| Περίληψη |
Η μελέτη της ελκυστικότητας στο χώρο εργασίας των νοσοκομείων έχει μεγάλη ερευνητική αξία για την ικανοποίηση των εργαζομένων. Το αίσθημα της εργασιακής ικανοποίησης έχει βαρύνουσα σημασία για τους ερευνητές και τους λειτουργούς της δημόσιας υγείας, καθώς αποτελεί την αιτία διαφόρων σοβαρών επιπτώσεων. Οι επιπτώσεις αυτές αφορούν άμεσα την ασφάλεια και τη ποιότητα στη φροντίδα των ασθενών, αλλά και την υγεία και απόδοση των εργαζομένων που τη παρέχουν. Η ελκυστικότητα του εργασιακού περιβάλλοντος σχετίζεται άμεσα με την ικανοποίηση που προσφέρει και αντίστοιχα με το βαθμό της ποιότητας και της ασφάλειας στη φροντίδα των ασθενών.
Το Practice Environment Scale έχει χαρακτηριστεί από τους πιο γνωστούς οργανισμούς προαγωγής της ποιότητας στην υγεία, ως το καταλληλότερο εργαλείο έρευνας στο τομέα αξιολόγησης Εργασιακού Περιβάλλοντος. Ο συγκεκριμένος τομέας έρευνας έχει γνωρίσει το ενδιαφέρον από πολλά κράτη, καθώς πληθώρα ερευνών αποδεικνύουν τον αντίκτυπο των οργανωσιακών χαρακτηριστικών του Νοσηλευτικού Περιβάλλοντος Εργασίας στην έκβαση του χειρισμού προς τους ασθενείς και προς το νοσηλευτικό προσωπικό. Στην Ελλάδα ο συγκεκριμένος τομέας βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο με δύο μόνο μελέτες αναφοράς. Οι μελέτες αυτές έκαναν χρήση του εργαλείου PES-NWI μελετώντας νοσοκομεία της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας, ενώ η παρούσα έρευνα καλύπτει το νότιο κομμάτι της χώρας.
Οι κεντρικοί στόχοι της μελέτης ήταν δύο. Ο πρώτος αφορά την αξιολόγηση του μαγνητισμού του Νοσηλευτικού Περιβάλλοντος Εργασίας πέντε δημόσιων νοσοκομείων της Ελλάδας, κατατάσσοντας τα ως ελκυστικά, μεικτά ή μη ελκυστικά και συγκρίνοντας τα με τα Αμερικάνικα νοσοκομεία Μαγνήτες ή μη Μαγνήτες. Ο δεύτερος στόχος αφορά τη διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν την αντίληψη των νοσηλευτών ως προς το εργασιακό τους περιβάλλον στα δημόσια νοσοκομεία της Κρήτης και συγκεκριμένα η επιρροή του τμήματος εργασίας (χειρουργικό ή παθολογικό τμήμα) των νοσηλευτών, η επίδραση του εκπαιδευτικού επιπέδου και της εργασιακής εμπειρίας τους, καθώς και η εξέταση μοντέλων που προβλέπουν την αξιολόγηση του νοσηλευτικού περιβάλλοντος ως αποτέλεσμα μιας σειράς παραγόντων.
