| Περίληψη |
Στο πλαίσιο της στωικής φιλοσοφίας, η κατάκτηση της αρετής προϋποθέτει την άσκηση της ψυχής. Για να φτάσουμε, όμως, στην ψυχή, χρειάζεται πρώτα να ασχοληθούμε με το σώμα, το οποίο με τη σειρά του θα μας οδηγήσει στην καλλιέργεια της. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν δεν υπάρχει η απαιτούμενη καθοδήγηση. Η καθοδήγηση αυτή παρέχεται από τον κατεξοχήν αρμόδιο, τον στωικό φιλόσοφο. Πέρα από τη θεωρητική γνώση που θα προσφέρει, οι πνευματικές ασκήσεις συμβάλλουν στην ευπρεπή ζωή. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει πρώτα να αποσαφηνιστεί ότι ο καθένας επιλέγει να διακριθεί σε διαφορετικές αρετές. Άλλωστε, η κάθε προσωπικότητα θα επιλέξει να εκφραστεί με το δικό της τρόπο. Υπάρχουν, όμως, όρια που υπαγορεύονται από την κοινή φύση που μοιράζονται από κοινού όλοι οι άνθρωποι και χαρακτηρίζουν την κάθε προσωπικότητα ως προς τη συμπεριφορά της. Οι προθέσεις τους μπορούν να αποκαλυφθούν και για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να ελέγχονται εκείνα που τις μαρτυρούν αλλά και να μεταχειρίζονται κατάλληλα, ώστε να εκφράζουν σεβασμό προς τον συνάνθρωπο. Ο τρόπος για να ενδυναμωθεί η ψυχή είναι η επιμονή στην αυτοκυριαρχία και, ως εκ τούτου, η απελευθέρωση από τα πάθη που δεν αφήνουν περιθώρια σκέψης. Επιδιωκόμενος, βέβαια, στόχος δεν είναι η ριζική εξάλειψη όλων των συναισθημάτων. Αντιθέτως, επιδιώκεται να εξαλειφθούν οι ανάρμοστες εκφράσεις των συναισθημάτων που καταδυναστεύουν την ψυχή. Στην οχύρωσή μας, όμως, θα πρέπει να συμπεριληφθεί η ανθρώπινη αδελφικότητα, της οποίας η θεραπευτική επίδραση προκύπτει από την ιδέα ότι είμαστε πολίτες του κόσμου που μοιραζόμαστε την ίδια λογική. Αυτό σημαίνει πως η αφοσίωση στη λογική οργάνωση του σύμπαντος παρέχει τα κατάλληλα πρότυπα συμπεριφοράς και εάν για κάποιον λόγο αποκοπούμε από αυτήν την ολότητα, τότε θα χάσουμε τη συνοχή του λογικού και ηθικού πράττειν μας. Σημαντικό ρόλο προς την κατεύθυνση αυτή παίζουν οι τεχνικές που προτείνονται, ώστε να διασφαλίζεται ο σεβασμός και να καλλιεργείται το φιλάνθρωπο πνεύμα. Τι γίνεται, όμως, με το αίσθημα του ψυχικού πόνου, του φόβου και του θυμού; Πώς μπορούν αυτά να ελεγχθούν ή έστω να περιοριστούν; Όσο αφορά στον θυμό, αρκετοί άνθρωποι θα ήθελαν να απαλλαγούν από αυτόν, γιατί πολύ απλά δεν ξέρουν πού μπορεί να τους οδηγήσει. Είναι δύσκολο βέβαια να χαλιναγωγηθεί. Παρ’ όλα αυτά, ο περιορισμός του είναι πρακτικά δυνατός εάν ακολουθήσουμε ορισμένες τεχνικές που ενισχύουν την άμυνά μας και κατ’ επέκταση συμβάλλουν στην καλλιέργεια της ανθρωπιά μας. Από την άλλη μεριά, και ο φόβος είναι παράλογος, όπως και τα υπόλοιπα τυπικά συναισθήματα, επειδή διαστρεβλώνουν την εικόνα μας για τα πραγματικά αγαθά της ζωής. Η εξάλειψή και αυτού του αισθήματος κρίνεται επιτακτική, επειδή διαμορφώνει ευτυχισμένους ανθρώπους που νιώθουν ασφάλεια και προστασία. Κάτι τέτοιο, όμως, θα έθετε σε κίνδυνο την ανθρωπιά μας. Γι’ αυτό και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί κάποιος δικαιολογημένα να νιώσει φόβο αλλά και συγχρόνως να τον ελέγξει. Για τον λόγο αυτό, σημαντικό ρόλο αποκτά η ψυχική ενδυνάμωση, ώστε να αποκτηθεί η αταραξία που χρειάζεται ενόψει των απρόβλεπτων και αναπάντεχων καταστάσεων της ζωής. Ακολουθώντας την ίδια λογική, και το πένθος πρέπει να εξαλειφθεί. Πρέπει, βέβαια, να αντιμετωπίζεται με ψυχραιμία και η φιλοσοφία γίνεται το μέσο με το οποίο θα θεραπευτεί το μυαλό. Ο μετριοπαθής, όμως, στωικισμός δεν συμβουλεύει να μένουμε ασυγκίνητοι. Απεναντίας, μάς δείχνει τις ειλικρινείς εκφράσεις πένθους, και κατ’ επέκταση όλων των παθών, οι οποίες συμβάλλουν στην ανακούφιση της ψυχής, αλλά και τρόπους διαχείρισής του με σημαντικό παράγοντα τη λειτουργία της μνήμης.
|
Αναζήτηση
