| Περίληψη |
Η παιδική παχυσαρκία και η εμφάνιση υπερβολικού βάρους στα παιδιά, από την πρώιμη παιδική ηλικία, αποτελεί ένα παγκόσμιο αυξανόμενο πρόβλημα δημόσιας υγείας, ειδικά σε χώρες που υφίστανται σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές μεταρρυθμίσεις. συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Παράγοντες όπως η αυξημένη μετανάστευση, η συνακόλουθη χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση, οι αλλαγές στον τύπο των τροφίμων, η υπερκατανάλωση προϊόντων υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και πρωτεΐνες, προπαρασκευασμένων και γρήγορων τροφίμων, η χαμηλή πρόσληψη ινών και η αυξημένη πρόσληψη ζάχαρης και γλυκαντικών ποτών, καθώς και η παράλληλη μείωση της σωματικής άσκησης και δραστηριότητας, η υψηλή έκθεση σε δραστηριότητες αναψυχής που βασίζονται στην παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών και καθιστικές δραστηριότητες, αναδεικνύουν τις κύριες αλλαγές του σύγχρονου πολυπολιτισμικού κόσμου που οδηγούν στο φαινόμενο να είναι παχύσαρκα και υπέρβαρα παιδιά ακόμη και κάτω των 5 ετών.
Στο πλαίσιο του παραπάνω προβληματισμού σχεδιάστηκε η τρέχουσα συγχρονική μελέτη, κατά την περίοδο της Ελληνικής οικονομικής κρίσης, με στόχο την εκτίμηση του Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) των Ελλήνων και αλλοδαπών νηπίων και της οικογένειάς τους, των διατροφικών τους συνηθειών, την εκτίμηση του βαθμού υιοθέτησης ή μη του προτύπου της Μεσογειακής Διατροφής. Στόχος, επίσης, της μελέτης αυτής υπήρξε η διερεύνηση των διατροφικών συνηθειών γονέων και νηπίων, Ελλήνων και μη, οι οποίες δρουν καθοριστικά (προστατευτικά ή επιβαρυντικά) ως προς το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) και το KIDMED σκορ των νηπίων, ανεξαρτήτως προέλευσης.
Επιπλέον, η παρούσα μελέτη είχε ως στόχο να διερευνηθούν και να συγκριθούν τα επίπεδα έντονης φυσικής δραστηριότητας (υπαίθρια παιχνίδια, συμμετοχή σε αθλήματα, ενεργή μεταφορά από / προς το σχολείο) ή καθιστικής συμπεριφοράς (παρακολούθηση τηλεόρασης, βίντεο / DVD και χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών) σε παιδιά προσχολικής ηλικίας Ελλήνων και μεταναστών στην Αττική.
Η συγχρονική αυτή μελέτη πραγματοποιήθηκε στην Αττική κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2016-2017. Δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 578 νήπια (5-6 ετών) και 578
17
γονείς/κηδεμόνες, Έλληνες (n = 451) και άλλων εθνικοτήτων (n = 127).Ένα γεωγραφικά αντιπροσωπευτικό δείγμα 63 Δημόσιων Νηπιαγωγείων σε 36 δήμους/κοινότητες της Αττικής επιλέχθηκε τυχαία από σχετική λίστα σχολείων του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.
Το Ερωτηματολόγιο Συχνότητας Τροφίμων (Food Frequency Questionnaire / FFQ) και το KIDMED Score χρησιμοποιήθηκαν ως βασικά ερευνητικά εργαλεία διερεύνησης των διατροφικών συνηθειών των παιδιών και του επιπέδου προσκόλλησης τους στο πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής, ενώ συλλέχθηκαν πληροφορίες σχετικά με το δημογραφικό προφίλ των γονέων, τον τρόπο ζωής και τον Δείκτη Μάζας Σώματος γονέων και νηπίων. Το ερωτηματολόγιο σωματικής άσκησης στα παιδιά προσχολικής ηλικίας (το οποίο σχεδιάστηκε στα πλαίσια της μελέτης Rhea και δοκιμάστηκε σε ελληνικά περιβάλλοντα) χρησιμοποιήθηκε, επίσης, για την αξιολόγηση της φυσικής κατάστασης, άσκησης και δραστηριότητας (Physical Activity), τόσο της έντονης φυσικής κατάστασης / δραστηριότητας, όσο και της καθιστικής συμπεριφοράς, όσο και των συνακόλουθων συνηθειών του τρόπου ζωής, των νηπίων και των οικογενειών τους.