Η παρούσα μελέτη αποτελεί Συγχρονική Μελέτη (Cross Sectional Study), η οποία διεξήχθη σε πέντε δημόσια νοσοκομεία της Κρήτης (Ελλάδα) και σχεδιάστηκε με τη μορφή διερευνητικής ανάλυσης. Όλα τα νοσοκομεία περιλαμβάνουν Χειρουργικό, Παθολογικό και Ψυχιατρικό τμήμα καθώς και την Εντατική. Τέσσερα είναι γενικά νοσοκομεία και ένα είναι πανεπιστημιακό νοσοκομείο τριτοβάθμιας φροντίδας. Ο πληθυσμός-στόχος ήταν οι νοσηλευτές και οι βοηθοί νοσηλευτών (σύνολο 1.607) μόνιμης απασχόλησης σε όλους τους τομείς των συγκεκριμένων νοσοκομείων. Εξαιρέθηκαν οι νοσηλευτές του διοικητικού προσωπικού, οι προϊστάμενοι και εκείνοι σε άδεια, με συμμετοχή μόνο του νοσηλευτικού προσωπικού τμημάτων. Η έρευνα διεξήχθη το 2011-2012 με ανταπόκριση δείγματος ευκολίας 532 μελών του προσωπικού (συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης 33,1%). Όλοι οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο μόνοι τους στον χώρο εργασίας τους, ανώνυμα και εμπιστευτικά, έχοντας ενημερωθεί για τον σκοπό της έρευνας και κατόπιν προφορικής συναίνεσης. Το προσωπικό σε όλα τα νοσοκομεία προσεγγίστηκε σε τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές χρονικές στιγμές. Ο προïστάμενος νοσηλευτής κάθε τμήματος διένειμε και συγκέντρωσε τα ερωτηματολόγια. Η παρούσα μελέτη έγινε με χρήση του εργαλείου PES-NWI που αποτελείται από 32 ερωτήσεις σε τετράβαθμη κλίμακα Likert, με προσθήκη μιας ερώτησης από το PES-NWI 31 ερωτήσεων (Lake, 2002). Συμπεριλήφθηκε επίσης μια σειρά ερωτήσεων αξιολόγησης των δημογραφικών και εργασιακών χαρακτηριστικών των νοσηλευτών (ηλικία, φύλο, οικογενειακή κατάσταση, βαθμός εκπαίδευσης, νοσηλευτική ειδικότητα, χρόνια νοσηλευτικής εμπειρίας και τρέχον νοσηλευτικό πεδίο).
Το ερευνητικό εργαλείο PES-NWI δομείται σε πέντε υποκλίμακες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν ένα τομέα οργάνωσης του νοσοκομείου μελέτης και η κάθε μία από αυτές συγκεντρώνει ένα συγκεκριμένο αριθμό ερωτήσεων, συνολικά 32. Οι υποκλίμακες είναι: Η συμμετοχή των νοσηλευτών σε διοικητικά θέματα του νοσοκομείου (Nurse Participation in Hospital Affairs); Νοσηλευτικά πρότυπα ποιότητας παροχής φροντίδας (Nursing Foundations for Quality of Care); Άσκηση διεύθυνσης, ηγεσίας και υποστήριξης νοσηλευτών (Nurse Manager Ability, Leadership and Support of Nurses); Στελέχωση και επάρκεια πόρων (Staffing and Resource Adequacy); Ποιότητα επαγγελματικής σχέσης νοσηλευτών-ιατρών (Collegial Nurse-Physician Relations). Για τη μελέτη αυτή ο συνολικός δείκτης Cronbach’ a ήταν .90 και για τις υποκλίμακες κυμάνθηκε από .60 έως .88.
Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS έκδοση 19 (IBM Corporation). Έγινε χρήση της περιγραφικής στατιστικής, του μη παραμετρικού Chi-square test, του κριτηρίου t-test διπλής κατεύθυνσης, συσχετίσεις Spearman’ s και γραμμικής παλινδρόμησης.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι νοσηλευτές σε όλα τα υπό μελέτη νοσοκομεία αξιολογούν τα περιβάλλοντα εργασίας τους ως μη ελκυστικά, με μοναδικό θετικό οργανωσιακό στοιχείο τις ‘Εργασιακές σχέσεις μεταξύ ιατρών και νοσηλευτών’. Αντίστοιχα, το πιο αρνητικό οργανωσιακό χαρακτηριστικό όπως τονίζεται από τους ερωτηθέντες είναι η ‘Στελέχωση και η επάρκεια πόρων’. Ο βαθμός του μαγνητισμού των ελληνικών νοσοκομείων αξιολογήθηκε χαμηλότερος σε σχέση με τα αμερικάνικα νοσοκομεία Μαγνήτες (Magnet hospitals) και ακόμη μικρότερος από τα αμερικάνικα νοσοκομεία μη Μαγνήτες (non-Magnet hospitals).
