Your browser does not support JavaScript!

Αρχική    Αναζήτηση  

Αποτελέσματα - Λεπτομέρειες

Εντολή Αναζήτησης : Συγγραφέας="Σωμαράκης"  Και Συγγραφέας="Στέλιος"

Τρέχουσα Εγγραφή: 1 από 3

Πίσω στα Αποτελέσματα Προηγούμενη σελίδα
Επόμενη σελίδα
Προσθήκη στο καλάθι
[Προσθήκη στο καλάθι]
Κωδικός Πόρου 000436246
Τίτλος Patterns and trends of demersal communities in the Greek seas
Άλλος τίτλος Πρότυπα και τάσεις των βενθοπελαγικών κοινωνιών στις ελληνικές θάλασσες
Συγγραφέας Περιστεράκη, Παναγιώτα Δ.
Σύμβουλος διατριβής Κουμουνδούρος, Γεώργιος
Μέλος κριτικής επιτροπής Στεργίου, Κωνσταντίνος
Λαμπαδαρίου, Νικόλαος
Καρακάσης, Ιωάννης
Παυλίδης, Μιχαήλ
Κουτσικόπουλος, Κωνσταντίνος
Σωμαράκης, Στέλιος
Περίληψη Η παρούσα εργασία φιλοδοξεί να συμβάλει στην κατανόηση των προτύπων και τάσεων των θαλάσσιων βενθοπελαγικών κοινωνιών της Ανατολικής Μεσογείου, με έμφαση στις Ελληνικές θάλασσες. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάστηκαν πρότυπα και τάσεις της βιοποικιλότητας και της αφθονίας ορισμένων βενθοπελαγικών ομάδων ειδών, σε σχέση με περιβαλλοντικούς και ανθρωπογενείς παράγοντες. Πιο συγκεκριμένα εξετάστηκαν: A. Τα πρότυπα και οι τάσεις της βιοποικιλότητας σε σχέση με το βάθος, για τις πανιδικές κατηγορίες των ψαριών, των κεφαλοπόδων και των καρκινοειδών στο Νότιο Αιγαίο, σε μικρή χωρική κλίμακα. B. Τα χωρο-χρονικά πρότυπα κατανομής της βιομάζας των βενθοπελαγικών χονδριχθύων στις Ελληνικές θάλασσες και η επίδραση ανθρωπογενών και περιβαλλοντικών παραγόντων σε αυτά. Γ. Τα χωρο-χρονικά πρότυπα δεικτών που έχουν σχέση με τη δομή των βενθοπελαγικών κοινωνιών, όπως είναι το μέσο τροφικό επίπεδο και η μέση προτιμώμενη θερμοκρασία των ειδών τους. Σκοπός της ανάλυσης είναι η ανίχνευση αλλαγών στη δομή των βιοκοινωνιών που οφείλονται σε ανθρωπογενείς επιδράσεις. Χρησιμοποιήθηκαν κατάλληλα δεδομένα από 13 γεωγραφικές περιοχές της Μεσογείου για την συγκεκριμένη ανάλυση. Περιληπτικές πληροφορίες για την ανάλυση και τα αποτελέσματα για κάθε θεματική ενότητα παρουσιάζονται στη συνέχεια: Α. Tα πρότυπα της βιοποικιλότητας της βενθοπελαγικής μεγαπανίδας στην Μεσόγειο και ιδιαίτερα στην Ανατολική, δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς μέχρι τώρα. Στην παρούσα ενότητα εξετάζονται τα πρότυπα της βιοποικιλότητας τριών μεγάλων κατηγοριών της μεγαπανίδας (ψαριών, κεφαλοπόδων και καρκινοειδών) σε τρεις περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, την Κρήτη, τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, σε σχέση με το βάθος. Για τον σκοπό αυτό αναλύθηκαν δεδομένα από τις καμπάνιες της Διεθνούς Μεσογειακής Δειγματοληψίας με Τράτα Βυθού (Mediterranean International Trawl SurveyMEDITS) που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των ετών 2005 και 2014, στις περιοχές μελέτης. Διερευνήθηκε η σχέση δύο δεικτών βιοποικιλότητας (species richness και Shannon-Weaver) με το βάθος, με χρήση τεχνικών Γενικευμένων Προσθετικών Μοντέλων (Generalized Additive Modeling -GAM). Η αφθονία των ειδών ψαριών (species richness) σε δύο από τις τρεις περιοχές (Κυκλάδες και Δωδεκάνησα) μειωνόταν καθώς αυξανόταν το βάθος, ενώ το αντίθετο παρατηρήθηκε για