| Περίληψη |
Το αντικείμενο αυτής της διπλωματικής εργασίας είναι η διερεύνηση των προκλήσεων που συνάγονται γύρω από την γνωστική ενίσχυση στον υγιή- ενήλικο άνθρωπο και ειδικότερα στον νέο φοιτητή. Επιχειρείται η διάκριση θεραπείας- ενίσχυσης (enhancement). Ο όρος «ενίσχυση» γενικά χρησιμοποιείται όταν η μελετώμενη δραστηριότητα δεν είναι θεραπευτική. Όταν η μελετώμενη δραστηριότητα είναι φυσιολογική, δηλαδή αντανακλά το φυσιολογικό τρόπο λειτουργίας του ατόμου, δεν αποτελεί διαταραχή. Σε αυτήν την περίπτωση, η χρήση σκευασμάτων ενίσχυσης μπορεί να είναι βλαβερή για τον χρήστη. Η γνωστική ενίσχυση μπορεί να επιτευχθεί με φάρμακα, όπως η μεθυλφαινιδάτη σε περιπτώσεις διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και μπορεί να αφορά τις ανώτερες γνωσιακές λειτουργίες. Τα φάρμακα ενίσχυσης είναι δύο ειδών, αυτά που διαμορφώνουν τους υποδοχείς του γλουταμινικού οξέος και αυτά που αυξάνουν των πρωτεΐνη στις συνάψεις των νευρώνων και επιτρέπουν την ενοποίηση της μνήμης. Η πλαστικότητα του εγκεφάλου μπορεί να επηρεαστεί μέσω φαρμάκων όπως της μεθυλφαινιδάτης, της μοδαφινίλης. Ο κυριότερος στόχος των γνωστικών ενισχυτών είναι η μνήμη. Ωστόσο, είναι δύσκολο να κάνουμε λόγο για επιλεκτική φαρμακευτική βελτίωσή της. Υπάρχουν ακόμη πολλές ασάφειες αναφορικά με τους τρόπους που μπορεί να επιτευχθεί η φαρμακολογική παρέμβαση στην μνήμη.
Η γνωστική ενίσχυση εγείρει ηθικά ερωτήματα, γιατί αφορά την σύγκρουση δύο προτύπων ενίσχυσης: της φαρμακολογικής γνωστικής ενίσχυσης που υποκαθιστά με μία μηχανιστική μέθοδο την βιολογική εξέλιξη και της κοπιώδους προσπάθειας για προσωπική αυτοανάπτυξη. Η σύγκρουση αυτή καταδεικνύει την απειλή απώλειας της ηθικής ευθύνης του προσώπου.
Μέσα από παρουσίαση θέσεων υπέρ και κατά της ενίσχυσης, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι το ηθικό διακύβευμα είναι ο κίνδυνος να θιγεί η ηθική υπόσταση του προσώπου. Μεγάλο ηθικό ερώτημα είναι εάν μπορεί η γνωστική βελτίωση να επιφέρει την ηθική βελτίωση. Για θεωρητικούς – υπέρμαχους της γνωστικής ενίσχυσης δεν υπάρχουν ηθικοί κίνδυνοι από τις βιοϊατρικές βελτιώσεις και η ηθική ενίσχυση θα πρέπει να είναι υποχρεωτική όταν είναι ασφαλής και αποτελεσματική.
Για τους θεωρητικούς- υποστηρικτές της ενίσχυσης, η γνωστική ενίσχυση είναι επαρκής συνθήκη της ηθικής συμπεριφοράς, η βελτίωση συλλογιστικών ικανοτήτων θα μπορούσε να βελτιώσει την ικανότητα των ανθρώπων να αξιολογήσουν αποτελεσματικά τις απαιτήσεις των άλλων. Για τους επικριτές της γνωστικής ενίσχυσης, η παρέμβαση επιφέρει αλλαγή της προσωπικότητας. Με την ενίσχυση δημιουργείται μία ασύμμετρη σχέση εξάρτησης του υποκειμένου από ένα σκεύασμα. Το υποκείμενο κάτω από το πρότυπο της ενίσχυσης δεν θέλει να είναι ο εαυτός του, θέλει να τον παρακάμψει. Όμως η επιδίωξη της υγείας είναι σημαντικός σκοπός του προσώπου. Σημαντικός κίνδυνος για την υγεία του μπορεί να γίνει η εξάρτηση από ένα φαρμακευτικό σκεύασμα, εξάρτηση που μπορεί να οδηγήσει σε κατάχρηση. Η κατάχρηση μπορεί να επιφέρει βλάβες στην βιολογική υπόσταση του προσώπου και κατ’ επέκταση στην ηθική.
