| Περίληψη |
Η διεθνής βιβλιογραφία την τελευταία δεκαετία έχει αναδείξει τη γυναικεία εμπειρία της εξάρτησης, επισημαίνοντας ότι οι εμπειρίες κατανάλωσης ουσιών διαφοροποιούνται ανάμεσα στα δύο φύλα για μια σειρά από ιατρικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς κα πολιτισμικούς λόγους. Γεγονός είναι πως ο αριθμός των εξαρτημένων γυναικών που αναζητούν θεραπευτική βοήθεια είναι πολύ μικρός, ενώ αυτό αποδίδεται στο διπλό στίγμα που συνοδεύει την γυναικεία ουσιοεξάρτηση, το οποίο απορρέει κυρίως από την παραβίαση των κοινωνικών νορμών που συνδέονται με τους έμφυλους ρόλους τους και ιδιαίτερα όσον αφορά τους ρόλους τους ως μητέρες και ως γυναίκες. Στην περίπτωση των εξαρτημένων μητέρων, η ικανότητα τους ως μητέρες αμφισβητείται, καθώς η χρήση ουσιών δεν αποτελεί συμπεριφορά μιας «καλής μητέρας». Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της νοηματοδότησης της χρήσης ουσιών και της μητρότητας από χρήστριες/ πρώην χρήστριες γυναίκες. Η παρούσα διπλωματική εργασία ενσωματώνει μία διαθεματική προσέγγιση προκειμένου να μελετήσει τη διασταύρωση της χρήσης ουσιών με την ταυτότητα της μητρότητας, καθώς και τον τρόπο που οι πολλαπλές ταυτότητες των γυναικών αλληλοδιαπλέκονται διαμορφώνοντας τις εμπειρίες στιγματισμού και διακρίσεων των υποκειμένων. Έξι γυναίκες που παρακολουθούν πρόγραμμα υποκατάστασης μεθαδόνης παρείχαν συνεντεύξεις σε βάθος, εστιάζοντας στις ιστορίες της ζωής τους, της χρήσης, καθώς και στις διαφορετικές πτυχές των ταυτοτήτων τους. Για την ανάλυση των δεδομένων ακολουθήθηκε η Ερμηνευτική Φαινομενολογική Ανάλυση. Οι θεματικές που προέκυψαν αναδεικνύουν διαφορετικές πτυχές της ταυτότητας των γυναικών και συγκεκριμένα το πως η χρήση ουσιών, η ταξικότητα και η έμφυλη ταυτότητα τους με κυρίαρχη τη διάσταση της μητρότητας αλληλεπιδρούν συγκροτώντας την πολυπλοκότητα των εμπειριών της εξάρτησης, η οποία καθίσταται μοναδική για κάθε γυναίκα. Επίσης, οι θεματικές αναφέρονται στον τρόπο που συγκροτήθηκε η στιγματισμένη ταυτότητα των γυναικών, καθώς και στις στρατηγικές που ακολούθησαν προκειμένου ν’ αντισταθούν στο στιγματισμό, τις διακρίσεις και την περιθωριοποίηση, υιοθετώντας ταυτότητες που τους προσδίδουν σεβασμό και αξιοπρέπεια, με κύρια αυτή της «καλής μητέρας». Η παρούσα έρευνα προτάσσει πως η γυναικεία ουσιοεξάρτηση αποτελεί ένα σύνθετο ζήτημα, το οποίο βιώνεται διαφορετικά από κάθε γυναίκα σε αλληλεπίδραση με τις διάφορες πτυχές της ταυτότητας της. Μέσα από τη θεωρία της διαθεματικότητας στην οποία βασίζεται η συγκεκριμένη μελέτη αναδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο οι ποικίλες κοινωνικές θέσεις των γυναικών διαμορφώνουν τις εμπειρίες της ουσιοεξάρτησης, του στιγματισμού και της περιθωριοποίησης των εξαρτημένων μητέρων, καθιστώντας σαφές πως η ουσιοεξάρτηση δεν αποτελεί μία καθολική εμπειρία για όλες τις γυναίκες. Ευελπιστούμε αυτά τα νέα για την Ελλάδα δεδομένα να συμβάλλουν στη θεωρητική συζήτηση σχετικά με τη σύνδεση της γυναίκειας ουσιοεξάρτησης με τις διάφορες κοινωνικές ταυτότητες, όπως και στον τρόπο που τα βιώματα των εξαρτημένων μητέρων συγκροτούνται στη βάση πολλαπλών προνομίων και ανισοτήτων και αντανακλούν την περιθωριοποίηση και τον στιγματισμό. Θεωρούμε ότι τ’ αποτελέσματα μπορούν να έχουν κλινικές προεκτάσεις όσον αφορά το σχεδιασμό κατάλληλων παρεμβάσεων υποστήριξης που θ’ ανταποκρίνονται στις ανάγκες των γυναικών και των παιδιών τους.
|
Ουσιοεξάρτηση, μητρότητα και στίγμα : περιπτώσεις γυναικών υπό το πρίσμα της διαθεματικότητας