τα καρκινοειδή και στις τρεις περιοχές μελέτης. Τα κεφαλόποδα παρουσίασαν την μεγαλύτερη ποικιλότητα ειδών σε ενδιάμεσα βάθη κοντά στην μετάβαση από την ηπειρωτική κρηπίδα στην κατωφέρεια (shelf break). Σημαντικές διαφορές παρατηρήθηκαν μεταξύ των εξεταζόμενων περιοχών, με την περιοχή της Κρήτης να παρουσιάζει ιδιαιτερότητες, κυρίως όσον αφορά τη σχέση της ποικιλότητας ειδών των ψαριών και κεφαλοπόδων με το βάθος. Διαφορές μεταξύ των περιοχών βρέθηκαν και όσον αφορά στην παρουσία ξενικών ειδών με προέλευση από την Ερυθρά θάλασσα, τα περισσότερα εκ των οποίων καταγράφηκαν στην Κρήτη. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης υποδεικνύουν ότι οι σχετιζόμενοι με το βάθος παράγοντες που επηρεάζουν τη δομή των βενθοπελαγικών βιοκοινωνιών μεγαπανίδας ήταν περισσότερο σημαντικοί για τα κεφαλόποδα και λιγότερο σημαντικοί για τα ψάρια. Επίσης, ότι στην περιοχή της Κρήτης υπάρχουν διαφορετικά πρότυπα βιοποικιλότητας-βάθους, γεγονός που μπορεί να αποδοθεί στα ιδιαίτερα γεωγραφικά και ωκεανογραφικά χαρακτηριστικά της. Τα ευρήματα της παρούσας διατριβής συμβάλλουν, κατά τη γνώμη μου, στην κατανόηση των αιτιών που καθορίζουν τα πρότυπα βιοποικιλότητας και θα βοηθήσουν μελλοντικές δράσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης και ιδιαίτερα αυτές που αφορούν την επιλογή θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. B. Οι χονδριχθύες αποτελούν μία από τις αρχαιότερες και πιο διαφοροποιημένες -οικολογικάταξινομικές ομάδες. Τα βιολογικά χαρακτηριστικά τους, τους κάνουν ευάλωτους στην αλιεία και σε άλλες ανθρωπογενείς επιδράσεις και πολλά είδη τους θεωρούνται «δείκτες» για την σταθερότητα του οικοσυστήματος ή/και την υπεραλίευση. Στις Ευρωπαϊκές θάλασσες, μια σειρά από δράσεις προστασίας και διατήρησης επικεντρώνονται στους χονδριχθύες, καθώς έχουν αναφερθεί μειώσεις στην αφθονία πολλών ειδών τους. Η παρούσα μελέτη έχει ως στόχο την διερεύνηση των τάσεων και των προτύπων κατανομής της βιομάζας των βενθοπελαγικών χονδριχθύων στις Ελληνικές θάλασσες και τη σχέση τους με ανθρωπογενείς και περιβαλλοντικές επιδράσεις . Διερευνήθηκαν οι κοινές τάσεις (CΤ) στη διακύμανση της βιομάζας των βενθοπελαγικών ειδών χονδριχθύων και η σχέση τους με γνωστές παραμέτρους, στο Αιγαίο και το Α. Ιόνιο. Για τον σκοπό αυτό, αναλύθηκαν ανεξάρτητα από την εμπορική αλιεία δεδομένα, από μια μακρά χρονοσειρά που κάλυπτε τα έτη από το 1994 έως το 2016. Δεδομένα βιομάζας για κάθε είδος, ανά δειγματοληπτική σύρση, χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση πρωτυποποιημένων ετήσιων δεικτών βιομάζας ανά είδος, εκπεφρασμένων σε κιλά ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο σαρωθείσας επιφάνειας. Οι κοινές τάσεις εκτιμήθηκαν μέσω δυναμικής ανάλυσης παραγόντων (dynamic factor analysis). Οι εκτιμηθείσες τιμές των παραγόντων (factor loadings) συσχετίστηκαν γραφικά με το μέγιστο μήκος (Lmax), την τιμή της διάμεσης προτιμώμενης θερμοκρασίας (MT) και το τροφικό επίπεδο (TL) των ειδών, προκειμένου να ανιχνευθούν οι σχέσεις των CΤ βιομάζας με αυτές τις παραμέτρους. Συνολικά 41 είδη βενθοπελαγικών χονδριχθύων βρέθηκαν στο Αιγαίο και 28 στο Α. Ιόνιο. Στο Α. Ιόνιο