται να επωφελούνται από την καθημερινή κατανάλωση πρωινού στο σπίτι έχοντας μικρότερο
κίνδυνο για παχυσαρκία/ κεντρική παχυσαρκία, καλύτερα επίπεδα HDL χοληστερόλης, και
χαμηλότερα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα. Τα αποτελέσματα ωστόσο ήταν σημαντικά μόνο για τις
ηλικίες 6-9 ετών. Αξίζει να σημειωθεί πως σημαντικό εύρημα ήταν και το γεγονός πως τα αγόρια 6-9
ετών που καταναλώνουν καθημερινά πρωινό στο σπίτι είχαν υψηλότερα επίπεδα Μέτριας προς
Έντονης φυσικής δραστηριότητας στο σύνολο της ημέρας, έτσι όπως αυτή καταγράφτηκε με
επιταχυνσιόμετρα. Συμπέρασμα: Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης φέρνουν στο φως
καινούργια δεδομένα για διατροφικούς και περιγεννητικούς παράγοντες που συμβάλλουν
στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας και συναφών προβλημάτων, όπως η σωστή
κατανάλωση πρωινού αλλά και η σημαντικότητα του αποκλειστικού θηλασμού μαζί με την
έγκαιρη εισαγωγή στερεάς τροφής πλούσιας σε φυτικές ίνες στον 4ο με 6ο μήνα της ζωής. Τα
αποτελέσματα της παρέμβασης είναι λίγα, ωστόσο θετικά, επισημαίνοντας την ανάγκη για
περισσότερα αντίστοιχα προγράμματα με καλύτερη μεθοδολογία και σχεδιασμό για
υιοθέτηση τους σε εθνικό επίπεδο από τους αρμόδιους δημόσιους φορείς.
|
Εκπαιδευτική παρέμβαση στα σχολεία της Κύπρου για ελάττωση του επιπολασμού της παχυσαρκίας
