| Περίληψη |
Τα οπιοειδή εμπλέκονται σε πολλές λειτουργίες δρώντας κυρίως ως αυτοκρινείς,
παρακρινείς ή ορμονικοί παράγοντες. Εκτός από τη δράση τους στο νευρικό σύστημα
και τις αναλγητικές τους ιδιότητες, έχει βρεθεί ότι επιδρούν στο ανοσοποιητικό
σύστημα και ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του πολλαπλασιασμού, της
έκκρισης και της μεταναστευτικής ικανότητας φυσιολογικών και καρκινικών κυττάρων.
Στόχος της παρούσας διατριβής αποτέλεσε η περαιτέρω διευκρίνηση της δράσης των
οπιοειδών σε δύο παραμέτρους του ανοσολογικού συστήματος: την βασική έκκριση και
την μεταναστευτική ικανότητα των κυττάρων.
Τα αποτελέσματα μας έδειξαν ότι τα οπιοειδή έχουν την δυνατότητα να επηρεάζουν τη
λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος δρώντας άμεσα στα Β λεμφοκύτταρα.
Παρουσιάζουν κυρίως κατασταλτικές ιδιότητες τόσο στην έκκριση αντισωμάτων και
κυτταροκινών όσο και στον κυτταρικό πολλαπλασιασμό, στα νεοπλασματικά
(κυτταρικές σειρές πολλαπλού μυελώματος LP-1 και RPMI8226) και τα φυσιολογικά Β
λεμφοκύτταρα (CD19+ Β-κύτταρα). Αντίθετα, αύξησαν την έκκριση των IgE και IL-6
από τα κύτταρα U266, ενώ, όπως παρατηρήθηκε και στις υπόλοιπες κυτταρικές σειρές,
ανέστειλαν τον πολλαπλασιασμό τους. Μελετώντας τον ενδοκυττάριο μηχανισμό
δράσης τους, ελέγχθηκε η ενεργοποίηση διάφορων σηματοδοτικών μορίων και βρέθηκε
ότι οι δράσεις αυτές λαμβάνουν χώρα μέσω ξεχωριστών μηχανισμών. Η ρύθμιση της
έκκρισης από τα οπιοειδή ελέγχεται κυρίως από τα σηματοδοτικά μονοπάτια
p38/CREB και/ή JNK/c-jun, συμβαίνει σε μικρούς χρόνους και σε αυτή δεν συμμετέχει
η ενεργοποίηση κλασσικών οπιοειδών υποδοχέων. Αντίθετα, η αναστολή του
κυτταρικού πολλαπλασιασμού λαμβάνει χώρα μέσω των κλασσικών οπιοειδών
υποδοχέων ενεργοποιώντας το σηματοδοτικό μονοπάτι PI3k/Akt και απαιτεί μεγάλους
χρόνους (6 ημέρες). Τα δεδομένα αυτά παρέχουν επιπρόσθετες πληροφορίες όσον
αφορά την διαλεύκανση της άμεσης δράσης των οπιοειδών στις λειτουργίες των Β-
κυττάρων. Πράγματι, μέχρι πρόσφατα, η δράση αυτή αναφέρεται ότι είναι έμμεση, ως
αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης των Β-λεμφοκυττάρων με διαφορετικούς κυτταρικούς
πληθυσμούς (π.χ. Τ-λεμφοκύτταρα, μακροφάγα) στους οποίους δρούν τα οπιοειδή. Η
περαιτέρω διερεύνηση των ιδιοτήτων αυτών των οπιοειδών μπορεί να αποτελέσει
σημαντικό πεδίο έρευνας που θα οδηγήσει στην πλήρη διασαφήνιση του ρόλου τους
στην κυτταρική και χυμική ανοσία.
Για την μελέτη της επίδρασης των οπιοειδών στη μεταναστευτική ικανότητα,
δεδομένου ότι η μελέτη της μετανάστευσης των λεμφοκυττάρων είναι αρκετά
πολύπλοκη, απαιτώντας την ύπαρξη ετερολόγων συστημάτων καλλιεργειών, ελέγθηκε
η επίδραση τους σε ένα απλούστερο σύστημα, αυτό των καρκινικών επιθηλιακών
κυττάρων, καθώς τα περισσότερα δομικά και ρυθμιστικά μόρια που ελέγχουν την
διαδικασία της μετανάστευσης είναι παρόμοια στα κύτταρα που μεταναστεύουν. Για το
σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν καρκινικά κύτταρα διαφορετικής προέλευσης
(ουροδόχος κύστη, ήπαρ, τράχηλος μήτρας, ωοθήκες και μαστός). Επιπλέον, η μελέτη
της δράσης των οπιοειδών στην κυτταρική μετανάστευση των καρκινικών επιθηλιακών
κυττάρων μπορεί να δώσει πληροφορίες για τον ρόλο τους στην καρκινική μετάσταση
καθώς η μετανάστευση των καρκινικών κυττάρων αποτελεί προϋπόθεση για την έναρξη
της μετάστασης καρκινικών όγκων.