Η σύγκριση ανάμεσα στο Παθολογικό με το Χειρουργικό τομέα, ως προς την ελκυστικότητα τους φάνηκε να έδειξε το Χειρουργικό τομέα ελαφρώς πιο θετικό τομέα εργασίας. Ανεξάρτητα από τον εργασιακό τομέα, σε ορισμένες περιπτώσεις τα επίπεδα εκπαίδευσης και εμπειρίας επηρέαζαν τις αντιλήψεις των νοσηλευτών σχετικά με τη διοίκηση, τη χαμηλή ποιότητα φροντίδας, την περιορισμένη συμμετοχή των νοσηλευτών στα νοσοκομειακά θέματα και την έλλειψη νοσηλευτών. Η ανάλυση της γραμμικής παλινδρόμησης έδειξε ότι ο σύνθετος δείκτης PES-NWI επηρεάζεται από το φύλο, το βαθμό εκπαίδευσης, τα χρόνια εμπειρίας στο παρόν τμήμα, την ειδικότητα των πιστοποιημένων νοσηλευτών και το νοσοκομείο που εργάζονται οι νοσηλευτές.
Από τα παραπάνω ευρήματα καταδεικνύεται ο χαμηλός βαθμός της ελκυστικότητας στα υπό μελέτη εργασιακά περιβάλλοντα και συμφωνούν με εκείνα των προηγούμενων δύο μελετών που πραγματοποιήθηκαν στα ελληνικά νοσοκομεία για την αξιολόγηση της ελκυστικότητας του Νοσηλευτικού Περιβάλλοντος Εργασίας.
Τα πέντε δημόσια νοσοκομεία που αξιολογήθηκαν βρίσκονται υπό ενιαία υγειονομική διοίκηση (7η Υγειονομική Περιφέρεια Κρήτης) και αντιμετωπίζουν χαμηλά επίπεδα στελέχωσης σε νοσηλευτικό προσωπικό, επαληθεύοντας την υψηλή σε κατάταξη θέση της Ελλάδας σε έλλειψη νοσηλευτικού δυναμικού. Το δυσάρεστο αυτό οργανωσιακό χαρακτηριστικό επιφέρει αρκετά προβλήματα στη διαχείριση της ασφάλειας των ασθενών και στη παροχή ποιοτικής φροντίδας.
Η έλλειψη των πόρων σε συνδυασμό με το στάσιμο επίπεδο εκπαίδευσης των νοσηλευτών και την έλλειψη οριοθέτησης των επαγγελματικών καθηκόντων τους λειτουργούν αρνητικά στο καθημερινό τους έργο. Η ελλιπής υποστήριξη της διοίκησης, η ελλιπής συμμετοχή των νοσηλευτών στις πολιτικές στρατηγικές του νοσοκομείου και η ασθενής συμμετοχή τους στη διαμόρφωση σχεδίων ποιότητας συνθέτουν την εικόνα της παρούσας θέσης των νοσηλευτών στα ελληνικά νοσοκομεία, ως βασικοί πάροχοι φροντίδας.
Η θετική επίδραση των εργασιακών σχέσεων μεταξύ ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού αντισταθμίζει τη δυσαρέσκεια τους, ενώ η ελκυστικότητα του Χειρουργικού τομέα έναντι του Παθολογικού χρήζει περαιτέρω ερευνητική διερεύνηση. Αναγκαία κρίνεται ακόμη, η διερεύνηση των κρίσιμων σημείων του ερευνητικού πεδίου της αξιολόγησης για τη χάραξη πολιτικών διόρθωσης και βελτίωσης. Καταλυτικό ρόλο προς τη κατεύθυνση αυτή έχει το νοσηλευτικό δυναμικό με τη παροχή συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, με τη συμμετοχή τους σε στρατηγικές διαμόρφωσης ποιοτικών σχεδίων και πολιτικών αποφάσεων που τους αφορούν καθώς και με την αρωγή της διοίκησης του νοσοκομείου.
|
Αναζήτηση
