| Περίληψη |
Εισαγωγή: Στα πλαίσια επιχειρησιακού σχεδιασμού της 7ης Υγειονομικής
Περιφέρειας Κρήτης, εκπονήθηκε η παρούσα περιγραφική, διερευνητική
μελέτη (action research) προκειμένου να συμβάλει στο στρατηγικό σχεδιασμό
πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ). Χρησιμοποιήθηκαν οι μέθοδοι
«ανάλυση εργασίας» και «εκτίμηση αναγκών» όπως αυτές προτείνονται για
την αποτελεσματική διαχείριση ανθρώπινων πόρων.
Σκοπός: Η περιγραφή και διερεύνηση της νοσηλευτικής πρακτικής
(νοσηλευτικού έργου) όσον αφορά στους ρόλους, στις κλινικές πράξεις,
αρμοδιότητες και στις ανάγκες συνεχιζόμενης εκπαίδευσης (ΣΕ), κατάρτισης,
και επαγγελματικής εξέλιξης του νοσηλευτικού προσωπικού που εργάζεται
στα Κέντρα Υγείας (ΚΥ) και Περιφερειακά Ιατρεία (ΠΙ) της υγειονομικής
περιφέρειας Κρήτης, καθώς και η διατύπωση αντίστοιχων προτάσεων για το
στρατηγικό σχεδιασμό πρωτοβάθμιας νοσηλευτικής φροντίδας στην Κρήτη.
Στόχοι της μελέτης ήταν:
1) Να περιγράψει τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, τις ατομικές
ικανότητες και τις επιδόσεις του νοσηλευτικού προσωπικού που
εργάζεται στα ΚΥ/ΠΙ της υγειονομικής περιφέρειας Κρήτης.
2) Να διερευνήσει τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις εργασίας (ρόλους,
κλινικές πράξεις και αρμοδιότητες) ως προς την συχνότητα και την
αυτοεκτιμώμενη δεξιότητα με την οποία εκτελούνται ανάλογα με την
κατηγορία εκπαίδευσης (ΔΕ ή ΤΕ) και το πτυχίο ειδικότητας.
3) Να διερευνήσει την ύπαρξη σταθμισμένου και διεθνώς αποδεκτού
εργαλείου για την εκτίμηση αναγκών κατάρτισης στην ΠΦΥ, το
οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο ελληνικό περιβάλλον μετά
από διαδικασία μετάφρασης, πολιτισμικής προσαρμογής και
στάθμισης.
4) Να εξετάσει τις στάσεις και τις απόψεις του νοσηλευτικού
προσωπικού σχετικά με την ΣΕ και κατάρτιση στην εργασία.
5) Να εκτιμήσει τις ανάγκες ΣΕ και κατάρτισης ανάλογα με την
κατηγορία εκπαίδευσης και το πτυχίο ειδικότητας.
6) Να καταγράψει άλλες ανάγκες επαγγελματικής εξέλιξης (διοικητικές-
υποστηρικτικές, υλικοτεχνικές, θεσμικές).
7) Να διατυπώσει προτάσεις και μέτρα που η εφαρμογή τους θα
οδηγούσε στην παροχή βελτιωμένων υπηρεσιών πρωτοβάθμιας
νοσηλευτικής φροντίδας στα ΚΥ της υγειονομικής περιφέρειας
Κρήτης.
Πληθυσμός μελέτης και μέθοδοι: Πληθυσμό-στόχο αποτέλεσε όλο το
νοσηλευτικό προσωπικό (νοσηλευτές-ΤΕ, μαίες-ΤΕ, επισκέπτες υγείας-ΤΕ, και
βοηθοί νοσηλευτών-ΔΕ) των 14 ΚΥ και των υπαγόμενων σε αυτά ΠΙ της 7ης
Υγειονομικής Περιφέρειας Κρήτης.
Η συλλογή των στοιχείων έγινε σε δύο χρονικές φάσεις. Κατά την α΄ φάση,
χρησιμοποιήθηκε το πρωτότυπο, σταθμισμένο ερωτηματολόγιο «Εκτίμηση
νοσηλευτικών πρακτικών και αναγκών στην ΠΦΥ» και επιστράφηκαν
συμπληρωμένα 92 ερωτηματολόγια. Κατά τη β΄ φάση, χρησιμοποιήθηκε το
μεταφρασμένο, πολιτισμικά προσαρμοσμένο, και σταθμισμένο
ερωτηματολόγιο «Εκτίμηση αναγκών κατάρτισης», το οποίο και
συμπληρώθηκε από 55 άτομα. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν και από τις δύο
φάσεις αναλύθηκαν στατιστικά ανά κατηγορία εκπαίδευσης (ομάδα
Α=πτυχιούχοι ΔΕ, ομάδα Β=πτυχιούχοι ΤΕ) και θέση εργασίας-ειδικότητα
(ομάδα Γ=νοσηλευτές ΤΕ+ΔΕ, ομάδα Δ=μαίες+επισκέπτες υγείας), καθώς
επίσης και ποιοτικά, με τη μέθοδο ανάλυσης περιεχομένου.
