Περίληψη |
Η παρούσα έρευνα επικεντρώνεται στην κατανόηση θεμελιωδών στοιχείων της μαρξικής θεωρίας των νεωτερικών κοινωνικών σχέσεων: του κεφαλαίου και της κεφαλαιοκρατικά οργανωμένης κοινωνίας. Η θεωρία αυτή αναπτύσσεται κατά κύριο λόγο στο magnum opus του Μαρξ, στο 'Κεφάλαιο', και στα χειρόγραφα προεργασίας του. Η λογική της υπαγωγής τίθεται, στην παρούσα εργασία, ως η κυρίαρχη συστηματική λογική του κεφαλαίου. Τούτη η λογική αφορά τον τρόπο με τον οποίο το κεφάλαιο, εμφανιζόμενο ως ο ‘γενικός’ παράγοντας, υπάγει, υποτάσσει και ενσωματώνει στον εαυτό του ‘επιμέρους’ παράγοντες και στοιχεία της κοινωνικής παραγωγικής διαδικασίας. Η βασική θεωρητική υπόθεση είναι πως η έννοια της υπαγωγής εμφανίζεται ως αναλυτική έννοια-κλειδί, ως βασική πηγή και μηχανισμός ‘μορφικής προσδιοριστικότητας’, που διατρέχει ολόκληρη την αρχιτεκτονική του έργου του 'Κεφαλαίου', παρότι η λογική της κεφαλαιοκρατικής υπαγωγής φαίνεται να αναπτύσσεται σαφώς, αναλυτικά και συστηματικά κυρίως στα χειρόγραφα προεργασίας του εν λόγω έργου κατά τη δεκαετία του 1860 και, ιδίως, σε αυτά με τον τίτλο 'Αποτελέσματα της άμεσης διαδικασίας παραγωγής'. Εν προκειμένω, τίθεται στο επίκεντρο η αναλυτική διάκριση ανάμεσα στην ‘τυπική υπαγωγή’ (και στην οριοθέτησή της) και στην ‘πραγματική υπαγωγή’ (με τις διάφορες επιμέρους μορφές της), όπως και ο διάλογος ανάμεσα στις δύο μορφές και στις ιστορικές προϋποθέσεις της επικράτησής τους. Ο κεντρικός στόχος που τέθηκε στην παρούσα εργασία είναι να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο η συγκεκριμένη μεθοδολογική επιλογή του Μαρξ συντελεί στη συγκρότηση ενός εννοιολογικού και μεθοδολογικού εξοπλισμού μιας εμπλουτισμένης, κοινωνικά και ιστορικά, θεωρητικής κατασκευής, η οποία εντοπίζεται κυρίως στον πρώτο τόμο του 'Κεφαλαίου' και, συγκεκριμένα, στα κεφάλαια που αφορούν την παραγωγή της απόλυτης και σχετικής υπεραξίας και τη διαδικασία της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης. Ιδιαίτερα, η λογική της τυπικής υπαγωγής, με την ενδεχόμενη ανάγκη οριοθέτησης και επαναδιαμόρφωσής της, όπως και με τον διάλογό της με τις πραγματικές/υλικές διαστάσεις της υπαγωγής, φαίνεται να συνιστά τον δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ της συστηματικής λογικής του κεφαλαίου και της ιστορικότητας του: των ιστορικών δυνατοτήτων αυτομετασχηματισμού του και των ιστορικών προϋποθέσεών του. Η βασική θέση που υποστηρίζεται είναι η εξής: μια τέτοια θεωρητική κατασκευή, που επιτρέπει μια διαλεκτική μεταξύ ενός, δυναμικού πλέον, συστήματος και της ιστορίας, συμβάλλει σε μια μορφική ανάλυση (ανατομία) και κριτική κοινωνική ερμηνευτική κατανόηση του σύγχρονου αντικειμένου, των διάφορων διαστάσεων και επιπέδων αφαίρεσής του, και σε μια αξιολογική κριτική των ιστορικών δυνατοτήτων της επικράτησής του. Καθορίζεται, έτσι, το αναλυτικό πλαίσιο μιας θεωρίας περί κοινωνίας, στη βάση του οποίου τα προβλήματα της κεφαλαιοκρατικής μορφής (που είναι θεμελιώδη προβλήματα της μαρξικής θεωρίας), θεματοποιούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε είναι δυνατόν να απαντηθούν με μη δογματική υφή και με τρόπο ανάλογο του πολύπλοκου και αντιφατικού χαρακτήρα τους.
|