| Περίληψη |
Η Ελλάδα όπως και άλλες χώρες κυρίως του Ευρωπαϊκού νότου, μετατράπηκε
τα τελευταία χρόνια σε χώρα υποδοχής μεταναστών, από παραδοσιακή χώρα εκροής
μεταναστών. Καλούμαστε πλέον να αντιμετωπίσουμε τα κύματα προσφύγων με τις
ιδιαίτερες ανάγκες τις οποίες κουβαλούν. Πέραν των άλλων αναγκών τους, η
υγειονομική κάλυψη όλων εκείνων που βρίσκονται εκτός πλαισίου του επίσημου
κράτους είναι ζήτημα εξέχουσας σημασίας, καθώς υπάρχουν χιλιάδες ανθρώπων οι
οποίοι δεν θεωρούνται «πολίτες» κανενός κράτους.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να απολαμβάνει το
υψηλότερο εφικτό επίπεδο υγείας στην κοινωνία όπου ζει (WHO 1946), καθώς η
υγεία αποτελεί αναντικατάστατη προϋπόθεση για την επίτευξη άλλων στόχων στη
ζωή, όπως η καλύτερη εκπαίδευση και η καλύτερη απασχόληση, καθώς λειτουργεί ως
μέσο προαγωγής της ελευθερίας των ατόμων και των κοινωνιών (Sen, Development
as freedom 2000). Επιπροσθέτως οι έντονες κοινωνικές διαφορές στην υγεία καθαυτή
αλλά και στους προσδιοριστικούς της παράγοντες έρχονται σε αντίθεση με τις κοινώς
αποδεκτές αξίες της ισότητας και της δικαιοσύνης (Danniels, Kennedy and Kawachil
2000).
Τα προς κατανομή αγαθά είναι συνήθως οι κοινωνικές παροχές, τα
δικαιώματα και οι θέσεις εξουσίας, τα οποία διανέμονται με βάση διαφορετικά κάθε
φορά κριτήρια τα οποία μπορεί να αφορούν την ανθρώπινη ιδιότητα, την ιδιότητα του
πολίτη, την ανθρώπινη αξία, την καταγωγή, την ανάγκη, την προσπάθεια κ.λπ.. Κοινωνικά δίκαιη θεωρείται η κατανομή των αγαθών η οποία υπακούει στην αρχή
της ισότητας με βάση το «ορθό» κριτήριο. Τίθεται όμως διαχρονικά υπό εξέταση σε
όλες τις πολιτικές κοινότητες το ερώτημα, «ποιο αγαθό, με βάση ποιο κριτήριο και σε
ποιους» (Παπαδοπούλου 2007).
Η εναρμόνιση του δικαίου της ελευθερίας του κάθε ατόμου με την ελευθερία
όλων των μελών μιας κοινωνίας αποτελεί την ιδανική μορφή ενός δίκαιου
συντάγματος κατά τον Καντ. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων όλων των προσώπων
ανεξαρτήτως των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους (π.χ. φύλο, εθνικότητα), αποτελεί
το βαθύτερο νόημα της δικαιοσύνης. Η άποψη αυτή περί δικαιοσύνης εδράζεται
μονάχα στον σεβασμό της ανθρώπινης φύσης και της ικανότητας για έλλογη σκέψη και δράση όλων ανεξαιρέτως των ανθρώπινων όντων. Ο σεβασμός αυτός έρχεται σε
αντίθεση με την όποια σκέψη για εργαλειακή αντιμετώπιση κάποιων ανθρώπων προς
όφελος κάποιων άλλων.
Ενώ ο Καντ επικαλείται την υποθετική συγκατάθεση όλων σε ένα δίκαιο
νόμο, ο Rawls θεωρεί ότι οι αρχές της δικαιοσύνης προκύπτουν στη βάση της
σύναψης ενός κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ έλλογων υποκειμένων εστιασμένο
στην έννοια της δικαιοσύνης ως ακριβοδικίας (fairness).
Στην πράξη το δίκαιο των λαών όπως το φαντάστηκε ο Rawls στοχεύει στην
εξάλειψη των άδικων πολέμων, της καταπίεσης, της φτώχειας, της στέρησης της
ελευθερίας συνειδήσεως, των λιμών κ.α. δεινών, προτάσσοντας την προστασία όλων
ανεξαιρέτως των προσώπων. Κάτι τέτοιο φαντάζει επιθυμητό αλλά και ουτοπικό
συνάμα, καθώς η επιβολή του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μεταξύ των
λαών προσκρούει σε ποικίλες πολιτικές και κρατικές διεκδικήσεις και συμφέροντα,
ενώ από την άλλη σε εθνικό επίπεδο η προστασία όλων των προσώπων ανεξαιρέτως
προσκρούει σε νομικής και πολιτικής επίσης φύσεως ζητήματα, αφήνοντας εκτός του
πλαισίου προστασίας μέρος των ατόμων που δεν έχουν σαφή νομική υπόσταση εντός
του εκάστοτε κράτους.
