| Περίληψη |
Η διατριβή πραγματεύεται αρχικά το όλο πλαίσιο βάσει του οποίου προτάθηκε η Δεκαετία Εκπαίδευσης για Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΔΕΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών με διευθύνοντα οργανισμό την UNESCO. Ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας προσδιορίζει τις διεθνείς προσπάθειες για αλλαγή του κυρίαρχου εκπαιδευτικού παραδείγματος προς την κατεύθυνση της Εκπαίδευσης για Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΕΒΑ), τη θεματολόγια αυτής καθώς και τις διδακτικές και παιδαγωγικές μεθόδους στις οποίες βασίζεται. Στο παραπάνω πλαίσιο επισημαίνεται η σημασία που έχει η περίοδος της βασικής εκπαίδευσης των υποψήφιων εκπαιδευτικών και προσδιορίζεται ως σκοπός της διατριβής, το να συμβάλλει στην έρευνα αναφορικά με την παρακολούθηση και αξιολόγηση της εκπαίδευσης αυτών. Στόχος είναι να διερευνηθεί πώς αυτοπροσδιορίζουν οι τεταρτοετείς φοιτητές, στα εννέα ελληνικά Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ),1 τις ικανότητες ΕΒΑ που θεωρούν ότι έχουν αναπτύξει κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, καθώς και να διαπιστωθεί πιθανή επίδραση των συστάσεων της UNESCO στο πλαίσιο της ΔΕΒΑ, ως προς τους οδηγούς και τα προγράμματα σπουδών των ΠΤΔΕ, αναφορικά με τη θεματική των προσφερόμενων μαθημάτων και τη διδακτική/επιστημολογική τους προσέγγιση. Συνδυασμός ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων έρευνας θεωρήθηκε ότι εξυπηρετεί καλύτερα τις ερευνητικές ανάγκες της παρούσας διατριβής. Με βάση αυτό το σκεπτικό υιοθετήθηκε:
1 Τα εννέα ΠΤΔΕ Ελλάδος είναι τα εξής:
1. ΠΤΔΕ, Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
2. ΠΤΔΕ, Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
3. ΠΤΔΕ, Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
4. ΠΤΔΕ, Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
5. ΠΤΔΕ, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
6. ΠΤΔΕ, Πανεπιστημίου Πατρών.
7. ΠΤΔΕ, Πανεπιστημίου Κρήτης.
8. ΠΤΔΕ, Πανεπιστημίου Αιγαίου.
9. ΠΤΔΕ, Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
1. «ποσοτική» ερευνητική προσέγγιση με χρήση «δομημένου ανώνυμου ερωτηματολογίου, κλειστού τύπου», το οποίο μοιράστηκε σε ένα δείγμα 864 τεταρτοετών φοιτητές όλων των ΠΤΔΕ Ελλάδος, το ακαδημαϊκού έτος 2011-12) και 2. «ποιοτική» ερευνητική προσέγγιση με «παραγωγική θεματική ανάλυση περιεχομένου» σε οδηγούς και προγράμματα σπουδών των ΠΤΔΕ Ελλάδος, όπως αυτά εμφανίζονταν στις ιστοσελίδες τους τη χρονική περίοδο των ακαδημαϊκών ετών 2007-12. Μέσα από τα ερευνητικά ευρήματα, εμφανίζονται περίπου οι μισοί φοιτητές του δείγματος να δηλώνουν ότι έχουν παρακολουθήσει μαθήματα που να σχετίζονται άμεσα με τη βιώσιμη ανάπτυξη (ΒΑ), με περίπου έναν στους τρεις (30%) να δηλώνει ότι κατά τη διάρκεια των σπουδών του, δεν έχει παρακολουθήσει κανένα μάθημα το οποίο να συσχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με αυτή. Λιγότεροι επίσης από τους μισούς φοιτητές (45%) δηλώνουν