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της μελέτης, στα πλαίσια της διδακτορικής διατριβής, σε μια πρόταση, το μοντέλο διατροφής της οικογένειας, οι επιλογές τρόπου ζωής και οι πολιτισμικές ιδιαιτερότητες φαίνεται να καθορίζουν τα επίπεδα διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών, τον Δείκτη Μάζας Σώματός τους, το KIDMEDScore, αλλά και τα επίπεδα σωματικής άσκησης, με τον παράγοντα της εθνικής καταγωγής, να διαδραματίζει ρόλο, τόσο στις οικογενειακές διατροφικές συνήθειες όσο και στις συνήθειες του ζωής των παιδιών προσχολικής ηλικίας και των γονέων τους.
Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικά διαφορές στα ποσοστά Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI), μεταξύ των γονέων Ελλήνων και αλλοδαπών (mean BMIήταν 24.9 (13.2) για τους Έλληνες γονείς και 24.8 (4.5) για τους γονείς άλλων εθνικοτήτων, στα όρια μεταξύ κανονικό βάρος/υπέρβαροι), παρά τη σημαντικά αναφερόμενη πρόσληψη βάρους των αλλοδαπών γονέων κατά τη διάρκεια της μόνιμης διαβίωσης τους στην Ελλάδα. (κατά προσέγγιση /Μ.Ο. 12 kg). Αναδείχθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις συνήθειες του τρόπου ζωής, συγκεκριμένα υψηλότερα ποσοστά καπνίσματος των Ελλήνων γονέων και υψηλότερα
18
ποσοστά φυσικής άσκησης στους γονείς άλλων εθνοτήτων (p value<0.05). Οι παράγοντες που παρουσίασαν συσχέτιση με το Δείκτη Μάζας Σώματος των νηπίων ήταν: η ηλικία και ο Δείκτης Μάζας Σώματος της μητέρας, το επίπεδο καπνίσματος της μητέρας, καθώς και η κατανάλωση αλκοόλ. Η φυσική άσκηση μητέρας και παιδιού και το KIDMED score του παιδιού αναδείχθηκαν ως προστατευτικοί παράγοντες σε σχέση με το Δείκτη Μάζας Σώματος.
Τα αποτελέσματα της μελέτης μας ανέδειξαν στατιστικά σημαντικό ποσοστό συμφωνίας μεταξύ των διατροφικών συνηθειών γονέων/κηδεμόνων και νηπίων. Ως ισχυροί προγνωστικοί δείκτες που αυξάνουν σημαντικά το Δείκτη Μάζας Σώματος σε παιδιά προσχολικής ηλικίας (p value<0.05) ξεχώρισαν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά διατροφής και τρόπου ζωής των γονέων, Ελλήνων και μη: χαμηλά επίπεδα KIDMED Score, χαμηλή συχνότητα αφαίρεσης του λίπους από το φαγητό, χαμηλή συχνότητα υιοθέτησης της Μεσογειακής Διατροφής από τους γονείς. Αντιθέτως, η κατανάλωση από την οικογένεια πρωινού και μεσημεριανού γεύματος, η υψηλή συχνότητα κατανάλωσης λαχανικών και φρούτων, καθώς και η ενεργή φυσική δραστηριότητα των γονέων, αλλά και ο διατροφικός έλεγχος των τελευταίων στα παιδιά, προέκυψαν ως προγνωστικοί δείκτες / παράγοντες μείωσης του κινδύνου εμφάνισης υψηλού Δείκτη Μάζας Σώματος των νηπίων. Τέλος, το αυξημένο ποσοστό άσκησης και φυσικής δραστηριότητας των νηπίων και η υιοθέτηση, από τους γονείς, της Μεσογειακής Διατροφής, έδειξαν μείωση του κινδύνου χαμηλού KIDMED Score στα νήπια, ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης.
