| Περίληψη |
Υπόβαθρο: Η απρόβλεπτη φύση της νέας πανδημίας COVID-19 έχει ήδη επιφέρει
ποικίλες επιπτώσεις στην ψυχολογική ευημερία των εργαζομένων στην υγεία. Ειδικά
οι επαγγελματίες υγείας που εργάζονται στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας
(Π.Φ.Υ.) και αυτή την περίοδο βρίσκονται στην «πρώτη γραμμή», βάλλονται από
αυξημένους στρεσογόνους παράγοντες. Όπως περιγράφεται και σε άλλες μελέτες σε
περιόδους κρίσης, οι επαγγελματίες Π.Φ.Υ. αναμένεται να έχουν αυξημένο κίνδυνο
για το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης. Η μελέτη του φαινομένου αυτού
κρίνεται απαραίτητη.
Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας ήταν, η διερεύνηση του
βαθμού των επιπέδων και των διαστάσεων της επαγγελματικής εξουθένωσης των
επαγγελματιών Π.Φ.Υ. εν μέσω της πανδημίας του COVID-19. Επιπρόσθετα,
ορίσθηκαν οι εξής επιμέρους στόχοι: Η σκιαγράφηση των παραγόντων που
επέδρασσαν αρνητικά και οδήγησαν στην αύξηση της επαγγελματικής εξουθένωσης
και η καταγραφή της φωνής τους μέσω της διερεύνησης των επιθυμιών, των ειδικών
αναγκών, των εμποδίων και των προτάσεων που σχετίζονται με τη βελτίωση της
υφιστάμενης κατάστασης στο πλαίσιο του έργου τους.
Μεθοδολογία: Η παρούσα συγχρονική μελέτη μεικτής μεθοδολογίας διεξήχθη στο
Νομό Ηρακλείου σε επίπεδο δομών Π.Φ.Υ (Τοπικών Μονάδων Υγείας (Το.Μ.Υ του
Ηρακλείου – 1η, 2η, 3η, 4η, 5η Το.Μ.Υ.) και Μονάδων Βοήθεια στο Σπίτι). Είχε
συνολική διάρκεια τριών μηνών, την χειμερινή περίοδο του 2020-2021, εν μέσω
πανδημίας και συγκεκριμένα εν καιρώ καραντίνας στο πλαίσιο του δεύτερου
«κύματος» έξαρσης του ιού. Η μεθοδολογική προσέγγιση που υιοθετήθηκε ήταν
μεικτή, περιλαμβάνοντας τόσο ένα ποσοτικό μέρος όσο και ένα ποιοτικό κομμάτι.
Στην ποσοτική μελέτη, λήφθηκε δείγμα 73 επαγγελματιών Π.Φ.Υ., οι οποίοι
κλήθηκαν να συμπληρώσουν την επταβάθμια κλίμακα της επαγγελματικής
εξουθένωσης (Maslach burnout syndrome scale). Η ανάλυση έγινε στο IBM SPSS
26.00, με δίπλευρους μη παραμετρικούς ελέγχους σε επίπεδο σημαντικότητας α=0,05.
Στην ποιοτική μελέτη συμμετείχαν 7 επαγγελματίες Π.Φ.Υ., στο πλαίσιο δύο focus
groups με ανοικτή συζήτηση ημί-δομημένου διαλόγου. Έπειτα, εφαρμόστηκε
θεματική ποιοτική ανάλυση περιεχομένου.
Αποτελέσματα: Η πλειονότητα (61,4%) των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
επηρεάστηκε ψυχολογικά κατά την περίοδο της πανδημίας λόγω της καραντίνας και
των μέτρων που ελήφθησαν. Τα ολικά επίπεδα της επαγγελματικής εξουθένωσης
κινήθηκαν σε μεσαία επίπεδα (3,55), με τις δύο διαστάσεις να βρίσκονται σε χαμηλά-
Δημόσια Υγεία-Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας-Υπηρεσίες Υγείας
Ιατρική Σχολή – Πανεπιστήμιο Κρήτης
iv
μέτρια επίπεδα (διάσταση της συναισθηματικής εξάντλησης (3,83) και της
αποπροσωποποίησης (2,08)). Αντίθετα, η διάσταση της μειωμένης αίσθησης
προσωπικών επιτευγμάτων (4,76) αξιολογήθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα.
Επιπρόσθετα, ο μεγαλύτερος αριθμός μελών οικογένειας (OR=1,561, 95%CI= 1,322-
1,901) και τέκνων (1,584, 1,301-1,985), αλλά και τα έτη καπνίσματος (1,2, 1,074-
1,421) αποτέλεσαν τους βασικούς παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα του
συνδρόμου. Αντίθετα, η συχνή άσκηση (0,672, 0,521-0,793) και η αυξημένη
κοινωνική δραστηριότητα (0,128, 0,093-0,282) βρέθηκαν να επιδρούν
προστατευτικά. Όμοιες τάσεις συσχέτισης βρέθηκαν και στις επιμέρους διαστάσεις
της εξουθένωσης. Επιπρόσθετα, μέσω των focus groups, οι συμμετέχοντες τόνισαν
την σημαντικότητα του θέματος και του κρίσιμου φαινομένου που βιώνουμε και το
πως αυτό συμβάλει στην αύξηση της επαγγελματικής εξουθένωσης και γενικότερα
της ψυχολογικής και σωματικής επιβάρυνσης. Παρόλο που το πρόσημο στις σχέσεις
και τη συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών υγείας μιας ίδιας δομής Π.Φ.Υ φαίνεται να
ήταν θετικό, η αποτίμηση σε όλα τα άλλα επίπεδα ήταν αρνητική. Η αύξηση του
αισθήματος φόβου, άγχους και στρες, η σωματική και ψυχική κόπωση, η κρίση των
ρόλων των επαγγελματιών, η έλλειψη στήριξης από τους εργοδότες και τους φορείς
λήψης αποφάσεων, η απουσία κατευθυντήριων οδηγιών και συστηματικής ποιοτικής
εκπαίδευσης αποτέλεσαν μερικά από τα συχνότερα προβλήματα με τα οποία ήρθαν
αντιμέτωποι και που αναγνωρίζουν ως βασικά αίτια της αύξησης της επαγγελματικής
εξουθένωσης κατά την περίοδο της πανδημίας.
Συμπεράσματα: Η πανδημία και η περίοδος της καραντίνας φαίνεται να επηρέασαν
τα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης των επαγγελματιών Π.Φ.Υ. Μάλιστα,
αναμένεται να γίνουν ακόμα πιο εμφανείς οι επιδράσεις αυτές αμέσως μετά την
καραντίνα ή την περίοδο αυτή των αυστηρών μέτρων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα
και τις ανάγκες και προτιμήσεις των επαγγελματιών, ένα εύρος μέτρων θα πρέπει να
ληφθεί, ξεκινώντας από τη διακυβέρνηση των δομών Π.Φ.Υ., τη διασύνδεση με την
Τριτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (Τ.Φ.Υ.), τη διασφάλιση της επάρκειας υλικών και
προσωπικού, την παροχή μέσων και διαδικασιών για την επιβεβαίωση διαγνώσεων,
την αναγνώριση των ρόλων εντός και εκτός Π.Φ.Υ., τον καθορισμό
καθηκοντολογίου, την οργάνωση εκπαιδευτικών δράσεων, τη συνεχή ανταλλαγή
καλών πρακτικών και τη συντονισμένη ψυχολογική υποστήριξη σε ομάδες
συζήτησης εντός των δομών.
|
Αναζήτηση
