| Περίληψη |
Αφορμή για τη συγγραφή αυτής της διπλωματικής εργασίας στάθηκε ο
δημόσιος διάλογος που προκάλεσε η διδασκαλία του νέου βιβλίου ιστορίας της ΣΤ΄
Δημοτικού, το σχολικό έτος 2006-2007. Το συγκεκριμένο βιβλίο αποσύρθηκε από τα
σχολεία το επόμενο σχολικό έτος, αφού προηγουμένως είχε δεχθεί αυστηρή κριτική.
Ο πολιτικοϊδεολογικός διάλογος, ωστόσο, και οι αντιπαραθέσεις που τροφοδότησε το
νέο βιβλίο δεν συντήρησαν έναν, ανάλογης έντασης, επιστημονικό διάλογο. Η
συγκεκριμένη εργασία ερευνά το εν λόγω βιβλίο από σκοπιά επιστημονική. Τα
κριτήρια με τα οποία γίνεται η μελέτη του βιβλίου προέρχονται από τον θεωρητικό
στοχασμό της σύγχρονης ιστοριογραφίας. Συγκεκριμένα προέρχονται από την
αποκαλούμενη συμβατικά «νέα ιστορία», δηλαδή, τη σύγχρονη αντίληψη της
ιστορίας ως κοινωνικής επιστήμης, η οποία ανέτρεψε τον τρόπο που μέχρι τότε
γινόταν αντιληπτή η έννοια και η συγγραφή της ιστορίας, ανέτρεψε, δηλαδή, τη
λεγόμενη «παραδοσιακή» ιστοριογραφία: εκείνη που έθετε ως αυτοσκοπό την
αποκατάσταση και αφήγηση γεγονότων, και μάλιστα ορισμένων γεγονότων
(πολιτικών, στρατιωτικών και διπλωματικών), επικαλούμενη την υποτιθέμενη
αντικειμενικότητα και αξιολογική ουδετερότητα των θετικών επιστημών.
Η κεντρική υπόθεση εργασίας αφορά στο εάν και κατά πόσο το νέο βιβλίο
ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού (της συγγραφικής ομάδας Ρεπούση) επιχείρησε όντως
μια ριζική ανανέωση της σχολικής ιστοριογραφίας, σε σχέση με το μοντέλο ιστορικής
αφήγησης και διδασκαλίας που χαρακτήριζε το προηγούμενο βιβλίο, έτσι ώστε να
μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτή η ριζική ανατροπή συνέβαλε, εμμέσως πλην
αποφασιστικά, στην έντονη δυσφορία την οποία προκάλεσε το νέο βιβλίο.
Η κεντρική υπόθεση αναλύεται στα παρακάτω επιμέρους ερωτήματα τα οποία
αποτελούν ταυτόχρονα τα κριτήρια με τα οποία γίνεται η συγκριτική μελέτη των δύο
εγχειριδίων :
- Οι δυο συγγραφικές ομάδες υιοθετούν τις αρχές και τις απόψεις της σύγχρονης
ιστοριογραφίας καθώς και τις διδακτικές πρακτικές που αυτές συνεπάγονται;
- Απομακρύνονται από το μοντέλο της εθνοκεντρικής ιστορίας που καλλιεργεί το
εθνικό φρόνημα προς μια κοινωνική ιστορία που προβληματίζει και καλλιεργεί την
κριτική σκέψη;
- Παρουσιάζονται ως ενεργά, συλλογικά υποκείμενα, όπως οι γυναίκες;
5
- Προσεγγίζεται το παρελθόν από ένα φάσμα προοπτικών που επιτρέπει να φανεί,
παραδείγματος χάρη, η οπτική των γυναικών ή των άλλων εθνών;
Η εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων γίνεται με τις μεθόδους της Ανάλυσης
Περιεχομένου και της Ανάλυσης Λόγου.
Στην πρώτη ενότητα της εργασίας συγκρίνουμε τα Αναλυτικά Προγράμματα
Σπουδών (ΑΠΣ) στα οποία στηρίχθηκε η συγγραφή των εγχειριδίων. Στη συνέχεια
αναζητούμε την αντίληψη για την ιστορία, όπως εκφράζεται από τους συγγραφείς
των δύο εγχειριδίων. Στην δεύτερη ενότητα αναζητούμε διαφοροποιήσεις στη δομή,
και στη διδακτική μέθοδο, η οποία εξάλλου επηρεάζεται και από τη δομή, καθενός
από τα δύο βιβλία. Τέλος, στην τρίτη ενότητα ερευνούμε το περιεχόμενο των δύο
βιβλίων.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν, όσον αφορά την πρώτη ενότητα, ότι το
νέο ΑΠΣ απομακρύνεται από τον εθνοκεντρικό-φρονηματικό λόγο του παλαιού, για
να προσεγγίσει σύγχρονους στόχους όπως η ανάπτυξη κριτικής ικανότητας.
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την έρευνα του περιεχομένου των
βιβλίων είναι ότι στο νέο βιβλίο το βάρος μετατοπίζεται από τις νοούμενες, εντός του
παλαιού βιβλίου, ως ενιαίες, ομοιογενείς εθνικές οντότητες, στην ανάδειξη του ρόλου
κοινωνικών, επαγγελματικών ή έμφυλων ομάδων καθώς και πολιτιστικών κινημάτων,
τα οποία συνδιαμορφώνουν τις ιστορικές συνθήκες. Η θέση και η δράση των
γυναικών, με βάση αυτή τη μετατόπιση, παύει να ανιχνεύεται αποκλειστικά εντός
της οικογένειας και του έθνους, κάνοντας αισθητή την κοινωνική παρουσία της ως
αδικούμενης ομάδας που συνειδητοποιεί την κατάσταση της και διεκδικεί ίσα
δικαιώματα.
Η έρευνα μας, όσον αφορά τη δομή των βιβλίων και τη διδακτική τους μέθοδο,
έδειξε ότι το παλαιό εγχειρίδιο στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε μία γεγονοτολογική,
αξιολογική, εθνοκεντρικά προσανατολισμένη αφήγηση. Το νέο βιβλίο, αντίθετα,
στηρίζει τη διδασκαλία στην συστηματική επεξεργασία των πηγών ακολουθώντας
στο θέμα αυτό την σύγχρονη πρακτική που στοχεύει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων
που χρησιμοποιεί στην έρευνά του ο ιστορικός και στην καλλιέργεια κριτικής
ιστορικής σκέψης. Η δομή και η αντίληψη για την ιστορία που φέρει το παλαιό βιβλίο
εξυπηρετείται καλύτερα από μία παθητική για τον μαθητή, αφηγηματοκεντρική-
δασκαλοκεντρική διδασκαλία, ενώ αντίθετα το νέο βιβλίο απαιτεί ενεργό συμμετοχή
των μαθητών σε όλη τη διάρκεια μιας προσανατολισμένης στην έρευνα διδασκαλίας.
|
Συλλογές
