| Περίληψη |
O αστικός τρόπος ζωής έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, με αποτέλεσμα την
μείωση της σωματικής λειτουργικής ικανότητας. Εάν αυτές οι επιπτώσεις συνδυαστούν
με τη φυσιολογική εκφυλιστική διαδικασία λόγω αύξησης της ηλικίας, μπορεί να επέλ-
θει αρνητική επιβάρυνση στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Η φυσικοθεραπεία μπο-
ρεί να συμβάλλει στη βελτίωση της λειτουργικότητας και της γενικής υγείας στη τρί-
τη ηλικία και η Παγκόσμια Ομοσπονδία Φυσικοθεραπείας σημειώνει το ρόλο του γη-
ριατρικού φυσικοθεραπευτή. Από το 2000 έχουν αρχίσει διεθνώς οι προσπάθειες αξιο-
λόγησης των υπηρεσιών φυσικοθεραπείας. Στα πλαίσια των ελληνικών δεδομένων, φαί-
νεται ότι δεν υπάρχει ισχυρή τεκμηρίωση που να συσχετίζει την αποτελεσματικότητα
και την ικανοποίηση των ασθενών με την παροχή φυσικοθεραπείας. Η διαπίστωση αυτή
οδηγεί στην ανάγκη αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας της φυσικοθεραπείας ώστε
να εντοπισθούν τα στοιχεία που πιθανόν χρειάζεται να αλλάξουν, για να βελτιστοποιη-
θούν τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά την διάρκεια της παν-
δημίας Covid-19 o ρόλος της φυσικοθεραπείας αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντικός, τόσο
για τους νοσούντες όσο και για τους μη νοσούντες ηλικιωμένους, . Από τις προαναφερό-
μενες διαπιστώσεις γεννώνται τα ερωτήματα εάν στην Ελλάδα, υπάρχει τεκμηριωμένος
σχεδιασμός παροχής φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης σε άτομα της τρίτης ηλικίας, εάν
έχει αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της, η αντίληψη και ο βαθμός ικανοποίησης των
ασθενών με λειτουργικά προβλήματα σε σχέση με την παροχή φυσικοθεραπείας;
Σκοπός της εργασίας είναι να διερευνήσει, τις πολιτικές υγείας που αφορούν στη φυσι-
κοθεραπευτική παρέμβαση και επηρεάζουν την ποιότητα της γενικής, σωματικής και ψυ-
χικής υγείας των ηλικιωμένων καθώς και της λειτουργικότητας σε ελληνικό αστικό πλη-
θυσμό της τρίτης ηλικίας. Επιπλέον, στόχος είναι να μελετηθεί η αντίληψη και ο βαθμός
ικανοποίησης αυτών των ασθενών σε σχέση με την φυσικοθεραπευτική παρέμβαση. Η
μελέτη επικεντρώνεται σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, ως κατηγορία ατόμων ειδικού πλη-
θυσμού που βρίσκεται στο ερευνητικό προσκήνιο λόγω της αλλαγής των δεικτών του μέ-
σου όρου ηλικίας και ποιότητας ζωής.
Μεθοδολογία Επελέγη να γίνει περιγραφική, συγκριτική μελέτη παρατήρησης των
αποτελεσμάτων μεταξύ μιας ομάδας ατόμων της τρίτης ηλικίας που είχε δεχθεί φυσικο-
12 Πολιτικές Υγείας και Επιστήμες Υγείας / Η Περίπτωση της Φυσικοθεραπείας / Εφαρμογές στην Τρίτη Ηλικία
θεραπευτική παρέμβαση για μυοσκελετικά προβλήματα, η οποία καθορίζεται ως ομάδα
Α, και μιας ομάδας χωρίς φυσικοθεραπευτική παρέμβαση, η οποία καθορίζεται ως ομά-
δα ελέγχου Β. Σε ό,τι αφορά στη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση, τέθηκε ως βασική προϋ-
πόθεση να έχει εφαρμοστεί κινησιοθεραπεία σε όλα τα μέλη της ομάδας παρέμβασης. Για
τους σκοπούς της μελέτης οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν στο ερωτηματολό-
γιο SF36 υπό την επίβλεψη ατόμου ανεξάρτητου προς την έρευνα. Επιπλέον συλλέχθη-
καν δεδομένα που αφορούσαν γενικά και κλινικά χαρακτηριστικά του δείγματος, όπως το
μορφωτικό επίπεδο, το φύλο, η ηλικία και ο βαθμός ικανοποίησης των συμμετεχόντων, με
ερωτηματολόγιο τύπου πεντάβαθμης κλίμακας Likert. Το ερωτηματολόγιο και ο σχεδια-
σμός της έρευνας εγκρίθηκαν από την επιτροπή Βιοηθικής, της Ιατρικής Υπηρεσίας του
Γενικού Νοσοκομείου Πατησίων. Η μελέτη σχεδιάστηκε να διεξαχθεί με απλή τυχαιοποί-
ηση στους χώρους του εξωτερικού παθολογικού ιατρείου Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών.