μόνο μία CΤ αφθονίας βρέθηκε, η οποία ήταν γενικώς ανοδική ως το 2008 και μετέπειτα ελαφρώς καθοδική. Με την τάση αυτή είχαν θετική συσχέτιση όλα τα είδη, εκτός του είδους R. clavata. Δύο σχεδόν αντίθετες CΤ βρέθηκαν στο Αιγαίο: η πρώτη ήταν αυξητική μέχρι τα έτη 1999-2000 μειούμενη μετέπειτα, ενώ η δεύτερη CΤ ήταν πτωτική μέχρι το 1999, αυξητική μετέπειτα μέχρι το 2012 και πτωτική ξανά τα τελευταία χρόνια. Στο Αιγαίο, σημαντική αντίστροφη συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ των τιμών των παραγόντων της δεύτερης CΤ και του μέγιστου μήκους των ειδών, ενώ οριακά σημαντική ήταν η σχέση των τιμών των παραγόντων της πρώτης CΤ με την ενδιάμεση προτιμώμενη θερμοκρασία των ειδών. Τα παρόντα αποτελέσματα υποδεικνύουν, γενικά, ότι είδη που είτε αποτελούν στόχους της εμπορικής αλιείας, είτε είναι ψυχρόφιλα αντιπροσωπεύονταν από πτωτική τάση της βιομάζας από το 2001 και μετέπειτα. Είναι πιθανόν ότι αυτά τα είδη επηρεάζονται είτε από την αλιεία, ή/και από την άνοδο της θερμοκρασίας της θάλασσας, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Μικρού μεγέθους είδη με χαμηλότερο τροφικό επίπεδο, καθώς και σπάνια είδη, λιγότερο ευάλωτα στην αλίευση, φαίνεται να ταυτίζονται με ανοδική τάση της βιομάζας μετά το 2000, ενώ θερμόφιλα είδη με σχετικά υψηλό τροφικό επίπεδο σχετίζονται είτε με ανοδική τάση μετά το 2000, είτε δεν σχετίζονται με κάποια από τις δύο CΤ. Επιπρόσθετα, δεδομένα από τις καμπάνιες MEDITS που πραγματοποιήθηκαν στο Α. Ιόνιο και το Αιγαίο Πέλαγος αναλύθηκαν μαζί με αντίστοιχα -χωρικά και χρονικά- δεδομένα αλιευτικής προσπάθειας από την εμπορική αλιεία με τράτα βυθού, που συλλέγονται από το Σύστημα Παρακολούθησης Σκαφών. Σκοπός της ανάλυσης ήταν να εκτιμηθεί η επίδραση της αλιευτικής δραστηριότητας στις διακυμάνσεις βιομάζας των χονδριχθύων. Η συγκεκριμένη ανάλυση επικεντρώθηκε σε κοινά και εμπορικά είδη, όπως είναι τα: Raja clavata, Galeus melastomus, Scyliorhinus canicula και Squalus spp, καθώς και στη συνολική βιομάζα των βενθοπελαγικών χονδριχθύων. Η επίδραση της αλιευτικής προσπάθειας στους δείκτες βιομάζας διερευνήθηκε με τεχνικές Γενικευμένων Προσθετικών Μοντέλων (Generalized Additive Model). Χρησιμοποιήθηκαν σαν ανεξάρτητες μεταβλητές η περιοχή δειγματοληψίας, το έτος και το βάθος. Τα αποτελέσματα έδειξαν μείωση της βιομάζας των ειδών με την αύξηση της αλιευτικής προσπάθειας. Ωστόσο, βρέθηκε ότι ορισμένα είδη, όπως το είδος G. melastomus και στις δύο περιοχές και το είδος S. canicula στο Αιγαίο, παρουσιάζουν ανθεκτικότητα στην αλιευτική πίεση. Οι υψηλοί δείκτες επιβίωσης των απορριπτόμενων ατόμων ορισμένων ειδών χονδριχθύων, οι προτιμήσεις βάθους των ειδών, αλλά και τα πρότυπα της αλιευτικής εκμετάλλευσης είναι οι κυριότεροι παράγοντες που εξηγούν τις διακυμάνσεις στην επίδραση της αλιείας στα διαφορετικά αποθέματα. Γ. Σε αυτή την ενότητα, διερευνώνται τα χωρικά και χρονικά πρότυπα των δεικτών μέσης προτιμώμενης θερμοκρασίας (ΜTC) και μέσου τροφικού επιπέδου (ΜΤL) των συλλήψεων των ετήσιων δειγματοληψιών MEDITS, σε δεκατρείς γεωγραφικές περιοχές της Μεσογείου, κατά την χρονική περίοδο 1994-2016. Η συγκεκριμένη ανάλυση έχει σκοπό