Εστιάζοντας στην παχυσαρκία και τις διατροφικές διαφορές μεταξύ των νηπίων, Ελλήνων και μη, δεν ανιχνεύθηκε διαφορά στο ΔΜΣ των παιδιών δεν διέφερε και (15,7 στα νήπια από Ελλάδα και 15,8 στα νήπια άλλων εθνοτήτων αντίστοιχα, με κατανομή ανάμεσα στα όρια φυσιολογικό / υγιές βάρος. Ομοίως, η βαθμολογία KIDMED ήταν «φτωχή» στην πλειονότητα και των νηπίων και των δύο ομάδων (τιμή p = 0,7). Παρατηρήθηκαν, ωστόσο, αρκετές διαφορές στις υπο-κατηγορίες του KIDMED Score που μετρούν τις μεσογειακές διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Συγκεκριμένα, περισσότερα παιδιά άλλων εθνικοτήτων καταναλώνουν τακτικά ψάρια (τιμή p = 0,04) και επισκέπτονται περισσότερες από μία φορές την εβδομάδα εστιατόριο τύπου fast food σε σύγκριση με τα νήπια ελληνικής καταγωγής (τιμή p <0,001). Επιπλέον, το 70,9% των νηπίων άλλης εθνικότητας καταναλώνει σχεδόν καθημερινά ζυμαρικά ή ρύζι (τιμή p <0,001), ενώ το 80,2% των νηπίων άλλης εθνικότητας καταναλώνει δημητριακά
19
ή ξηρούς καρπούς για πρωινό (τιμή p = 0,02). Επίσης, στατιστικά σημαντικά (p value<0.001) λιγότερα νήπια Ελλήνων δεν τρώνε πρωινό (10.9%), σε σχέση με τα νήπια άλλων εθνοτήτων (29.4%),ενώ περισσότερα παιδιά Ελληνικής καταγωγής χρησιμοποιούν ελαιόλαδο στο σπίτι (Έλληνες: 99,6%, άλλες εθνικότητες: 94,5%, τιμή p <0,001). Επιπλέον, ποσοστό 18,4% των νηπίων άλλων εθνικοτήτων επιλέγει για πρωινό στο σχολείο αρτοσκευάσματα του εμπορίου και γλυκά (Έλληνες: 9,1%, τιμή p = 0,003), ενώ διαφέρει, επίσης, η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων μεταξύ των νηπίων Ελλήνων και άλλων εθνικοτήτων (37% των αλλοδαπών νηπίων καταναλώνει δύο γιαούρτια ή / και 40 γραμμάρια ημερησίως, συγκριτικά με αντίστοιχο ποσοστό Ελλήνων νηπίων 50.2%, p value=0.008).
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, η συχνότητα της σωματικής δραστηριότητας συσχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα με τον Δείκτη Μάζας Σώματος, υποδεικνύοντας ότι όσο λιγότερο ασκούνται γονείς και παιδιά, τόσο περισσότερο αυξάνεται ο ΔΜΣ και στις δύο εθνοτικές ομάδες. Η φυσική άσκηση / δραστηριότητα αναδείχθηκε ως ένας ανεξάρτητος δείκτης αυξημένου Δείκτη Μάζας Σώματος, αλλά ορισμένες ιδιαίτερες συνήθειες τείνουν να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης υψηλού ΔΜΣ στα παιδιά προσχολικής ηλικίας: η παρακολούθηση τηλεόρασης κατά τις καθημερινές και τα Σαββατοκύριακα, ο χρόνος που δαπανά μητέρα στην τηλεόραση ή στη χρήση υπολογιστή, αλλά και η προσπάθεια των γονέων να παρέχουν τροφή στο παιδί ακόμα και όταν αυτό δεν είναι πεινασμένο.