Τα αποτελέσματα μας έδειξαν ότι ειδικά η μορφίνη έχει μικρή κατασταλτική δράση
στις μεταστατικές ιδιότητες (μεταναστευτική ικανότητα, προσκόλληση και εξάπλωση
σε κολλαγόνο τύπου Ι) των κυττάρων καρκίνου ήπατος (HepG2) και τραχήλου μήτρας
(HeLa), ενώ δεν παρουσίασε δράση στα κύτταρα καρκίνου μαστού (MCF-7) και
ωοθηκών (SKOV-3). Αντίθετα, όλα τα οπιοειδή που ελέγχθηκαν προκάλεσαν αύξηση
των μεταστατικών ιδιοτήτων των καρκινικών κυττάρων ουροδόχου κύστης (T24 και
EJ). Επιπλέον, προκάλεσαν αύξηση της διηθητικότητας των κυττάρων αυτών μέσα από
συστατικά της ECM, αύξηση της έκκρισης των MMP-2 και MMP-9 και αλλαγές στον
κυτταροσκελετό της ακτίνης. Βρέθηκε επίσης ότι τα οπιοειδή ενεργοποιούν τις
πρωτεΐνες p38, ERK 1/2 και PI3k και σε μικρότερο βαθμό την πρωτεΐνη JNK,
προκαλώντας τις επακόλουθες αλλαγές στον κυτταροσκελετό και τελικά την αύξηση
της μεταναστευτικής ικανότητας. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι οι παρατηρούμενες
δράσεις στην μετανάστευση των κυττάρων T24 και EJ δεν επάγονται μέσω των
οπιοειδών υποδοχέων, αλλά μέσω της αλληλεπίδρασης των οπιοειδών με τον υποδοχέα
Β2 βραδυκινίνης.
Τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής παρέχουν νέα δεδομένα για τις άμεσες
δράσεις των οπιοειδών στην έκκριση αντισωμάτων από τα Β-λεμφοκύτταρα και για τον
ρόλο τους στην κυτταρική μετανάστευση. Η διαλεύκανση του μηχανισμού δράσης των
οπιοειδών στις βασικές αυτές λειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος, μπορεί να
οδηγήσει στην καλύτερη κατανόηση του ρόλου τους ως ανοσορυθμιστικών
παραγόντων. Επιπλέον, τα δεδομένα της παρούσας εργασίας παρέχουν σημαντικές
πληροφορίες για την δράση των οπιοειδών στην τροποποίηση του μεταστατικού
δυναμικού καρκινικών κυττάρων, ένα επί πλέον πεδίο στο οποίο υπάρχουν μόνο λίγα
και αντικρουόμενα αποτελέσματα.
Συμπερασματικά, τα ευρήματα της παρούσας διατριβής συνδέουν τους παράγοντες του
στρες όπως τα οπιοειδή με την ανοσία και την νεοπλασία. Δεδομένης της κύριας
εκκρίσεως των οπιοειδών από δομές του ΚΝΣ, τα αποτελέσματα μας έχουν πιθανή
εφαρμογή σε νευροεκφυλιστικά νοσήματα και νεοπλασίες του ΚΝΣ. Πράγματι, έχει
βρεθεί συσχέτιση των Β-λεμφοκυττάρων με την παθοφυσιολογία ορισμένων
νευροεκφυλιστικών νοσημάτων όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας. Το γεγονός αυτό, σε
συσχέτιση με τα αποτελέσματα της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής, ανοίγουν νέους
δρόμους για πιθανές στοχευμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Επιπλέον, δεδομένου ότι
τα οπιοειδή μπορούν να επηρεάσουν την καρκινική μετάσταση, τα καθιστά πιθανούς
παράγοντες ελέγχου της βιολογίας νεοπλασμάτων του ΚΝΣ. Τέλος, τα ευρήματα μας
εξηγούν την μειωμένη χυμική ανοσία ατόμων υπό θεραπεία ή με εξάρτηση από τα
οπιούχα.
|
Ανοσορυθμιστικές δράσεις οπιοειδών