Αποτελέσματα: Παρατηρήθηκε σοβαρή υποστελέχωση (49,5% κενές οργανικές
θέσεις) και έντονη ανισοκατανομή στη σύνθεση στελέχωσης, με τους βοηθούς
νοσηλευτές να αποτελούν την πλέον πολυάριθμη κατηγορία (41,3%), σε
αντίθεση με τους επισκέπτες υγείας (5,4%). Ως προς την καθημερινά
εκτελούμενη εργασία, δεν υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση,
ανάλογα με τη κατηγορία εκπαίδευσης και τη θέση εργασίας-ειδικότητα.
Εξαίρεση αποτέλεσε ο συμβουλευτικός ρόλος, τον οποίο οι βοηθοί νοσηλευτών
αναλάμβαναν λιγότερο συχνά (p=0,01), ο εκπαιδευτικός ρόλος, τον οποίο
αναλάμβαναν συχνότερα οι μαίες και οι επισκέπτες υγείας (p=0,03), και η
λήψη ιστορικού η οποία γινόταν λιγότερο συχνά από τους νοσηλευτές ΤΕ και
ΔΕ (p=0,04). Οι κάτοχοι κλινικού τίτλου νοσηλευτικής ή μαιευτικής
ειδικότητας διαφοροποιούνταν σε σχέση με το υπόλοιπο προσωπικό ως προς
την συχνότητα άσκησης συμβουλευτικού ρόλου (p=0,04), την αξιολόγηση
παραγόντων κινδύνου (p=0,04), και την κατ’οίκον νοσηλεία (p=0,02).
Κυριότερα κίνητρα προσέλκυσης στην ΠΦΥ αποτελούσαν η καλή φήμη της
μονάδας (73,9%) και η διαμονή (71,7%) ή καταγωγή (65,2%) από την περιοχή
στην οποία εδρεύει το ΚΥ ή ΠΙ. Οι σημανικότεροι λόγοι δυσαρέσκειας από το
εργασιακό περιβάλλον ήταν οι περιορισμένες ευκαιρίες για επαγγελματική
εξέλιξη (65,2%) και η έλλειψη υποστήριξης (62%). Βασικές δυσκολίες στην
καθημερινή εργασία ήταν οι ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό (53,6%) και σε
υλικοτεχνική υποδομή (36,2%).
Οι δυνατότητες ΣΕ και επαγγελματικής εξέλιξης ήταν ιδιαίτερα περιορισμένες
και αποσπασματικές, προσφερόμενες κυρίως μακριά από τους χώρους
εργασίας. Παρά το ότι η πλειονότητα του προσωπικού είχε θετική στάση
απέναντι στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση, οι οικογενειακές υποχρεώσεις, η
απόσταση των δομών ΣΕ από τον χώρο εργασίας και η έλλειψη ελεύθερου
χρόνου αναφέρθηκαν ως τα κυριότερα εμπόδια. Η έλλειψη γνώσεων
Αγγλικής γλώσσας και χρήσης Η/Υ, οι περιορισμένες τεχνολογικές υποδομές
στους χώρους εργασίας, καθώς και η έλλειψη επαγγελματικής καθοδήγησης
αποτελούσαν κρυφούς ανασταλτικούς παράγοντες στην επιδίωξη ΣΕ.
Απο τα δεδομένα και των δύο φάσεων προέκυψε ότι η αυτο-εκτιμώμενη
επίδοση στην εργασία ήταν υψηλή, ανεξαρτήτως εκπαιδευτικής βαθμίδας ή
ειδικότητας. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι μαίες, οι οποίες σε σύγκριση με τους
νοσηλευτές παρουσίαζαν υψηλότερη επίδοση στις δραστηριότητες
«αποκτώντας πρόσβαση σε βιβλιογραφία σχετική με την κλινική σας
δουλειά» (p=0,019), «αναλύοντας στατιστικά τα ερευνητικά σας δεδομένα»
(p=0,052), και «αναλαμβάνοντας δραστηριότητες πρόληψης» (p=0,010). Ως
προς την κρισιμότητα των δραστηριοτήτων για την εργασία, δεν
παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων Α και
Β. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι δραστηριότητες «Επικοινωνώντας με τους
ασθενείς πρόσωπο-με-πρόσωπο» (p=0,034), και «Αναλαμβάνοντας
δραστηριότητες πρόληψης» (p=0,043), οι οποίες ήταν στατιστικά
σημαντικότερες για την ομάδα Β. Τέλος, η κρισιμότητα για την εργασία και η
επίδοση στις ερευνητικές/ελεγκτικές δεξιότητες διέφεραν ανάλογα με το
πτυχίο-ειδικότητα (p=0,039 και p=0,001, αντίστοιχα).
