| Περίληψη |
Η νεο-αγγειογένεση είναι μια σύνθετη και πολυσταδιακή διεργασία που οδηγεί στο σχηματισμό νέων αγγείων αίματος από το προϋπάρχον αγγειακό δίκτυο των ιστών. Πρόσφατες πειραματικές και κλινικές μελέτες απέδειξαν ότι η νεο-αγγειογένεση είναι απαραίτητη στον καρκίνο για την εξέλιξη, τη διεισδυτικότητα και τη μετάσταση. Μάλιστα η ανάπτυξη του καρκινικού όγκου πέραν των 1-2mm στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στην νεο-αγγειογένεση, η οποία συνεισφέρει και στην μεταστατική διαδικασία. Ο μηχανισμός που ελέγχει το αγγειογενετικό δυναμικό σε έναν όγκο δεν έχει διευκρινιστεί μέχρι σήμερα. Πιστεύεται ότι είτε αυξάνεται υπέρμετρα η έκφραση αγγειογενετικών παραγόντων είτε αναστέλλεται η παραγωγή των αγγειοκατασταλτικών, διαταράσσοντας τη φυσιολογική ισορροπία. O συνδυασμός περιβαλλοντικών και γενετικών αλλαγών φαίνεται να επηρεάζει την έναρξη της διαδικασίας. Ο ρόλος του φαινομένου της αγγειογένεσης έχει περιγραφεί σε όλους σχεδόν τους καρκίνους του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού και σε μικρότερο βαθμό στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Υποστηρίζεται ότι αποτελεί ένα συνοδευτικό γεγονός στη διαδικασία της καρκινογένεσης και μπορεί να αποτελέσει ένδειξη και μέτρο του σταδίου της καρκινικής εξαλλαγής. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση του μηχανισμού που ελέγχει την επαγωγή της αγγειογενετικής δραστηριότητας στα κυριότερα νεοπλάσματα που προσβάλλουν τον γυναικείο πληθυσμό και να προσδιορίσουμε τυχόν ομοιότητες ή διαφορές στην αγγειογενετική διαδικασία που συνοδεύει την κακοήθη εξαλλαγή των επιθηλιακών κυττάρων σε αυτούς τους καρκίνους. Για το λόγο αυτό μελετήσαμε την έκφραση σε επίπεδο mRNA των αυξητικών παραγόντων VEGF, bFGF, TGF-β1, β2, β3 και των υποδοχέων του TGF-β RI, RII, RIII με τη μέθοδο της RT-PCR σε δείγματα ιστών με καρκίνο του μαστού καθώς και σε παρακείμενους φυσιολογικούς ιστούς από τις ίδιες ασθενείς. Επίσης εξετάσθηκαν τα επίπεδα πρωτεϊνικής έκφρασης των VEGF και TGF-β1 (western blot analysis) και συσχετίστηκαν με την έκφραση σε επίπεδο mRNA. Στο δεύτερο μέρος της παρούσας διατριβής η μελέτη έκφρασης των παραπάνω αυξητικών παραγόντων επαναλήφθηκε σε δείγματα ιστών από ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες, καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και σε φυσιολογικό τράχηλο. Στόχος της μελέτης ήταν: α) να ταυτοποιηθεί το προφίλ έκφρασης των κυριότερων αγγειογενετικών παραγόντων που έχει δειχθεί ότι εμπλέκονται στην αγγειογένεση, β) να διερευνηθεί η συσχέτισή του με τα κλινικά χαρακτηριστικά των δειγμάτων και κυρίως με την έκταση και βαρύτητα της κακοήθους βλάβης και γ) να ελεγχθεί η πιθανότητα χρήσης του μοριακού προτύπου έκφρασης των αυξητικών παραγόντων ως μοριακού δείκτη της αγγειογένεσης και του κινδύνου καρκινικής εκτροπής των επιθηλιακών κυττάρων στα γυναικεία νεοπλάσματα. Τα αποτελέσματα της μελέτης στον καρκίνο του μαστού έδειξαν στατιστικά σημαντική αύξηση των επιπέδων mRNA του TGF-β3 και μείωση αυτών του bFGF στα καρκινικά δείγματα σε σύγκριση με τους φυσιολογικούς ιστούς (P=0.031, 0.043 αντίστοιχα). Αύξηση παρατηρήθηκε και στο mRNA του VEGF αλλά δεν ήταν στατιστικά σημαντική. Τα επίπεδα πρωτεΐνης του VEGF βρέθηκαν αυξημένα σε καρκινικούς ιστούς ασθενών μετά την εμμηνόπαυση (P=0.01). Τα mRNA επίπεδα των TGF-β1, β3 βρέθηκαν να διαφέρουν ανάλογα με τον ιστολογικό τύπο των καρκινωμάτων (P=0.020, 0.043 αντίστοιχα), ενώ διαπιστώθηκε ισχυρή ορμονική επίδραση των υποδοχέων οιστρογόνων και προγεστερόνης στην mRNA έκφραση των περισσοτέρων υποκαταστατών και υποδοχέων του TGF-β. Τα επίπεδα πρωτεΐνης του TGF-β1 βρέθηκαν να συσχετίζονται αρνητικά με αυτά του mRNA (P=0.016) από την ανάλυση ζευγών δειγμάτων. Η μελέτη του προτύπου έκφρασης (συν-έκφραση των παραγόντων ανά δυο) αποκάλυψε απορρύθμιση του προφίλ mRNA έκφρασης των αυξητικών παραγόντων που μελετήσαμε στον καρκίνο συγκριτικά με τους φυσιολογικούς ιστούς. Τα αποτελέσματα της μελέτης στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας έδειξαν στατιστικά σημαντική αύξηση των επιπέδων mRNA των VEGF, TGF-β1, TGF-β RI και μείωση αυτών του bFGF αυξανομένης της επιθηλιακής βλάβης (normal, CIN, Cancer) (P=0.015, 0.001, 0.008, και 0.029 αντίστοιχα). Οι υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακές βλάβες (High-grade SIL) επέδειξαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα mRNA του VEGF συγκριτικά με τις χαμηλού βαθμού αλλοιώσεις (Low-grade SIL) (P=0.039), και αυξανομένης της βαρύτητας της ενδοεπιθηλιακής αλλοίωσης (CIN I, II, III) (P<0.0001). Οι υποδοχείς TGF-β RΙ και TGF-β RΙΙΙ επέδειξαν στατιστικά σημαντική συσχέτιση συν- έκφρασης μεταξύ τους σε επίπεδο mRNA καθώς και με τους υποκαταστάτες TGF-β2, β1 (P<0.0001, 0.005, 0.002 αντίστοιχα) στα φυσιολογικά δείγματα τραχήλου, επιβεβαιώνοντας το γνωστό μηχανισμό μεταγωγής σήματος του TGF-β μέσω σχηματισμού του ετερο-τετραμερούς συμπλόκου-σηματοδότη. Εντούτοις, διαπιστώθηκε απορρύθμιση του προφίλ συν-έκφρασης του συνόλου των αυξητικών παραγόντων που μελετήθηκε, τόσο στις ενδοεπιθηλιακές βλάβες (CIN), όσο και στον καρκίνο του τραχήλου σε σύγκριση με την ομάδα των φυσιολογικών ιστών. Περισσότερες και πιο ισχυρές συσχετίσεις παρατηρήθηκαν στην ομάδα των φυσιολογικών δειγμάτων, λιγότερες στις CIN βλάβες και ακόμα λιγότερες στον καρκίνο. Από τη σύγκριση των αποτελεσμάτων μας στον καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας διαπιστώσαμε ότι διαφορετικοί αυξητικοί παράγοντες φαίνεται να κυριαρχούν στην αγγειογενετική δραστηριότητα που συνοδεύει την κακοήθη εξαλλαγή σε κάθε τύπο καρκίνου. Η απορρύθμιση της έκφρασης σε επίπεδο mRNA των VEGF, bFGF, TGF-β1, και του υποδοχέα TGF-β RI εμπλέκεται στη διαδικασία της καρκινικής εκτροπής στον τράχηλο της μήτρας, αλλά τα επίπεδα mRNA του bFGF και του TGF-β3 διαφέρουν σημαντικά στα καρκινικά και φυσιολογικά δείγματα του μαστού. Η σύγκριση των επιπέδων έκφρασης των αυξητικών παραγόντων που μελετήθηκαν, με τα κλινικοπαθολογικά χαρακτηριστικά των όγκων απέδωσε επίσης διαφορετικά αποτελέσματα, ενισχύοντας την άποψη ότι ο μηχανισμός που ελέγχει την αγγειογένεση ρυθμίζεται και από περιβαλλοντικούς παράγοντες (context dependent). Η απορρύθμιση όμως του προφίλ συν-έκφρασης του συνόλου των αυξητικών παραγόντων που μελετήσαμε στον καρκίνο (και στις ενδοεπιθηλιακές βλάβες) σε σύγκριση με τους υγιείς ιστούς, είναι κοινό στοιχείο και στους δύο τύπους καρκίνων και προσδίδει επιπλέον αποδείξεις ότι η ανάπτυξη καρκίνου συνοδεύεται από διατάραξη της φυσιολογικής ισορροπίας επαγωγέων και καταστολέων της αγγειογένεσης. Τα ευρήματα της παρούσας διατριβής παρέχουν ενδείξεις για την πιθανή χρήση του προφίλ έκφρασης των αυξητικών παραγόντων ως μοριακού δείκτη της αγγειογένεσης και του κινδύνου καρκινικής εκτροπής των επιθηλιακών κυττάρων στα γυναικεία νεοπλάσματα.
|
Συλλογές