Διανεμήθηκαν 300 ερωτηματολόγια μέσα σε διάστημα 2 μηνών.
Αποτελέσματα Απαντήθηκαν 201 ερωτηματολόγια, εκ των οποίων τα 90 αφορούσαν
άνδρες με μέση τιμή ηλικίας 69,57 και τα 111 γυναίκες με μέση τιμή ηλικίας 70,32. Από
τους συμμετέχοντες οι 99 εντάχθηκαν στην ομάδα παρέμβασης Α (μέση τιμή ηλικίας
68,67 έτη) και οι 102 εντάχθηκαν στην ομάδα ελέγχου Β (μέση τιμή ηλικίας 70,02 έτη).
Τα κριτήρια εισόδου στην έρευνα ήταν η ηλικία από 60 έως 85, η ολοκλήρωση της φυσι-
κοθεραπευτικής παρέμβασης ένα μήνα πριν την εισαγωγή στην έρευνα, η απουσία σοβα-
ρών μυοσκελετικών δυσλειτουργιών, πριν την είσοδο σε αυτή την ηλικία, και η κατανό-
ηση της ελληνικής γλώσσας. Το χρονοδιάγραμμα της συγκέντρωσης δεδομένων ορίστη-
κε στους δυο μήνες Η ανάλυση της μελέτης είναι περιγραφική και σε αυτήν καταγρά-
φονται οι συχνότητες και τα ποσοστά των συμμετεχόντων ανά κατηγορία για τις κατηγο-
ρικές μεταβλητές και η μέση τιμή, η τυπική απόκλιση, το ελάχιστο και το μέγιστο για τις
συνεχείς μεταβλητές. Τα δεδομένα αναλύθηκαν με το στατιστικό πακέτο SPSS, version
17.00 (SPSS Inc, Chicago, IL). Όλοι οι στατιστικοί έλεγχοι ήταν διπλής κατεύθυνσης (twosided).
Βρέθηκε ότι τα δημογραφικά και κλινικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων παρου-
σιάζουν ομοιογένεια. Στην ομάδα παρέμβασης συμμετείχαν 42 άνδρες και 60 γυναίκες.
Όλοι οι συμμετέχοντες ήταν χρήστες του ασφαλιστικού κρατικού φορέα τους. Ποσοστό
79,4%, έλαβε θεραπεία σε ιδιωτικό θεραπευτήριο, Όσον αφορά στην παράμετρο γενική
υγεία, οι παράγοντες που εμφανίζουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα είναι το φύλο,
το μορφωτικό επίπεδο και η περιοχή του μυοσκελετικού προβλήματος. Οι γυναίκες έχουν
5 μονάδες μικρότερο δείκτη γενικής υγείας σε σχέση με τους άνδρες (p=0,070οριακά),
τα άτομα με ανώτατη βαθμίδα εκπαίδευσης έχουν 7,3 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέ-
ση με αυτά χωρίς ανώτατη εκπαίδευση (p=0,029), τα άτομα με πρόβλημα στα άνω άκρα
έχουν 18,9 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με αυτά χωρίς πρόβλημα (p<0,0005), τα
άτομα που παίρνουν φάρμακα έχουν 9,8 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με αυτά που
δεν παίρνουν (p=0,001) και τα άτομα της ομάδας παρέμβασης έχουν 6,4 μονάδες μεγα-
λύτερο δείκτη γενικής υγείας σε σχέση με αυτά της ομάδας ελέγχου (p=0,035).Αναφορι-
κά με την παράμετρο κοινωνικότητα, οι παράγοντες που εμφανίζουν στατιστικά σημαντι-
Πολιτικές Υγείας και Επιστήμες Υγείας / Η Περίπτωση της Φυσικοθεραπείας / Εφαρμογές στην Τρίτη Ηλικία 13
κά αποτελέσματα είναι επίσης το μορφωτικό επίπεδο και η περιοχή του προβλήματος. Τα
άτομα με ανώτατη βαθμίδα εκπαίδευσης έχουν 12,8 μονάδες μικρότερο δείκτη στην ανά-
πτυξη κοινωνικού ρόλου σε σχέση με αυτά χαμηλότερης εκπαίδευσης (p=0,005), τα άτο-
μα με προβλήματα στα κάτω άκρα έχουν 12,4 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με τα
αντίστοιχα άτομα χωρίς δυσλειτουργίες κάτω άκρων (p=0,015) και τα άτομα που δέχθη-
καν φυσικοθεραπευτική παρέμβαση έχουν 8,2 μικρότερο δείκτη σε σχέση με τα άτομα