Για τον κοσμοπολιτισμό από την άλλη δεν υφίστανται σύνορα μεταξύ των πολλών «εγώ», αλλά υποστηρίζει την ύπαρξη ενός πολυσυλλεκτικού «εμείς»,
βασιζόμενο στο σεβασμό της κοινής ανθρώπινης προέλευσης και στον σεβασμό της
ανθρώπινης φύσης και της διαφορετικότητας της.
Οι απόψεις περί παγκόσμιας δικαιοσύνης (Wild, V; Heilinger, J.C; 2013)
υποστηρίζουν το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να μετακινείται από τόπο σε τόπο,
δίχως νομικούς ή κοινωνικούς περιορισμούς. Από την άλλη οι θέσεις που βασίζονται
στα ανθρώπινα δικαιώματα (Cole, P; 2007), στηρίζονται στις διεθνείς συμφωνίες για
την αναγνώριση και προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, περιλαμβανομένου
και του δικαιώματος στην υγεία κα στην ίση πρόσβαση στην περίθαλψη, ανεξάρτητα
από την νομική υπόσταση του προσώπου στο εκάστοτε κράτος.
Τα σύνορα λειτουργούν ως μέσο το οποίο καθορίζει τις εξουσίες και την
χωρική κυριαρχία του κράτους, δίνοντας του την δυνατότητα να ομαδοποιήσει και να κατανείμει τον πληθυσμό κάτω από νόμους και κανόνες με τους οποίους
επικυρώνεται η κυριαρχία του αυτή.
Δια μέσου της ομαδοποίησης των ανθρώπων και του ελέγχου των
μετακινήσεων κατασκευάζονται ιδιότητες όπως αυτές του πολίτη, του πρόσφυγα και
του μετανάστη, αποδίδοντας στα άτομα το νομικό πλαίσιο το οποίο τα περιβάλλει. Η
δυνατότητα πρόσβασης των μεταναστών στο δημόσιο σύστημα υγείας αποτελεί έναν
εξαιρετικά σημαντικό παράγοντα της ζωής και της ένταξης τους στην κοινωνία.
Τόσο ο καταστατικός χάρτης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1946),
όσο και η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1948), τονίζουν
ότι η επίτευξη του υψηλότερου επιπέδου στην υγεία είναι ένα βασικό ανθρώπινο
δικαίωμα για όλους, χωρίς διακρίσεις γένους, θρησκείας, πολιτικών, ιδεολογικών,
οικονομικών ή κοινωνικών συνθηκών.
Τα στοιχεία από τις έως σήμερα διαδικασίες νομιμοποίησης των μεταναστών,
παρά τις προσπάθειες θεσμικής κατοχύρωσης ενός πλαισίου μεταναστευτικής
πολιτικής, καταδεικνύουν ένα σοβαρό έλλειμμα σχεδιασμού πολιτικών και δράσεων
για την ουσιαστική αντιμετώπιση του φαινομένου. Ή έλλειψη στοχευμένης πολιτικής
βούλησης, η αντιφατικότητα των διαδικασιών, η γραφειοκρατία, η
αποσπασματικότητα των δράσεων και οι κρατικές δυσλειτουργίες εν γένει
δυσχεραίνουν τις προοπτικές βελτίωσης επί του θέματος.
Οι όποιες πολιτικές δράσεις και κατευθύνσεις είναι επιτακτικό να έχουν στο
επίκεντρο τους τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την ισότιμη αντιμετώπιση
των μεταναστών, τον σεβασμό της διαφορετικότητας και την ανάδειξη του στοιχείου της πολυπολιτισμικότητας.
Η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα εν μέσω οικονομικής
κρίσης, σημαίνει τον σεβασμό της αξίας του κάθε προσώπου αναγνωρίζοντας το στο
πλαίσιο μιας αλληλέγγυας κοινότητας, προασπίζοντας παράλληλα μια αξιοπρεπή ζωή
σε συνθήκες ισότητας και ελευθερίας για όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. Οι
συνθήκες αυτές δεν νοούνται εκτός μιας κοινωνικής δημοκρατίας που μπορεί να
προσφέρει σε όλα τα μέλη της την ηθική αξίωση για αυτονομία και ελευθερία και
συνεπώς για αξιοπρέπεια.
|
Ζητήματα ισότητας-διανεμητικής δικαιοσύνης στην υγεία : Η περίπτωση των μεταναστών στην Ελλάδα