ότι τα πανεπιστημιακά μαθήματα αποτελούν γι’ αυτούς μία από τις τρεις πρώτες βασικές πηγές πληροφόρησης σχετικά με τη ΒΑ, με υψηλό αριθμό φοιτητών, έναν στους τέσσερις (25%), να μην τα υπολογίζει καθόλου ως μία από τις «διαθέσιμες» πηγές σχετικής ενημέρωσης. Η μέθοδος διδασκαλίας που κυριαρχεί σε όλα τα ΠΤΔΕ Ελλάδος εμφανίζεται να είναι η «παράδοση» (το 80% των φοιτητών την κατατάσσει ως πρώτη πιο συχνά εφαρμοζόμενη μέθοδο) με διδακτικές και μαθησιακές μεθόδους που, βάσει βιβλιογραφίας, αρμόζουν περισσότερο στην ΕΒΑ, να δείχνουν να απουσιάζουν. Ως προς τις ενέργειες που δηλώνουν ότι έχουν κάνει οι φοιτητές, εμφανίζονται να υπερισχύουν απλές παραδοσιακά φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις, με ελάχιστους να αναφέρονται σε κοινωνικές ή οικονομικές δράσεις ΒΑ. Ενθαρρυντικό δείχνει το γεγονός ότι περίπου οι μισοί φοιτητές του δείγματος επιλέγουν ως βασική λειτουργία της εκπαίδευσης, την «ενίσχυση αλλαγών προς μια δικαιότερη κοινωνία και έναν καλύτερο κόσμο», μια άποψη που συνάδει περισσότερο με τον μετασχηματιστικό ρόλο της ΕΒΑ, χωρίς ωστόσο αυτό να δείχνει να αποτελεί σημαντική παράμετρο στη διαμόρφωση των αυτοπροσδιοριζόμενων ικανοτήτων ΕΒΑ.
Γενικά εμφανίζεται οι φοιτητές του δείγματος να θεωρούν ότι διαθέτουν σε ικανοποιητικό βαθμό ικανότητες ΕΒΑ. Θετικές στάσεις εμφανίζουν επίσης γύρω από ζητήματα ΒΑ που άπτονται της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Σε μικρό βαθμό θετική επίδραση στη διαμόρφωση αυτών των ικανοτήτων, δείχνουν να έχουν τα μαθήματα σχετικά με ΒΑ που έχουν παρακολουθήσει οι φοιτητές. Από την άλλη, χαμηλή επίδραση εμφανίζεται να έχει το τμήμα στο οποίο φοιτούν. Μέσα από τη μελέτη των οδηγών και προγραμμάτων σπουδών των ΠΤΔΕ Ελλάδος, εμφανίζεται σε πολλά από τα προσφερόμενα μαθήματα να πραγματεύονται κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά ζητήματα καθώς επίσης και να προτείνονται διδακτικές μέθοδοι σύμφωνες με όσα αναφέρονται στη βιβλιογραφία στο πλαίσιο της ΕΒΑ. Ωστόσο οι αναφορές στις έννοιες βιωσιμότητα ή αειφορία είναι πολύ περιορισμένες και εμφανίζονται συνήθως σε μαθήματα που σχετίζονται με την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Αξιοσημείωτο τέλος είναι, ότι ελάχιστα μαθήματα σε όλα τα ΠΤΔΕ πραγματεύονται «οικονομικά» και «αναπτυξιακά» ζητήματα. Γενικό συμπέρασμα, τόσο από τα δεδομένα του ερωτηματολογίου όσο και από τη μελέτη των οδηγών σπουδών, είναι ότι για την περίοδο που διεξήχθη η παρούσα έρευνα, η επίδραση της ΔΕΒΑ στα ΠΤΔΕ εμφανίζεται σχετικά περιορισμένη και μάλλον όχι στο επιθυμητό επίπεδο. Προτείνεται λοιπόν επιπλέον προσφορά μαθημάτων αλλά και μία γενικότερη αναμόρφωση της λειτουργίας των ΠΤΔΕ στο πλαίσιο της ΕΒΑ, με έμφαση σε αλλαγές αναφορικά με διδακτικές προσεγγίσεις και διαδικασίες αξιολόγησης. Απαιτείται τέλος περαιτέρω έρευνα αναφορικά με τις ιδιαιτερότητες που εμφανίζει κάθε τμήμα τόσο ως προς τις ικανότητες ΕΒΑ των φοιτητών του όσο και ως προς τη γενικότερη λειτουργία του.
|
Συλλογές