της ομάδας ελέγχου (p=0,048). Αναφορικά με την παράμετρο ψυχική υγεία, οι παράγο-
ντες που εμφανίζουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα είναι η περιοχή του προβλή-
ματος και η ηλικία. Η αύξηση της ηλικίας ανά ένα έτος μειώνει κατά 0,40 μονάδες την
ψυχική υγεία (p=0,055) και τα άτομα με προβλήματα στα άνω άκρα έχουν 12,3 μονάδες
μικρότερο δείκτη ψυχικής υγείας σε σχέση με αυτά που έχουν καλή λειτουργικότητα άνω
άκρων (p=0,012), σε αντίθεση με τα κάτω άκρα που, όπως προαναφέρθηκε, σε σημαντι-
κό βαθμό επηρεάζουν αρνητικά την κοινωνικότητα. Από τα αποτελέσματα των ερωτήσε-
ων που αφορούσαν στην αντίληψη των χρηστών, εάν η φυσικοθεραπεία τους βοήθησε,
προκύπτει ότι πολύ υψηλό ποσοστό έχει θετική αντίληψη για την αποτελεσματικότητα
της θεραπείας. Ποσοστό 73,5 % δηλώνει πολύ θετικά σε σχέση με 14,7% που δηλώνει μέ-
τρια ή μόνο 2,9 % που δηλώνει καθόλου. Σε ότι αφορά στα αποτελέσματα των ερωτήσεων
του βαθμού ικανοποίησης του δείγματος προκύπτει ότι 61,8% δηλώνουν πάρα πολύ ικανο-
ποιημένοι και 23,5% πολύ ικανοποιημένοι. 79,4% επιθυμούσαν να επαναλάβουν τη θερα-
πεία, και κανείς δεν αρνήθηκε απόλυτα να την επαναλάβει. Ακολούθως, 73,5% δηλώνουν
ότι πιστεύουν στην βοήθεια από την θεραπεία, ποσοστό 36,8% συνέχισε συστηματική
φαρμακευτική αγωγή. Είναι ιδιαίτερης σημασίας εύρημα, εάν συσχετισθεί με τα αποτε-
λέσματα της γενικής υγείας, όπου φαίνεται ότι τα άτομα που παίρνουν φάρμακα έχουν 9,8
μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με αυτά που δεν παίρνουν (p=0,001) και τα άτομα της
ομάδας παρέμβασης έχουν 6,4 μονάδες μεγαλύτερο δείκτη γενικής υγείας σε σχέση με
αυτά της ομάδας που δεν είχαν δεχθεί φυσικοθεραπεία (p=0,035). H συσχέτιση του βαθ-
μού ικανοποίησης με το φύλο έδειξε ότι οι άνδρες δηλώνουν περισσότερο ικανοποιημένοι
με στατιστικά σημαντική διαφορά από τις γυναίκες (p=0,023). Oι συμμετέχοντες περίμε-
ναν κατά μέσο όρο 13 ημέρες για την έναρξη της θεραπείας τους. H μέση τιμή επισκέψεων
στην έρευνα καταγράφηκε 14,5.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα γενικά αποτελέσματα συμπίπτουν με την διεθνή και ελληνι-
κή βιβλιογραφία, όπως και η θετική αντίληψη για την φυσικοθεραπεία. Διαπιστώνεται ότι
το κριτήριο της κινησιοθεραπείας, ως μέσο θεραπείας για τους ηλικιωμένους, έχει πολυ-
παραγοντικά θετικά αποτελέσματα στην γενική υγεία μέσω της βελτίωσης της λειτουρ-
γικότητας και της αντιμετώπισης της κινησιοφοβίας ενισχύοντας την κοινωνικότητα και
την ψυχική υγεία, διότι μπορεί να μειώσει το αίσθημα ανασφάλειας κατά τις μετακινή-
σεις τους, εύρημα που συμφωνεί με τα διεθνή δεδομένα. Σημειώνεται ότι η φυσικοθερα-
πεία φαίνεται ότι ενισχύει την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής. Συνοψί-
ζοντας τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας, επιβεβαιώνεται η αντίληψη ότι η αξιο-
λόγηση του βαθμού ικανοποίησης των ατόμων της τρίτης ηλικίας που δέχθηκαν φυσικο-
θεραπευτική φροντίδα είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο. Στην περίπτωση ασθενών με μυ-
Πολιτικές Υγείας και Επιστήμες Υγείας / Η Περίπτωση της Φυσικοθεραπείας / Εφαρμογές σ 14 την Τρίτη Ηλικία
