| Περίληψη |
Οι συγκεντρώσεις διαφόρων μετάλλων και άλλων ιχνοστοιχείων μελετήθηκαν στα
ιζήματα, στα εκτρεφόμενα ψάρια (λαβράκι Dicentrarchus labrax και τσιπούρα Sparus
aurata), στους άγριους ιχθυοπληθυσμούς που συναθροίζονται γύρω από τους ιχθυοκλωβούς
και στους μακροβενθικούς οργανισμούς σε ιχθυοτροφεία της Ανατολικής Μεσογείου. Στόχος
της παρούσας μελέτης ήταν η εύρεση της κατανομής των μετάλλων στο θαλάσσιο
περιβάλλον και στους ζωντανούς οργανισμούς και της σχέσης που συνδέει τη
βιοσυσσώρευση και τη βιοδιαθεσιμότητα τους με διάφορες περιβαλλοντικές παραμέτρους
ώστε να εκτιμηθεί ο βαθμός της επικινδυνότητάς τους για τα διάφορα μέλη της τροφικής
αλυσίδας. Επιλέχθηκαν τέσσερις περιοχές υδατοκαλλιέργειας, δύο στο Αιγαίο και δύο στο
Ιόνιο Πέλαγος. Συλλέχθηκαν δείγματα ιζήματος κάτω από τους κλωβούς και σε αποστάσεις
5, 10, 25 και 50 m κατά μήκος της κατεύθυνσης των κυρίων ρευμάτων της κάθε περιοχής και
από έναν σταθμό αναφοράς σε κάθε περιοχή 400-1000 m από την κάθε μονάδα. Έγινε επίσης
συλλογή δειγμάτων ψαριών (σάρκα, συκώτι, βράγχια, οστά, έντερο, γονάδες, στομάχι,
στομαχικό περιεχόμενο) και δειγμάτων μακροπανιδικών ταξινομικών ομάδων (taxa).
Όσον αφορά τα μέταλλα στις περιοχές των ιχθυοτροφείων, οι αλλαγές των γεωχημικών
παραμέτρων των ιζημάτων επηρεάζουν σημαντικά τη βιοδιαθεσιμότητα τους και την
κατανομή τους στα ιζήματα. Οπότε με βάση τη σύσταση των ιζημάτων σε μέταλλα, τα
ιζήματα κατηγοριοποιήθηκαν σε χοντρόκοκκα οξειδωτικά και λεπτόκοκκα ανοξικά. Τα
λασπώδη και ανοξικά ιζήματα είχαν υψηλότερες συγκεντρώσεις σε όλα σχεδόν τα μέταλλα
από ότι τα χοντρόκοκκα και οξειδωτικά ιζήματα. Στα ανοξικά ιζήματα, όλα τα μέταλλα είχαν
υψηλότερες συγκεντρώσεις στα ιζήματα από τους επιβαρυμένους σταθμούς από ότι στα
ιζήματα από τους σταθμούς αναφοράς, ενώ στα οξειδωτικά ιζήματα, πολλά μέταλλα είχαν
χαμηλότερες συγκεντρώσεις στα ιζήματα των επιβαρυμένων σταθμών από ότι των σταθμών
αναφοράς. Οι σημαντικότερες παράμετροι που μειώνουν τη βιοδιαθεσιμότητα των μετάλλων
στους οργανισμούς δεσμεύοντάς τα στο ίζημα είναι το αυξημένο ποσοστό ιλύος, το υψηλό
οργανικό υλικό και το χαμηλό οξειδοαναγωγικό δυναμικό. Βρέθηκε ότι τα ψάρια που
εκτρέφονται σε μη-εκτεθειμένες περιοχές με ανοξικό υπόστρωμα συσσωρεύουν χαμηλότερες
συγκεντρώσεις μετάλλων στη σάρκα, στα οστά και στο έντερο και υψηλότερες
συγκεντρώσεις μετάλλων στα βράγχια και στο συκώτι από ότι τα ψάρια που εκτρέφονται σε
εκτεθειμένες περιοχές με οξειδωτικό υπόστρωμα. Τα άγρια ψάρια που συναθροίζονται σε
περιοχές με ανοξικό υπόστρωμα συσσωρεύουν μέταλλα στα βράγχια τους μέσω του
ενδιαιτήματός τους, ενώ αυτά που συναθροίζονται σε περιοχές με οξειδωτικό υπόστρωμα
συσσωρεύουν μέταλλα στο έντερο τους μέσω της διατροφής τους. Επίσης βρέθηκε ότι οι συγκεντρώσεις των μετάλλων στα βενθικά ασπόνδυλα αυξάνουν με την αύξηση του
ποσοστού ιλύος, του ανθεκτικού οργανικού υλικού και της χλωροφύλλης-α στα ιζήματα.