Πρέπει να τονιστεί ότι το ηθικό όριο των επεμβάσεων στο σώμα για γνωστική ενίσχυση είναι και πρέπει να είναι ο σεβασμός του ηθικού «στάτους» των προσώπων. Η ηθική υπόσταση δεν μερίζεται. Η βιολογική υπόσταση είναι κομμάτι συνδεδεμένο οργανικά με την ηθική προσωπικότητα.
Ποιοτικές και ποσοτικές κοινωνικές έρευνες για γνώμες των φοιτητών, των γονέων, των επαγγελματιών υγείας, αναδεικνύουν διαστάσεις που αφορούν τα ηθικά προβλήματα της γνωστικής ενίσχυσης. Σημαντικά ευρήματα συνδέονται με βιοηθικές αρχές. Ως προς την βιοηθική αρχή της μη- βλάβης, παράγοντες που επηρεάζουν την στάση του νέου είναι η ενημέρωση των παρενεργειών και των κινδύνων, καθώς και οι τρόποι πρόσβασης και χορήγησης ουσιών. Συνεπώς, ουσιαστικός είναι ο ρόλος των ιατρών και της ιατρικής παρακολούθησης σε υγιή άτομα που κάνουν χρήση σκευασμάτων γνωστικής ενίσχυσης.
Αναφορικά με την βιοηθική αρχή της αυτονομίας, η κοινωνική πίεση παίζει σημαντικό ρόλο στην αντίληψη του ηθικά ορθού ως προς την χρήση γνωστικών ενισχυτών. Νέοι φτάνουν να προσποιούνται συμπτώματα ελλειμματικής προσοχής, ενώ παράλληλα προβάλλεται η χρήση ως πρότυπο ζωής που επιφέρει τη επιτυχία και αποτελεί το μέσο για να διαγράψει ο νέος φοιτητής και ο εργαζόμενος σε απαιτητικά περιβάλλοντα ανοδική κοινωνική κινητικότητα.
Εξάλλου, η χρήση γνωστικών ενισχυτών δεν είναι απλά θέμα ατομικής επιλογής. Είναι ζήτημα πρόσβασης και αποτελεί εμπειρική εκδήλωση της βιοηθικής αρχής της δικαιοσύνης. Η πίεση είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που σχετίζεται με την επέκταση της μαύρης αγοράς συνταγογραφούμενων και εκτός ένδειξης σκευασμάτων. Ακόμη, μπορεί να σχετίζεται με την δημόσια υγεία, όταν κάποιος παίρνει πόρους που τους χρειάζεται άλλος ως θεραπεία.
Η εξάρτηση από ένα σκεύασμα ενδέχεται να περιορίζει την δυνατότητα κάποιου να είναι ο εαυτός του, να δημιουργεί την δική του βιοιστορία, να σέβεται τον άλλο ως ισάξιο. Γι’ αυτό, είναι σημαντική η περαιτέρω διερεύνηση της γνώμης των νέων και εργαζομένων σε απαιτητικά περιβάλλοντα, καθώς και της γνώμης μαθητών που δίνουν εξετάσεις εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο, ως προς τον ρόλο της επιδίωξης της επιτυχίας μέσω της γνωστικής ενίσχυσης. Συγκεκριμένα, είναι σημαντικό να διερευνηθεί ο ρόλος αυτός σε σχέση με τον χαρακτηρισμό του ηθικού στάτους ως πηγής ηθικής ευθύνης του ανθρωπίνου όντος.
|
Αναζήτηση