Επιπλέον, εξετάστηκαν τα επίπεδα έντονης σωματικής δραστηριότητας (υπαίθρια παιχνίδια, συμμετοχή σε αθλήματα, μεταφορά από / προς το σχολείο), επίπεδα συμμετοχής σε καθιστικές δραστηριότητες (παρακολούθηση τηλεόρασης, βίντεο / DVD και χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών) σε παιδιά προσχολικής ηλικίας Ελλήνων και αλλοδαπών στην Αττική. Ανιχνεύθηκαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δυο ομάδες Ελλήνων και μη: τα νήπια άλλων εθνικοτήτων τείνουν να παρακολουθούν τηλεόραση περισσότερες ώρες καθημερινά συγκριτικά με τα νήπια Ελλήνων (p <0.001), και τα Σαββατοκύριακα (p <0.001).
Παρόλα αυτά, η διάρκεια του μπάσκετ στην αυλή του νηπιαγωγείου βρέθηκε επίσης να διαφέρει σημαντικά (p = 0,03) υπέρ των άλλων εθνοτήτων, συγκριτικά με τα νήπια Ελλήνων. Ομοίως, τα νήπια με καταγωγή από άλλες χώρες παίζουν περισσότερα (p = 0,04) τόσο σε ενεργές όσο και καθιστικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του προγράμματος στο
20
νηπιαγωγείο, ενώ η πλειοψηφία των Ελλήνων νηπίων φαίνεται να παίζουν περισσότερο στις παιδικές χαρές (56,7% έναντι 38,1% σε άλλες εθνότητες, p <0,001) και έχουν σημαντικά περισσότερες προγραμματισμένες απογευματινές αθλητικές δραστηριότητες (74,1% έναντι 40,2% σε άλλες εθνότητες, p <0,001 ).
Ακόμη, τα νήπια των ελληνικών οικογενειών φαίνεται να δραστηριοποιούνται εντονότερα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στη θάλασσα (π.χ. κολύμβηση, p <0,001, παίζοντας στην άμμο, p = 0,02). Η δραστηριότητα της ήρεμης ή έντονη βόλτας των παιδιών με τους γονείς τους, αναφέρθηκε λιγότερο στα νήπια Ελλήνων (66,1%), έναντι ποσοστού88,2% στα νήπια άλλης εθνικότητας.
Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων γονέων ανέφερε, επίσης, ότι δεν αφιερώνει σχεδόν καθόλου προσωπικό χρόνο για να διευκολύνει τη σωματική άσκηση των παιδιών (μητέρες: 41,4% · πατέρες: 39,9%). Αν και η απάντηση "σχεδόν καθόλου", ήταν σε ελαφρώς χαμηλότερο ποσοστό στους αλλοδαπούς γονείς (μητέρες: 39,2%, πατέρες: 35,8%), οι περισσότεροι από τους αλλοδαπούς γονείς τείνουν να προσφέρουν τουλάχιστον ½ ώρα την εβδομάδα (μητέρες: 11,2%, πατέρες: 17,5 %) ή 1 ώρα εβδομαδιαίως (μητέρες: 12,8%, πατέρες: 13,3%) και περισσότερο από 7 ώρες την εβδομάδα σε χαμηλότερο ακόμη ποσοστό (μητέρες: 6,4% · πατέρες: 6,6%).
Καθώς ο τρόπος ζωής της οικογένειας φαίνεται να έχει ισχυρό αντίκτυπο στις διατροφικές συνήθειες και το Δείκτη Μάζας, ανεξαιρέτως εθνότητας, ο προσδιορισμός των διατροφικών προτύπων στην προσχολική ηλικία μπορεί να αποτελέσει αξιόπιστο δείκτη για την παρακολούθηση των επιδημικών φαινομένων παχυσαρκίας στις πρώιμες ηλικίες. Οι οικογένειες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να προωθούν τις βέλτιστες διατροφικές συνήθειες προς επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων υγείας για τα παιδιά τους.
|
Αναζήτηση