Οι επιπτώσεις των μετάλλων στα ιζήματα των ιχθυοκαλλιεργειών βρέθηκαν ότι ήταν
αμελητέες πέραν των 25 – 50 m από την άκρη των κλωβών. Επιπλέον, στην παρούσα μελέτη
διαπιστώθηκε ότι τα διάφορα είδη άγριων ψαριών που συναθροίζονται γύρω από τους
ιχθυοκλωβούς συσσωρεύουν περισσότερα μέταλλα με υψηλότερες συγκεντρώσεις από ότι τα
εκτρεφόμενα ψάρια. Τα βενθικά ασπόνδυλα συσσωρεύουν χαμηλότερες συγκεντρώσεις
μετάλλων από ότι τα ιζήματα. Τα ανθεκτικά είδη (tolerant species) του μακροβένθους
συσσωρεύουν υψηλότερες συγκεντρώσεις μετάλλων από ότι τα ευαίσθητα είδη (equilibrium
species). Η βιοσυσσώρευση των μετάλλων στο μακροβένθος επηρεάζεται από τα οικολογικά
(ενδιαίτημα, κινητικότητα, διατροφικές συνήθειες, βιοανάδευση) και μορφολογικά (σχήμα
και μέγεθος σώματος) χαρακτηριστικά των οργανισμών.
Το As σε οξειδωτικά και ανοξικά ιζήματα και ο Cu, ο Zn και ο Fe στα ανοξικά μπορούν
να προκαλέσουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα στην υδρόβια ζωή των περιοχών των
ιχθυοτροφείων. Στα εκτρεφόμενα ψάρια, ανιχνεύθηκε βιοσυσσώρευση, μέσω της διατροφής,
του Hg και του Cs στη σάρκα του λαβρακιού, του Cu στο συκώτι του λαβρακιού και του P,
του Ca και του Sr στα οστά και των δύο ειδών. Στην παρούσα μελέτη βρέθηκε ότι ο Hg
βιομεγεθύνεται στους ιστούς των άγριων ψαριών που συναθροίζονται γύρω από τους
ιχθυοκλωβούς εξαιτίας της διατροφής τους με ζωοβένθος. Επομένως ο Hg στα εκτρεφόμενα
και άγρια ψάρια μπορεί να αυξηθεί σημαντικά μέσω της διατροφής τους και, ενδεχομένως, να
επηρεάσει τόσο την υγεία των ψαριών όσο και την υγεία των καταναλωτών – ανθρώπων. Η
σάρκα των εκτρεφόμενων και των άγριων ψαριών συσσωρεύει τις χαμηλότερες
συγκεντρώσεις των περισσότερων μετάλλων ενώ το συκώτι και τα οστά τις υψηλότερες σε
σχέση με τους άλλους ιστούς. Ωστόσο το βρώσιμο μέρος (σάρκα) των δύο εκτρεφόμενων
ειδών δεν υπερέβαινε τα επιτρεπτά όρια και, επομένως, η κατανάλωση του θα μπορούσε να
θεωρηθεί ασφαλής για την ανθρώπινη υγεία, ενώ κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία από την
κατανάλωση άγριων ψαριών μπορεί να προκληθεί λόγω αυξημένων συγκεντρώσεων Fe, As
(ανόργανου) και Hg. Τα εκτρεφόμενα και τα άγρια ψάρια είναι καλές πηγές ουσιωδών
στοιχείων για την ανθρώπινη υγεία όπως P, K, Cr και Se με τον κέφαλο (Mugil cephalus), τη
μαρίδα (Spicara smaris) και τον χάνο (Serranus cabrilla) να είναι εξαιρετικές πηγές Ca και
Se.
|
Συλλογές