οσκελετικές δυσλειτουργίες φαίνεται ότι αυτή η θεραπευτική προσέγγιση βελτιώνει την
ποιότητα ζωής τους επιδρώντας θετικά σε βιολογικό, κοινωνικό και συναισθηματικό επί-
πεδο αφ΄ενός και αφ΄ετέρου δημιουργεί θετικές αντιλήψεις και υψηλό ποσοστό ικανοποί-
ησης στους χρήστες υπηρεσιών φυσικοθεραπείας μέσω της ασφάλισης τους. Παρά ταύ-
τα εντοπίζονται στοιχεία τα οποία δυνητικά θα επηρέαζαν αρνητικά το θεραπευτικό απο-
τέλεσμα. Σε αυτά καταγράφονται η καθυστέρηση στο χρόνο έναρξης της θεραπείας και ο
ανεπαρκής αριθμός συνεδριών με τον τρόπο που προκαθορίζονται από τον ασφαλιστικό
φορέα. Καταγράφηκε η τάση στην αντίληψη των συμμετεχόντων, ότι δεν είχαν ικανοποι-
ητική ενημέρωση και κάλυψη της θεραπείας τους. Τα στοιχεία που αναφέρονται είναι δυ-
νατόν να τροποποιηθούν προς θετική κατεύθυνση μέσα από τον σχεδιασμό παροχής των
θεραπευτικών υπηρεσιών. Είναι πολύ χρήσιμες παρατηρήσεις στην πολιτική που μπορεί
να χαράξει ο κρατικός μηχανισμός μέσω των ασφαλιστικών και άλλων φορέων διαμορ-
φώνοντας κατάλληλες οδηγίες και κλινικές συστάσεις για τον αριθμό των συνεδριών, το
είδος της θεραπείας, ελέγχοντας παράλληλα τους αρνητικούς παράγοντες που μπορεί να
καθυστερούν την έναρξη της φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης. Η σχεδόν καθολική συμ-
μετοχή του δείγματος να καταθέσει τις απόψεις του οδηγεί στην συμπερασματική πεποί-
θηση, ότι η διαδικασία αξιολόγησης των θεραπευτικών αποτελεσμάτων από τους χρή-
στες των υπηρεσιών υγείας είναι ευπρόσδεκτη και κατ΄έπεκταση απαραίτητη, διότι τοπο-
θετεί τον ασθενή στο κέντρο του συστήματος. Τα ευρήματα ήταν αρκετά κατατοπιστικά,
όσον αφορά την επικράτηση των διαφόρων παραγόντων που επηρεάζουν θετικά ή αρνητι-
κά τους Έλληνες ηλικιωμένους και τις λειτουργικές επιπτώσεις που παρουσιάζονται πιο
συχνά. Αναδεικνύεται, η ανάγκη πολυπαραγοντικών μελετών, σε σχέση με την τρίτη ηλι-
κία. Κρίνεται απαραίτητο να σχεδιαστούν νέες έρευνες με δειγματοληψία από διαφορετι-
κές περιοχές της Ελλάδας κι έτσι να προστεθούν στοιχεία με γεωπολιτικές διαφορές, όπως
το ηπειρωτικό ή νησιωτικό περιβάλλον, ο τρόπος διαβίωσης, το επάγγελμα, η προσβασι-
μότητα σε υπηρεσίες φυσικοθεραπείας εκτός αστικού περιβάλλοντος κλπ. Επιπλέον χρή-
σιμο θα είναι να υπάρχει δυνατότητα επανεκτίμησης στο σχεδιασμό των νέων μελετών.
Από τα δεδομένα αυτά θα μπορούσε να προκύψει μία πολυπαραγοντική μελέτη των λει-
τουργικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι, έτσι ώστε να τεκμηριωθεί
η ανάγκη κλινικής εξειδίκευσης στη φυσικοθεραπεία και να οργανωθεί η πρόσβαση στις
κατάλληλες υπηρεσίες ώστε να λειτουργήσει ως τριτογενής πρόληψη των λειτουργικών
δυσκολιών, να συμβάλλει στην μείωση της πολυφαρμακίας και στην βελτίωση της ποιό-
τητας ζωής. Η αντίληψη των ασθενών για την αποτελεσματικότητα της φυσικοθεραπείας
μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο οδηγό στον σχεδιασμό πολιτικής. Ο χώρος της υγείας είναι
σε εποχή αλλαγών και πρέπει τα επαγγέλματα υγείας να αποδείξουν και να αναδείξουν το
ποσοστό που τους αναλογεί στην ποιοτική παροχή υπηρεσιών σήμερα.
|
Αναζήτηση
