| Περίληψη |
Η βιογεωγραφία μελετά τα πρότυπα κατανομής των οργανισμών και των
οικοσυστημάτων στο γεωγραφικό χώρο και στο γεωλογικό χρόνο και τους
μηχανισμούς που τα επηρεάζουν. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο
σχηματίζονται οι βιολογικές κοινότητες, γιατί διαφέρουν μεταξύ τους και ο
προσδιορισμός των μηχανισμών που καθορίζουν τη συγκρότηση βιοκοινοτήτων
αποτελούν βασικούς και θεμελιώδεις στόχους της οικολογίας και της
βιογεωγραφίας. Η παρούσα διατριβή στοχεύει να μελετήσει τη βιογεωγραφία των
χερσαίων σαλιγκαριών του Αιγαίου, τόσο σε βασικό επίπεδο, μελετώντας με
σύγχρονα εργαλεία τα πρότυπα και τους μηχανισμούς που επηρεάζουν τη σύνθεση
των βιοκοινοτήτων και της βιοποικιλότητας, όσο και σε πιο εφαρμοσμένο επίπεδο
διαχείρισης και προστασίας. Ιδιαίτερη έμφαση της διατριβής δίνεται στην επίδραση
της ανθρώπινης δραστηριότητας, καθώς διανύουμε μια περίοδο κατά την οποία
επηρεάζει σημαντικά τα οικοσυστήματα, το κλίμα και τη βιοποικιλότητα σε
παγκόσμιο επίπεδο, με τις επιπτώσεις της να είναι ιδιαίτερα σοβαρές στη νησιωτική
βιοποικιλότητα.
Ο βιόκοσμος των νησιών έχει προσελκύσει την προσοχή των βιολόγων, καθώς η
φυσική απομόνωσή τους επιτρέπει μια πιο απλή αξιολόγηση των διαφόρων
διαδικασιών που σχετίζονται με τη συγκρότηση και τη διατήρηση των
βιοκοινοτήτων. Επιπλέον, τα χερσαία γαστερόποδα αποτελούν σημαντική
συνιστώσα της παγκόσμιας βιοποικιλότητας, αντιπροσωπεύοντας μια από τις πιο
πλούσιες σε είδη ομάδες χερσαίων ζώων, τα οποία αν και θεωρητικά έχουν μικρή
ικανότητα διασποράς, απαντώνται σχεδόν παντού στη Γη και καταλαμβάνουν ένα
εξαιρετικά ευρύ φάσμα οικοτόπων.
Το αρχιπέλαγος του Αιγαίου και τα σαλιγκάρια δημιουργούν ένα πλαίσιο που
προσδίδει ιδιαίτερη αξία στη μελέτη, καθώς προσφέρει ένα διαφορετικό πρίσμα
από αυτό που έχει χρησιμοποιηθεί κυρίαρχα για την παραγωγή θεωρίας και γνώσης
στη νησιωτική βιογεωγραφία, δηλαδή ωκεάνια νησιά και σπονδυλωτούς ή φυτικούς
οργανισμούς. Έτσι η βαθύτερη μελέτη ασπόνδυλων και ο συνδυασμός ταξινομικής,
λειτουργικής ποικιλότητας των βιοκοινοτήτων στα νησιά του Αιγαίου μπορεί να
επιβεβαιώσει, να διαψεύσει ή να τροποποιήσει τον τρόπο με τον οποίο
αντιλαμβανόμαστε τη σύνθεση της ζωής στα νησιώτικά συγκροτήματα.
Στο Κεφάλαιο 2 προσεγγίστηκαν πτυχές της συγκρότησης νησιωτικών βιοκοινοτήτων
χερσαίων σαλιγκαριών στα νησιά του Αιγαίου, με τη χρήση ανάλυσης δικτύων,
εγκιβωτισμού και συνεμφάνισης ειδών. Η ανάλυση δικτύων αποτελεί εξαιρετικό
εργαλείο τόσο για τη μελέτη της σύνδεσης μεταξύ των νησιών όσο των ιδιοτήτων
του δικτύου, όπως ο εγκιβωτισμός και η modularity για τον προσδιορισμό
διεργασιών που συντελούν στην σύνθεση και αλληλεπίδρασης των βιοκοινοτήτων.
Επιπρόσθετα και συμπληρωματικά μελετήθηκε η συνεμφάνιση ειδών σε μικρά
νησιά με στόχο τον προσδιορισμό ζευγών ειδών με πιθανές σχέσεις
αλληλεπίδρασης.
Στο Κεφάλαιο 3 εξετάστηκε αν οι νησιωτικές κοινότητες χερσαίων σαλιγκαριών
συγκλίνουν προς παρόμοιες λειτουργικές ιδιότητες και ταξινομική σύνθεση και
αξιολογήθηκε κατά πόσο η λειτουργική ποικιλότητα των νησιών καθορίζεται από
βιογεωγραφικά χαρακτηριστικά τους, όπως η έκταση και η απόσταση από την πηγή
ειδών, καθώς και από μεταβλητές που σχετίζονται με την ανθρώπινη επίδραση και
δραστηριότητα. Καταδείχθηκε ότι τα νησιά του Αιγαίου έχουν σημαντικά υψηλή
λειτουργική ποικιλότητα χερσαίων σαλιγκαριών, και επιπλέον πως οι βιοκοινότητες
των χερσαίων σαλιγκαριών στο Αιγαίο διαμορφώνονται μέσω μη τυχαίων
διαδικασιών. Στο κεφαλαίο αυτό για πρώτη φορά τεκμηριώθηκε σύγκλιση
λειτουργικής ποικιλότητας σε βιοκοινότητες ηπειρωτικών νησιών.
Στο Κεφάλαιο 4 μελετήθηκε η σχέση έκτασης-αριθμού ειδών για 6 διαφορετικές
ζωικές ομάδες στα νησιά του Αιγαίου, σε μια αρχική προσπάθεια να
προσδιοριστούν ομοιότητες και αποκλίσεις μεταξύ των διαφορετικών ομάδων
χρησιμοποιώντας ως εργαλείο έναν από τους λίγους «νόμους της οικολογίας». Στην
ενότητα αυτή, καταδεικνύεται πως καθώς διαφορετικοί οργανισμοί
αντιλαμβάνονται την έκταση και κατ’ επέκταση το διαθέσιμο «οικολογικό χώρο» με
διαφορετικό τρόπο.
Τέλος, τα κενά ή οι ελλείψεις στη γνώση σχετικά με την ταυτότητα των ειδών, και
την κατανομή της βιοποικιλότητας αναγκάζουν συχνά τους επιστήμονες να
εργάζονται με ελλιπή έως και μη αντιπροσωπευτικά δεδομένα. Καθώς η
μεροληπτική και μη αντιπροσωπευτική γνώση θέτει σε κίνδυνο την ικανότητά μας
να περιγράφουμε και να κατανοούμε την υπάρχουσα βιοποικιλότητα, αλλά και να
κάνουμε ακριβείς προβλέψεις για το πώς μπορεί να αλλάξει στο μέλλον,
συμπληρωματικό στόχο της παρούσας διατριβής αποτέλεσε η επικαιροποίηση και η
αύξηση της ποιότητας δεδομένων για τα χερσαία σαλιγκάρια του Αιγαίου.
|
Συλλογές