να διερευνήσει αλλαγές στη δομή των βενθοπελαγικών κοινωνιών, που σχετίζονται με ανθρωπογενείς επιδράσεις. Χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές Γενικευμένων Προσθετικών Μοντέλων για να εξεταστεί η επίδραση του έτους και της γεωγραφικής περιοχής στους δείκτες ΜTC και ΜΤL των ετήσιων συλλήψεων, καθώς και στην μέση θερμοκρασία βυθού ανά δειγματοληπτική σύρση. Όσον αφορά τον δείκτη MTC, το έτος ήταν στατιστικά σημαντικό μόνο σε 4 γεωγραφικές περιοχές, ενώ όσον αφορά το ΜΤL, το έτος ήταν σημαντικό σε 5 από τις 13 περιοχές. Μεγαλύτερες τιμές ΜTC παρατηρήθηκαν σε περιοχές της κεντρικής και ανατολικής Μεσογείου. Η θερμοκρασία βυθού έδειξε αυξητική τάση μετά το 2010 και επίσης, όσον αφορά τα χωρικά της πρότυπα, παρουσίασε αύξηση από τα δυτικά προς τα ανατολικά και από τον βορρά προς το Νότο. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης υποδεικνύουν ότι η παρατηρούμενη αύξηση της θερμοκρασίας βυθού δεν προκάλεσε άμεσες αλλαγές στις βενθοπελαγικές κοινωνίες. Ωστόσο, σε περιοχές με υψηλότερους ρυθμούς αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της θάλασσας, ή σε περιοχές με μικρά βάθη οι βενθοπελαγικές κοινωνίες υπέστησαν δομική επίδραση από την αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Αντίστροφη επίδραση παρατηρήθηκε σε δύο περιοχές, στις οποίες παρατηρήθηκαν οι χαμηλότερες θερμοκρασίες βυθού, σε σχέση με τις γειτονικές τους θαλάσσιες περιοχές, όπου παρατηρήθηκε πτώση του δείκτη ΜTC. Πιθανώς, αυτές οι περιοχές να αποτελούν «καταφύγια» για ορισμένα ψυχρόφιλα είδη. Όσον αφορά το ΜΤL, μόνο σε δύο γεωγραφικές περιοχές παρατηρήθηκε πτωτική τάση στις τιμές του. Οι παρατηρηθείσες χρονικές τάσεις σε πέντε γεωγραφικές περιοχές, πιθανώς αντανακλούν αλλαγές στα πρότυπα αλιευτικής εκμετάλλευσης. Ωστόσο, μεγαλύτερες τιμές του ΜΤL υπολογίσθηκαν σε γεωγραφικές περιοχές με -γενικώς- εντονότερη αλιευτική δραστηριότητα, υποδεικνύοντας ότι, εκτός από την αλιεία και άλλοι παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην δομή των θαλάσσιων κοινωνιών, όπως είναι η παραγωγικότητα του οικοσυστήματος. Τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας δείχνουν ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ γεωγραφικών περιοχών της Μεσογείου όσον αφορά τις αλλαγές στη δομή των θαλάσσιων κοινωνιών, που θα μπορούσαν να αποδοθούν είτε στις επικρατούσες διαφορετικές ωκεανογραφικές συνθήκες ή στα διαφορετικά πρότυπα της αλιευτικής εκμετάλλευσης, με επιπτώσεις στην οικολογία και τη δυναμική των αποθεμάτων.
Φυσική περιγραφή (vi) 196 σ. : πίν., σχήμ., εικ. (μερ. εγχρ.) ; 30 εκ.
Γλώσσα Αγγλικά
Θέμα Biodiversity
Chondrichthyes
Demersal species
Mediterranean
Trends
Βενθοπελαγικά είδη
Βιοποικιλότητα
Μεσόγειος
Τάσεις
Χονδριχθύες
Ημερομηνία έκδοσης 2021-01-13
Συλλογή   Σχολή/Τμήμα--Σχολή Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών--Τμήμα Βιολογίας--Διδακτορικές διατριβές
  Τύπος Εργασίας--Διδακτορικές διατριβές
Μόνιμη Σύνδεση https://elocus.lib.uoc.gr//dlib/e/1/1/metadata-dlib-1610441305-594596-17162.tkl Bookmark and Share
Εμφανίσεις 360

Ψηφιακά τεκμήρια
No preview available

Κατέβασμα Εγγράφου
Προβολή Εγγράφου
Εμφανίσεις : 2