Κύριες προτεραιότητες για αντικείμενα κατάρτισης, κατά την α΄ φάση, ήταν
οι «Πρώτες βοήθειες», τα «Προγράμματα πρώιμης διάγνωσης», η «Πρόληψη
– προαγωγή υγείας» και η «Δεοντολογία». Η ατομική ικανότητα στην χρήση
Η/Υ, καθώς και οι ρόλοι, τα καθήκοντα και το εύρος της νοσηλευτικής
πρακτικής είχαν στατιστικά σημαντική συσχέτιση με την προτεραιότητα που
δινόταν σε συγκεκριμένα μαθήματα κατάρτισης. Κατά τη β΄ φάση,
σημαντικές διαφορές στις ανάγκες κατάρτισης αναδείχθηκαν σε 14 δεξιότητες,
οι οποίες ανήκαν στις ακόλουθες ευρύτερες κατηγορίες δεξιοτήτων:
ερευνητικές/ελεγκτικές, κλινικές, διευθυντικές/εποπτικές, διαπροσωπικές/
συνεργασίας, και διαχειριστικές/διοικητικές. Παράλληλα, η ηλικία και η
εργασιακή εμπειρία δεν διαφοροποιούσαν τις ανάγκες κατάρτισης.
Τέλος, οι ψυχομετρικές ιδιότητες του μεταφρασμένου ερωτηματολογίου
«Εκτίμηση αναγκών κατάρτισης» ήταν καλές. Ο βαθμός ομογένειας ήταν πολύ
καλός (α=0,985 p<0,001), καθώς επίσης και η επαναληψιμότητα (κ=0,928
p<0,0001). Σημαντικές θετικές συσχετίσεις βρέθηκαν μεταξύ της επίδοσης σε
κάθε ερώτηση ερευνητικού περιεχομένου και του εύρους ερευνητικής
συμμετοχής, γεγονός που υποδήλωνε καλή εγκυρότητα κριτηρίου. Η
παραγοντική ανάλυση ανέδειξε επτά παράγοντες με eigenvalues>1,0
KMO=0,680 και Bartlett’s test of sphericity, p<0,001.
Συζήτηση - Συμπεράσματα:
Από την επεξεργασία των επιλεγμένων μεταβλητών σκιαγραφείται με
σαφήνεια το εκτελούμενο νοσηλευτικό έργο και οι ανάγκες επαγγελματικής
εξέλιξης του ανθρώπινου δυναμικού που υπηρετεί στα ΚΥ/ΠΙ της
υγειονομικής περιφέρειας Κρήτης. Η καθημερινή νοσηλευτική πρακτική
επικεντρώνεται στην τεχνολογική φροντίδα και στον κλινικό ρόλο, ενώ η
προαγωγή υγείας και η πρόληψη γίνονται αποσπασματικά και ευκαιριακά.
Τα επαγγελματικά χαρακτηριστικά και τα επίπεδα επίδοσης των 4 ομάδων
πτυχιούχων ήταν παρόμοια με μικρές διαφοροποιήσεις, ενώ στατιστικά
σημαντικές ανάγκες περαιτέρω κατάρτισης δηλώθηκαν από όλο το
προσωπικό, με μικρές διαφοροποιήσεις μεταξύ των 4 ομάδων. Οι
ερευνητικές/ελεγκτικές δεξιότητες κατέλαβαν την πρώτη θέση στην
επιζητούμενη κατάρτιση, παράλληλα με τα αντικείμενα επιμόρφωσης στην
επείγουσα νοσηλευτική φροντίδα, πρόληψη, προαγωγή υγείας, και πρώιμη
διάγνωση. Κρίσιμα ζητήματα για την αποτελεσματική διαχείριση
ανθρώπινων πόρων στην ύπαιθρο αποτελούσαν η σοβαρή υποστελέχωση και
ανισοκατανομή στη σύνθεση, η δυσκολία προσέλκυσης ΤΕ προσωπικού, οι
περιορισμένες δυνατότητες εξέλιξης, η απουσία θεσμοθετημένου
υποστηρικτικού-συμβουλευτικού μηχανισμού, η έλλειψη διακριτών ρόλων,
και η μη εφαρμογή της ομάδας υγείας.
Με βάση τα παραπάνω, κρίνεται απαραίτητος ο στρατηγικός σχεδιασμός σε
περιφερειακό επίπεδο δραστηριοτήτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και
κατάρτισης στο χώρο εργασίας, οι οποίες θα διασφαλίζουν ένα κοινό πλαίσιο
επιμόρφωσης και επαγγελματικής εξέλιξης, επενδύοντας στην θετική στάση
των εκπαιδευόμενων και στη χρήση του εργαλείου «Εκτίμηση Αναγκών
Κατάρτισης», το οποίο κρίθηκε εφαρμόσιμο στο ελληνικό περιβάλλον.
|
Αναζήτηση
